Çalışma hayatının esnek çalışma modellerinden biri olan denkleştirme, yoğunlaştırılmış iş haftalarında fazla çalışma yapılması gerektiğinde işvereni fazla çalışma ücreti ödemekten kurtaran bir yoldur.
Denkleştirme İş Kanunu'nda, fazla çalışma bölümünde düzenlenmiştir.
Kanuna göre işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşuluyla, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Bu kural çalışma sürelerinin denkleştirilmesi olarak tanımlanır.
Denkleştirme kural olarak en fazla iki ay süreyle uygulanabilir.
Ancak denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.
Turizm sektöründe ise 4 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile 6 aya kadar artırılabilir.
Denkleştirme niteliği itibarıyla özelikle hizmet ve üretim sektöründe, beklenmeyen, öngörülemeyen üretim veya hizmet artışı gerçekleştiğinde, normalden fazla çalışılması gereken haftalarda haftalık çalışma süresi 45 saati aşsa dahi işvereni fazla çalışma maliyetinden kurtaran bir yöntem olarak uygulamada sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Gelin denkleştirme nedir, nasıl uygulanır, denkleştirmenin maliyetlere etkisi nedir detaylı şekilde inceleyelim.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Hangi alanlarda uygulanır?
Denkleştirme uygulamasına özellikle üretim, tarım ve turizm alanlarında sıklıkla rastlamak mümkün.
Bu alanlarda yoğunlaştırılmış iş haftası dediğimiz üretim veya talebe bağlı hizmet artışı yoğun olduğundan yaz aylarında turizm sektöründe, yılın belirli dönemlerinde de tarım sektöründe denkleştirme uygulamasının yaygın olduğunu görmekteyiz.
Özellikle pandemi döneminde dezenfektan, kolonya, maske ve diğer tıbbi cihazların ihtiyacından kaynaklı olarak öngörülemeyen şekilde artan talep, üretici firmaların normalden fazla üretim yapmasını zorunlu kıldığından bu şekildeki yoğun dönemlerde uygulanan denkleştirme, üretim veya hizmet artışına bağlı olarak çalışma sürelerinin de artışını beraberinde getirmektedir.
Bu nedenle denkleştirme döneminin dikkatlice analiz edilip uygulanması işveren maliyetleri açısından büyük önem arz etmektedir.
Hangi durumlarda geçerli olur?
Bir işyerinde denkleştirme esasının uygulanabilmesi için;
- Öngörülenin üzerinde üretim veya hizmet artışı,
- Beklenmeyen siparişler veya hizmet talepleri,
- Haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalışılmasını gerektiren ani müşteri talepleri,
- Beklenmeyen sebeplerle üretim zorlamasını gerektiren durumlar.
Planlama önemli
Denkleştirmede öne çıkan en büyük etken üretim veya hizmet ihtiyacında artıştır.
Öngörülenin, planlananın üzerinde bir üretim veya hizmet zorunluluğu doğduğunda işverenlerin öncelikle bu artan talebi karşılamak için hızlıca bir planlama yapmaları gerekmektedir.
Öncelikle denkleştirme uygulamasında iki dönemden söz edebiliriz.
- Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları (fazla çalışma) dönemi: Yılın belli bir döneminde aniden gelişen, daha önceden planlanmamış ve öngörülenin üzerinde bir ürün/hizmet artışı söz konusu olduğunda fazla çalışma yapılan dönemdir. Bu dönemde artan mal veya hizmet ihtiyacı karşılanana kadar işçiler haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılırlar.
- Eksik çalışma (denkleştirme) dönemi: Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları dönemi sona erdikten sonra normal çalışmaya geçilen dönemdir. Ancak bu dönemde işçiler haftalık 45 saatin altında çalıştırılarak iki aylık çalışma dönemi içerisindeki haftalık ortalama çalışma süreleri, haftalık normal çalışma süresi olan 45 saati aşmayacak şekilde denkleştirilir.
Peki, denkleştirme uygulamasını planlarken nelere dikkat edilmeli?
Öncelikle artan ürün veya hizmet ihtiyacını karşılamak için;
- Ne kadar süreye ihtiyaç var?
- Ne kadar işçiye ihtiyaç var?
- Haftalık kaç saat çalışma süresine ihtiyaç var?
- İki ay içinde ne kadar yoğunlaştırılmış iş haftasına ihtiyaç var?
- Denkleştirmenin geçerli olabilmesi için iki aylık süre içinde kalan yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları sona erdiğinde haftalık çalışma süresinin ne kadar azaltılmasına ihtiyaç var?
Bu hususların işverenler tarafından detaylıca analiz edilmesi ve ortaya çıkan üretim veya hizmet artışının karşılanabilmesi için detaylı, somut verilere dayanan bir iş planının hazırlanması gerekir.
Diğer taraftan, yoğunlaştırılmış iş haftası bitip işyerinde normal çalışmaya dönüldüğünde işverenin denkleştirme döneminde fazla çalıştırdığı işçileri normalden daha az çalıştırması gerektiğinden, bu iki aylık sürenin çok iyi planlanmış olması ve normal çalışmaya dönüldüğünde haftalık çalışma sürelerinin altında çalışılmasının üretimde veya iş akışında aksaklığa neden olmayacak şekilde planlanması ve işyerinde de ilan edilmesi gerekir.
Yani sadece fazla çalışma döneminin değil, fazla çalışma dönemi bittikten sonra eksik çalışılan dönemin de göz önünde bulundurulması gerekir, zira yoğunlaştırılmış iş haftası bittikten sonra işçiler normalin altında çalıştırılmadığı sürece denkleştirmeden söz edilemeyecektir.
Denkleştirme uygulaması aniden ortaya çıkan plansız mal veya hizmet artışını karşılayabilmek adına işletmelerin gereğinden fazla çalışma yapmasını gerektirir. Bu durumda fazla çalışma ücreti ödemek istemeyen işverenler için denkleştirmenin doğru ve eksiksiz biçimde uygulanması önem arz etmektedir.
Gelin denkleştirmenin nasıl uygulanacağına hızlıca bir göz atalım.
Örneğin, bir bilgisayar üretim atölyesinde planlanan yıllık üretim hedefini sağlamak için 100 işçinin haftada 45 saat çalışması yeterli olurken, Kovid-19 salgını nedeniyle uzaktan çalışmanın yaygınlaşması ve ülkemizde esnek çalışma modeline geçilmesi nedeniyle firmaların diz üstü bilgisayar ihtiyacında öngörülemez bir artış olduğunu düşündüğümüzde, üretici firmanın bilgisayar talebine yetişebilmesi için haftalık üretim kotasını aşarak çalışması gerekir.
Bu ancak istihdam ettiği 100 işçisini haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalıştırmasıyla mümkün olacağından işçiler artık haftada 45 saat değil 50 saat çalışacaklar ve bu durum aynı zamanda fazla çalışma sayılmayacaktır.
Peki, bu nasıl mümkün olur?
Haftada 100 işçi ile haftada 45 saat, ayda 180 saat çalışan bilgisayar üreticisi, 1 aylık bir sürede işçileri haftada 50 saat çalıştırarak artan üretim talebini aylık olarak karşılayabilecektir.
Bu durumda bir işçinin 4 haftadan oluşan bir aydaki çalışma süresi toplam 200 saat olacaktır.
Takip eden ayda ise 5 hafta bulunduğunu düşündüğümüzde işçileri haftalık 40 saat çalıştırarak yine bir işçi için ayda 200 saat çalışma süresine ulaşacaktır.
Bu durumda bu iki aylık toplam çalışma süresi 400 saat olacak ve çalışılan hafta sayısı da 9 olduğundan, bir işçinin haftalık ortalama çalışma süresi 400/9=44,44 saat olacaktır.
Bu durumda iki aylık denkleştirme süresi içerisinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi (44,44 saat), haftalık normal çalışma süresini (45 saat) aşmadığından, denkleştirme geçerli olacak ve işveren işçileri fazla çalıştırdığı 1 aylık süre için fazla çalışma ücreti ödemek zorunda kalmayacaktır.
Burada dikkat edilmesi gereken husus yoğunlaştırılmış iş dönemi bittikten sonra işçilerin takip eden haftalarda 45 saatin altında çalıştırılması ve iki aylık süre içerisinde kalmak kaydıyla fazla çalışılan sürelerin denkleştirilmesidir.
Bu durumun tek istisnası turizm sektöründeki denkleştirme sürelerinin normalden daha uzun olmasıdır. İş Kanununda kural olarak denkleştirmenin 2 aylık bir sürede uygulanması mümkünken, turizm sektöründe bu süre 4 ay olarak tanımlanmıştır.
Çünkü turizm sektöründe yaz ve kış sezonu denilen dönemler 2 aydan fazla sürmekte ve artan hizmet ihtiyacını karşılayabilmek adına belirli dönemlerde normalin üzerinde fazla çalışma gerekliliği bulunmaktadır.
Bu yönüyle denkleştirme, çalışma sürelerini düzenleyerek hem iş akışında aksaklığa sebebiyet vermeden hem de fazla çalışma sayılmadığından, doğru şekilde uygulandığında işverenler için ek fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirmeyen bir uygulamadır.
Sonuç: İşveren maliyetlerinde düşüş
Kural olarak işverenler işçilerini 45 saatin üzerinde çalıştırdıkları her saat için işçinin saatlik ücretinin yüzde 50 fazlası tutarında fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır.
Bu durumda 150 işçisi olan bir işverenin fazla çalışma maliyetlerini düşündüğümüzde, işyerinde ayda iki hafta, haftalık 50 saat çalışma yapıldığında işçi başına aylık 10 saat fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir, 150 işçinin aylık fazla çalışma maliyeti ise 1500 saat olacaktır.
Bu işyerinde bütün işçilerin asgari ücretle çalıştığını varsaydığımızda işçinin saatlik ücreti brüt ₺88,9, saatlik ücretin yüzde 50 artırımlı tutarı ise ₺133,35 olacaktır.
Yani bir işçinin fazla çalıştığı her saat karşılığında işveren saat başı ₺133,35 tutarında ödeme yapacak, bir işçinin aylık 10 saat fazla çalışması karşılığında ödeyeceği tutar ise ₺1.333,50 olacaktır. 150 işçi için ise bu tutar ₺200.025,00 olacaktır.
Bu yalnızca 150 işçi istihdam eden işverenin bir aylık fazla çalışma maliyetidir.
Bu işyerinde 365 gün içinde toplam 6 ay fazla çalışma yapıldığında ise işverenin toplam fazla çalışma maliyeti ₺1.200.150,00 olacaktır.
Bunun yerine işveren 2 aylık dönemler itibarıyla yılda 3 kez denkleştirme uygulamış olsaydı, işçilere fazla çalışma ücreti ödemeden ve fazla çalışma maliyetine katlanmadan üretim hedefini tutturmuş olacaktı.
Kaldı ki istihdam miktarı 5 bin ve üzeri olan bir üretim işyerinde bu maliyetlerin milyonları aşacağı göz ardı edilemeyeceğinden özellikle büyük ölçekli üretim işletmelerinde denkleştirmenin başta iş sözleşmeleriyle hüküm altına alınarak temel kural olarak belirlenmesi ve beklenmeyen mal ve hizmet talebi karşısında derhal uygulanabilecek şekilde planlanması, üretim maliyetleri açısından büyük öneme sahiptir.
Bu nedenle denkleştirme, plansız, aniden gelişen ürün veya hizmet talebiyle karşılaşıldığında çalışma sürelerinin artışından kaynaklı olarak yoğun bir çalışma dönemi gerektirmesi sebebiyle, bu dönemde işverenleri fazla çalışma ücreti maliyetine katlanmaktan koruyan bir uygulama olarak öne çıkmaktadır.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
6 Ekim 2024 - İspanya'nın Katalonya bölgesinin Tarragona kentinde düzenlenen 26. İnsan Kulesi Yarışması'nda Colla Vella dels Xiquets de Valls ekibi insan kulesi oluşturuyor. Katalonya'daki festivallerde düzenlenen geleneksel insan kulesi yarışmalarında takımlar kule oluşturup bozarak mücadele ediyor. İlki 1932'de yapılan etkinlik o zamandan beri iki yılda bir gerçekleştiriliyor (Lluis Gene/AFP) -
2/30
5 Ekim 2024 - Binlerce Oromo, Irreecha festivali için Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da bir araya geldi. Irreecha kutlamalarında geleneksel kostümler giyerek suya çiçekler daldırıyor ve kendi üzerlerine su serpiyorlar. Etiyopya'nın en kalabalık etnik grubu olan Oromoların yağmur mevsiminin bitişini kutladığı festival, zaman zaman siyasi protestolara da sahne oluyor. 2016'da polisin hükümet karşıtı protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullanması ve havaya ateş açmasıyla festivalde 50'den fazla kişi hayatını kaybetmişti (Tiksa Negeri/Reuters) -
3/30
4 Ekim 2024 - Bir kedi Beyrut'un güneyindeki bir mahallede, İsrail'in hava saldırıları sonucunda hasar gören sokakta dolaşıyor. İsrail, üç gün önce kara harekatı başlattığı Lübnan’a saldırmayı sürdürüyor. Hizbullah'a yakın bir kaynak, AFP'ye İsrail'in Beyrut'un Dahiye bölgesini üst üste 11 kere vurduğunu aktardı. Lübnanlı yetkililer, çatışmalar nedeniyle 1,2 milyon kişinin yerinden edildiğini bildirdi (AFP) -
4/30
3 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Carolina eyaletinin Swannanoa kentinin sakinleri, Helene Kasırgası'nın arkasında bıraktığı yıkımın ortasında. Geçen hafta ülkenin güneydoğusunu vuran kasırganın yol açtığı can kayıplarının sayısı 189'a yükseldi. Toplam 6 eyalette kayıp onlarca kişiyi arama çalışmaları sürerken, 1 milyondan fazla ev ve iş yerinde elektrik hâlâ yok (Eduardo Munoz/Reuters) -
5/30
2 Ekim 2024 - Meksika'da 1968'deki Tlatelolco Meydanı katliamının 56'ıncı yıldönümüde bir eylemci, polisle çatışıyor. Sözkonusu katliamda ordu, öğrencileri vurarak öldürmüştü. Meksika'nın göreve yeni başlayan başbakanı Claudia Sheinbaum, kendisine "1968 çocuğu" diyerek resmi bir özür yayımladı (Daniel Becerril/Reuters) -
6/30
1 Ekim 2024 - İsrail, İran'dan İsrail'e füze saldırısı gerçekleştirildiğini ve Tel Aviv başta olmak üzere ülke genelinde sirenlerin çaldığını duyurdu. İran'ın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği'nden "Eğer siyonist rejim cevap vermeye kalkarsa daha yıkıcı bir karşılık gelir" açıklaması yapıldı. Öte yandan ABD Başkanı Joe Biden, ABD ordusuna, İran saldırılarına karşı İsrail savunmasına yardımcı olma ve İsrail'i hedef alan füzeleri vurma talimatı verdi (Ahmad Gharabli/AFP) -
7/30
30 Eylül 2024 - Göçmenlerle dolu bir fiberglas tekne, İspanya'nın El Hierro adasının La Restinga limanında. Dün yine bu adanın açıklarındaki bir göçmen teknesi batmış, 84 kişiden 9’u hayatını kaybetmiş ve 48’i kaybolmuştu. Son yıllarda binlerce göçmen Avrupa’ya ulaşmak için Atlantik’e açılırken hayatını kaybediyor. İspanya'ya doğru düzensiz göçmen sayısı son 1 yılda yüzde 66,2 artarken, El Hierro'nun da bağlı olduğu Kanarya Adaları grubu en çok göçmen alan yer olarak öne çıkıyor (Borja Suarez/Reuters) -
8/30
29 Eylül 2024 - Hizbullah'ın lideri Hasan Nasrallah'ın ölümünün ardından üç gün milli yas ilan edilen Irak'ın Sadr kentinde yas tutanlar sembolik bir tabutla anma töreni düzenledi. İsrail ordusu Lübnan'ın başkenti Beyrut'taki son saldırılarda Hizbullah'ın ana karargahını hedef almış ve Nasrallah'ın öldürüldüğünü duyurmuştu (Ahmad Al-Rubaye/AFP) -
9/30
28 Eylül 2024 - İsrail'in Beyrut'a düzenlediği hava saldırısında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın öldüğünün günün erken saatlerinde duyulmasıyla birlikte muhaliflerin kontrolündeki İdlib'de yaşayanlar toplandı. Sosyal medyada dolaşan videolarda, Esad'ın müttefiki Nasrallah'ın ölüm haberinin İdlib'de pek de üzüntüyle karşılanmadığı görüldü. Lübnan'ın açıkladığı rakamlara göre savaşın başlangıcından bu yana İsrail'in düzenlediği saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı 783'e yükseldi (Omar Haj Kadour/AFP) -
10/30
27 Eylül 2024 - Saint Petersburg'de düzenlenen askeri festivaldeki yarışmalara katılan bir askeri-vatanseverlik gençlik kulübü üyesi, taş duvarın üzerinden atlıyor. Rusya'da son yıllarda, gençlerin vatanseverlik duygularını güçlendirmeye ve askeri eğitimine büyük bir yatırım yapılıyor. Etkinlik, özellikle Ukrayna'yla savaşın başlangıcından bu yana, Rus toplumunda görülen geniş çaplı askerileşmenin bir örneği (Olga Maltseva/AFP) -
11/30
26 Eylül 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta Filistinli bir adam, İsrail saldırısında yıkılan evinin altında. Bir yandan Gazze Savaşı sürerken, ABD ve müttefiklerinin acil ateşkes çağrısına karşın, İsrail Lübnan'daki saldırılarını sürdürüyor. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Birleşmiş Milletler 79. Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada, İsrail'in Lübnan halkına da soykırım uyguladığını söyledi (Hatem Khaled/Reuters) -
12/30
25 Eylül 2024 - Ukrayna'nın Donetsk bölgesindeki Kramatorsk kentine Rusya'nın düzenlediği hava saldırısı sonrasında konutlar ağır hasar aldı. Rusya'nın Ukrayna'yı topyekün istilasıyla başlayan savaşta tam 943 gün geride kaldı. Bugün Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne hitap eden Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in uluslararası kuralları çiğnediğini ve "barışa zorlanması" gerektiğini belirtti. Savaşta Kremlin yönetiminin "tek saldırgan" taraf olduğunu söyleyen Zelenski, bu kış Rusya'nın bir kez daha ülkesinin enerji sistemlerini yok etmeye, nükleer santrallerini hedef almaya hazırlandığını ve bu konuda kanıtlara sahip olduklarını savundu (Evgeniy Maloletka/AP) -
13/30
24 Eylül 2024 - İsrail'in hava saldırıları sırasında güneydeki köyünden kaçan Lübnanlı bir kadın, çocuklarıyla birlikte Sidon'daki bir halk plajında. Lübnan iç savaşından bu yana yaşanan en ölümcül saldırıda 50'si çocuk 558 kişinin hayatını kaybetmesinden bir gün sonra, İsrail hava saldırılarını sürdürüyor. Ülkenin güney bölgelerinden başkent Beyrut'a ve kuzey bölgelerine göç dalgası devam ediyor (Mohammed Zaatari/AP) -
14/30
23 Ağustos 2024 - Afganistan'ın Kandehar vilayetinin Daman kentinde bir Afgan kadın pamuk topluyor. Yakın zamanda devreye giren kanunlara göre Afganistan'da kadınların eşleri ve akrabaları haricindeki erkeklerle göz temasında bulunması ve seslerinin toplum içinde duyulması artık resmen yasak. Kız çocuklarının 6. sınıftan sonra okumasının yasaklanması ve kadınların üniversitelere girişinin engellenmesi gibi kararlar, üç yıl önce ABD'nin çekilip Taliban'ın iktidara gelmesiyle birlikte uygulanmaya başlamıştı (Sanaullah Seiam/AFP) -
15/30
22 Eylül 2024 - Mercedes'in Britanyalı pilotu George Russell, Marina Bay sokak pistinde gerçekleştirilen Formula 1 Singapur Grand Prix'sinde. McLaren'in 24 yaşındaki pilotu Lando Norris açık ara farkla birinci olurken, pilotlar şampiyonasında kovaladığı Max Verstappen ikinci sırada yer alarak puan farkını korumaya çalıştı. McLaren'in diğer pilotu Oscar Piastri ise podyumu tamamladı. Formula 1'de sezonun bitimine 6 yarış kalmışken Verstappen ve Norris'in arasında 52 puanlık fark var (Edgar Su/Reuters) -
16/30
21 Eylül 2024 - Paris'in güneyindeki Gentilly'de, Maca_dessine imzalı duvar resminde, Gisele Pelicot'yla birlikte "Utanç karşı tarafa geçsin diye" cümlesi yer alıyor. 71 yaşındaki Dominique Pelicot, yaklaşık 10 yıl boyunca Gisele'e ilaç vererek tecavüz etmekle ve ona tecavüz etmek üzere onlarca yabancıyı eve çağırmakla suçlanıyor. Fransa'yı dehşete düşüren davada, yaşları 26'yla 74 arasında değişen 50 erkek de olaya karıştıkları iddiasıyla yargılanıyor. Aralığa kadar sürecek dava, Dominique Pelicot'un eski eşi Gisele'in talebiyle halka açık bir şekilde yürütülüyor (Geoffroy Van der Hasselt/AFP) -
17/30
20 Eylül 2024 - Yaklaşık 327 kişi taşıyan 2 teknenin kurtarılmasının ardından göçmenler, Kanarya Adaları'ndan El Hierro'daki La Restinga limanında, İspanyol Salvamento Maritimo'nun (Deniz Arama ve Kurtarma Ajansı) gemisinden inmeyi bekliyor. Afrika'dan Kanarya Adaları'na gelen göçmen sayısındaki artış, İspanya'da düzensiz göçe dair şiddetli tartışmaları alevlendirdi. Bu yıl halihazırda 22 binin üzerinde göçmen Kanarya Adaları'na ulaşmışken geçen yıl aynı dönemlerde bu sayı 10 binden biraz daha azdı (Antonio Sempere/AFP) -
18/30
19 Eylül 2024 - Tayland'daki Khao Keow Hayvanat Bahçesi'nde iki aylık hipopotam yavrusu Moo Deng, bakıcısıyla oynuyor. Sevimli yavru su aygırının Facebook'ta paylaşılmasından sadece bir ay sonra ünü durdurulamaz hale geldi. Onu bizzat görmek için Tayland'ın başkenti Bangkok'tan hayvanat bahçesine iki saatlik bir yolculuk yapamayan hayranları, videolarını internetten izleyebiliyor ya da sosyal medyada gezinerek hakkındaki mimleri görebiliyor. Bakıcısı, "Onun tanımasını istedim. Birçok kişinin onu ziyaret etmesini, internetten izlemesini ya da eğlenceli yorumlar bırakmasını istedim. Bunu asla tahmin edemezdim" diyor (Sakchai Lalit/AP) -
19/30
18 Eylül 2024 - Kuzey Kore lideri Kim Jong-un, açıklanmayan bir yerde yeni taktik balistik füzenin deneme atışını inceliyor. Güney Kore Genelkurmay Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada yerel saatle 06.50 sıralarında Güney Phyongan eyaletindeki Kaechon bölgesinden fırlatılan füzelerin yaklaşık 400 kilometre mesafe katettiği belirtilirken, füzelerin sayısı ya da nereye düştüğü gibi ayrıntılara ilişkin bilgi verilmedi. Asya ülkesi yakın zamanda bir nükleer tesisin ilk fotoğraflarını yayımlayarak nükleer silah geliştirdiğini dünyaya ilan etmişti (KCNA/AFP) -
20/30
17 Eylül 2024 - MAXAR Technologies tarafından çekilen ve yayımlanan bu uydu fotoğrafı, Talhadas kasabası çevresindeki orman yangınları sırasında yükselen dumanları gösteriyor. Portekiz'de 7 kişinin ölümüne ve birkaç gün içinde yazın geri kalanının toplamından daha fazla alanın yanmasına yol açan orman yangınlarıyla binlerce itfaiyeci mücadele ediyor. Hafta sonundan bu yana devam eden ve 16 Eylül'de daha da şiddetlenen yangınlarda, yetkililerin verdiği son rakamlara göre 33'ü itfaiyeci olmak üzere en az 40 kişi de yaralandı. Bilim insanları fosil yakıt emisyonlarının dünya genelinde sıcak hava dalgalarının süresini, sıklığını ve yoğunluğunu arttırdığını söylüyor. Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'ne göre, yükselen sıcaklıklar orman yangını mevsimlerinin uzamasına ve alevlerin yaktığı alanların artmasına neden oluyor (AFP/Maxar Technologies) -
21/30
16 Eylül 2024 - Çek Cumhuriyeti'ndeki Bela pod Pradedem'de Bela nehrinin taşmasının ardından sel bastı. Bugün, hafta sonu Orta Avrupa'yı vuran sel felaketinde ölenlerin sayısı Çek Cumhuriyeti, Polonya ve Avusturya'da kaydedilen can kayıplarıyla birlikte 16'ya yükseldi. Polonya hükümeti etkilenen bölgelerde doğal afet durumu ilan etti ve mağdurlara yardım için 260 milyon dolar ayırdığını açıkladı (Michal Cizek/AFP) -
22/30
15 Eylül 2024 - Bakü'de gerçekleştirilen Azerbaycan Grand Prix'sinde Ferrari'nin Monakolu pilotu Charles Leclerc yarışta. Leclerc, Azerbaycan'da üst üste 4. kez pole pozisyonunu almasına rağmen yarışı yine birinci sırada bitiremedi ve ikincilikle yetinmek zorunda kaldı. McLaren'in genç pilotu Oscar Piastri zafere ulaşan isim olurken, yarışa son turlarda Red Bull pilotu Sergio Perez ve Ferrari pilotu Carlos Sainz'ın kazası damga vurdu. İki pilotun yarış dışı kalmasıyla Mercedes'in Britanyalı pilotu George Russell kendini podyumda buldu (Hannah Mckay/Reuters) -
23/30
14 Eylül 2024 - Ukraynalı savaş mahkumları, Rusya'yla Ukrayna arasındaki savaş devam ederken yapılan takastan sonra görüntüleniyor. Yetkililer, Birleşik Arap Emirlikleri'nin aracılık ettiği müzakerelerin ardından Rusya ve Ukrayna'nın iki gün içinde ikinci takasını gerçekleştirdiğini bildirdi. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, geri dönen 103 Ukraynalının tamamının ordudan olduğunu belirtti. Rusya Savunma Bakanlığı, takas edilen 103 Rus askerinin 6 Ağustos'ta Kursk sınır bölgesinde esir alındığını açıkladı (Telegram/Volodimir Zelenski) -
24/30
13 Eylül 2024 - "Boeing'i Yeniden Harika Yapın" yazılı bir şapka takan Boeing işçisi, sendika üyelerinin grev kararının ardından şirketin Washington'daki fabrikasının önünde gözcülük yapıyor. Sendika temsilcileriyle uçak üreticisi arasında yüzde 25'lik maaş artışını da içeren geçici anlaşmanın reddedilmesiyle 33 bin işçi greve başladı. Güvenlik sorunları ve kazalarla itibarı epey zedelenen şirket, grev sebebiyle milyarlarca dolarlık gelir kaybı yaşayabilir (AP/Lindsey Wasson) -
25/30
12 Eylül 2024 - Ukrayna Ulusal Polisi'nin yayımladığı bu fotoğraf, Rusya'nın Ukrayna'yı istilası sürerken, Donetsk bölgesinde gerçekleşen topçu saldırısının ardından Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne ait yanan bir kamyonu gösteriyor. Uluslararası Kızılhaç Komitesi bugün, Kiev'in Rus saldırısında örgütün araçlarının vurulduğunu açıklamasının ardından, Ukrayna'nın doğusunda üç çalışanının bombardıman sonucu öldüğünü doğruladı (AFP/Ukrayna Ulusal Polisi) -
26/30
11 Eylül 2024 - 11 Eylül saldırılarının 23. yıldönümünde ABD'nin Pensilvanya eyaletinin Shanksville kentinde 93 Numaralı Uçuş Ulusal Anıtı'na Superman oyuncağı bırakıldı. 11 Eylül 2001'de hava korsanları tarafından kaçırılan üç yolcu uçağı, Dünya Ticaret Merkezi'nin ikiz kulelerini ve Savunma Bakanlığı binasını hedef almıştı. Beyaz Saray'ı vurmak isteyen 3. uçaksa düşürülmüştü. Yaklaşık 3 bin kişi hayatını kaybetmişti (Andrew Caballero-Reynolds/AFP) -
27/30
10 Eylül 2024 - SpaceX 'in Falcon 9 roketi, Polaris Dawn görevi kapsamında Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'nden Crew Dragon kapsülüyle fırlatıldı. SpaceX, bir dizi gecikmenin ardından ilk özel uzay yürüyüşünü gerçekleştirmek üzere dört kişilik mürettebatı uzaya gönderdi. Crew Dragon'un şimdiye kadar gerçekleştirdiği beşinci ve en riskli özel görevdeki uzay yürüyüşünün önümüzdeki günlerde yapılması planlanıyor. Fırlatma girişimi geçen ay, helyum sızıntısı nedeniyle kalkıştan birkaç saat önce ertelenmişti (Chandan Khanna/AFP) -
28/30
9 Eylül 2024 - Doğu Timor'un başkenti Dili'de, Katolikler Papa Francis'i karşılamak üzere bir sokakta bekliyor. Papa Francis Asya turunda üç günlük bir ziyaret için çoğunluğu Katolik olan Güneydoğu Asya ülkesine geldi. Doğu Timor'un dünyadaki en Katolik ülke olduğu söyleniyor ve Papa Francis'in açık hava ayinine 1,3 milyonluk nüfusun yarısından fazlasının katılacağı öngörülüyor. Doğu Timor'da iki önemli Katolik din adamı, halihazırda cinsel istismar iddialarının odağında yer alıyor. Ziyaretinden önce Papa Francis'e, Katolik kilisesinde çocuklara yönelik cinsel istismar hakkında konuşma çağrısı yapılmıştı. Pazartesi günkü konuşmasında skandallara doğrudan değinmeyen Papa Francis "hepimiz her türlü istismarı önlemek için elimizden gelen her şeyi yapmaya çağrılıyoruz" dedi (Yasuyoshi Chiba/AFP) -
29/30
8 Eylül 2024 - Vietnam'ın Quang Ninh bölgesinin Ha Long kentinde bir kadın, Süper Tayfun Yagi'nin ardında bıraktığı enkaz ve devrilmiş ağaçlar arasında sandalye topluyor. Çin'in güneyi ve Filipinler'de büyük yıkıma yol açan Yagi, Vietnam'ın kuzeyinde de binlerce ağacı kökünden söktü, gemi ve tekneleri sürükledi ve evlerin çatılarını söktü. Tayfun sonucu Vietnam'da 13 kişi hayatını kaybetti, 187 kişi yaralandı ve kayıp 13 kişi aranıyor (Nhac Nguyen/AFP) -
30/30
7 Eylül 2024 - Güney Kore'de bir eylemde, kadın polis memurları çıplak bir iklim aktivistinin etrafını sarıyor. 30 binin üzerinde protestocu, Seul'un Gangnam bölgesinde bir araya gelerek hükümetin küresel ısınmayla mücadelede daha net adımlar atması yönünde çağrı yaptı. Geçen ay Güney Kore Anayasa Mahkemesi'nden Asya'da benzeri görülmemiş bir karar çıkmış ve mahkeme, ülkedeki iklim kanunlarının gelecek nesillerin anayasal haklarını korumadığı hükmünü vermişti (Kim Hong-Ji/Reuters)
Yanlış denkleştirme, fazla ödeme
Denkleştirmenin geçerli sayılabilmesi için uygulamanın kanunda sayılan şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi ve işveren tarafından belgelenmesi önemlidir.
Aksi halde, yanlış uygulanan denkleştirme veya denkleştirme yerine geçen diğer uygulamalar yapılan fazla çalışmaların işçilere ödenmesini gerektirecektir.
Bu nedenle, maliyetleri azaltmanın en kolay ve en önemli yöntemlerinden biri olan denkleştirmeyi yanlış uygulamak işverene çok daha fazla bir maliyetle geri döneceğinden denkleştirmenin başından itibaren doğru uygulanması gerekir.
Peki, denkleştirme hangi durumlarda kabul edilmez, denkleştirme kapsamına girmeyen çalışmalar nelerdir?
Hafta tatilinde yapılan çalışmalar
Denkleştirmenin uygulanmasıyla ilgili olarak doğru bilinen yanlışların başında denkleştirme döneminin içerisine hafta tatilinin de dâhil edilmesidir.
Bu uygulama hem Anayasa'daki işçinin dinlenme hakkına hem de İş Kanunundaki hafta tatili düzenlemesine aykırıdır.
Peki, doğrusu nasıl olmalı?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 46'ncı maddesine göre hafta tatili "7 günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz en az 24 saat dinlenmedir."
Denkleştirme uygulamasında da haftalık çalışma süreleri belirlenirken, işçi normalde haftada kaç gün çalışıyorsa denkleştirme döneminde de aynı gün sayısında çalışacak, sadece haftalık çalışma süresi normalden, yani 45 saatten fazla olacaktır.
Örneğin, normalde haftanın 6 günü 45 saat çalışma yapılan bir işyerinde denkleştirme yine haftanın 6 günü uygulanacak, sadece işçiler günde 7,5 saat değil 10 saat çalıştırılarak haftalık çalışma süreleri artırılacaktır.
Böylece, denkleştirme uygulanan dönemde işçiler 45 saat değil 60 saat çalışacak, ancak yine de 1 gün hafta tatili kullanacaklardır.
Bu şekilde işçilerin dinlenme hakkına dokunulmadan uygulanan denkleştirme doğru olacaktır.
Aksi halde hafta tatilinde çalıştırılan işçilerin denkleştirme süresi sonundaki haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşacağından denkleştirme geçersiz sayılacak ve bu işçilere fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir.
Yargıtay da 2019 yılında verdiği kararında işçinin işyerinde 6 gün çalıştıktan sonra 7. gün dinlenmesi gerekirken çalıştığı ve bu çalışmadan sonra yeni haftada 3 gün daha çalıştıktan sonra 4 gün dinlendiği bir durumda, işçinin 14 günlük çalışma periyodunda bir defa hafta tatili kullandığını, yani işçinin hafta tatillerinin yarısında çalıştığı, yarısını kullandığını kabul ederek hafta tatillerinde geçerli olmayan denkleştirmenin öne sürülmesini hatalı bulmuş, işçinin hafta tatili ücretine hak kazandığını hüküm altına almıştır.
Yasaklı çalışmalar
Denkleştirmenin kabul edilemeyeceği bazı durumlar vardır.
Bunlar Kanunda günlük çalışmaya sınır getirilen hallerdir.
Bu nedenle günlük çalışma süresinin İş Kanunu'nda sınırlandırıldığı haller, denkleştirme kapsamına girmez.
Yargıtay'ın da yasaklı çalışmalara ilişkin verdiği kararlar bu yöndedir.
Söz konusu kararlara göre, günlük çalışma süresinin on bir saatten fazla olamayacağı kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulamaz.
Günde 11 saati aşan çalışmalar için işçilere zamlı olarak fazla çalışma ücreti ödenir.
Yine aynı şekilde İş Kanunu'na göre sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerde günde 7,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirir.
En önemlisi ise gece çalışmalarında getirilen sınırlamadır.
İş Kanunu'na göre işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez.
Kanunda belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur.
Gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
Özetle, kanunla günlük çalışmaya sınır getirilen hallerde, denkleştirme uygulamasının bu süreyi aşan kısımları geçerli olmayacağından bu sürelerin fazla çalışma ücreti olarak zamlı şekilde ödenmesi gerekir.
Geçerli olması için iş sözleşmesinde yer alması yeterli mi?
Özellikle matbu iş sözleşmelerinde işyerinde işverenin istediği takdirde gerekli dönemlerde denkleştirme uygulanacağına ilişkin hükümlerin yer alması, her durumda işverene denkleştirme yapma hakkı vermez.
Çünkü denkleştirme, beklenmeyen mal veya hizmet talebi, öngörülemeyen üretim artışı gibi belirli olguların gerçekleşmesi sonucunda uygulanabilen ve Kanunda da özel şartlara tabi tutulmuş bir düzenlemedir.
Sadece iş sözleşmesindeki denkleştirme uygulamasının varlığı, işverene keyfi olarak denkleştirme yapma hakkı vermediği gibi, şartları sağlamayan denkleştirme uygulaması da başından itibaren geçersiz sayılır.
Bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle işyerinde denkleştirme yapılabileceği düzenlenmişse bile, denkleştirme için gerekli esaslı unsurların ortaya çıktığını, denkleştirmenin nasıl planlanıp uygulandığını işveren somut verilerle ortaya koymak durumundadır.
Sorularınız için: [email protected]
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
