Çalışma hayatının esnek çalışma modellerinden biri olan denkleştirme, yoğunlaştırılmış iş haftalarında fazla çalışma yapılması gerektiğinde işvereni fazla çalışma ücreti ödemekten kurtaran bir yoldur.

Denkleştirme İş Kanunu'nda, fazla çalışma bölümünde düzenlenmiştir.

Kanuna göre işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşuluyla, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Bu kural çalışma sürelerinin denkleştirilmesi olarak tanımlanır.

Denkleştirme kural olarak en fazla iki ay süreyle uygulanabilir.

Ancak denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.

Turizm sektöründe ise 4 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile 6 aya kadar artırılabilir.

Denkleştirme niteliği itibarıyla özelikle hizmet ve üretim sektöründe, beklenmeyen, öngörülemeyen üretim veya hizmet artışı gerçekleştiğinde, normalden fazla çalışılması gereken haftalarda haftalık çalışma süresi 45 saati aşsa dahi işvereni fazla çalışma maliyetinden kurtaran bir yöntem olarak uygulamada sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Gelin denkleştirme nedir, nasıl uygulanır, denkleştirmenin maliyetlere etkisi nedir detaylı şekilde inceleyelim.

Hangi alanlarda uygulanır?

Denkleştirme uygulamasına özellikle üretim, tarım ve turizm alanlarında sıklıkla rastlamak mümkün.

Bu alanlarda yoğunlaştırılmış iş haftası dediğimiz üretim veya talebe bağlı hizmet artışı yoğun olduğundan yaz aylarında turizm sektöründe, yılın belirli dönemlerinde de tarım sektöründe denkleştirme uygulamasının yaygın olduğunu görmekteyiz.

Özellikle pandemi döneminde dezenfektan, kolonya, maske ve diğer tıbbi cihazların ihtiyacından kaynaklı olarak öngörülemeyen şekilde artan talep, üretici firmaların normalden fazla üretim yapmasını zorunlu kıldığından bu şekildeki yoğun dönemlerde uygulanan denkleştirme, üretim veya hizmet artışına bağlı olarak çalışma sürelerinin de artışını beraberinde getirmektedir.

Bu nedenle denkleştirme döneminin dikkatlice analiz edilip uygulanması işveren maliyetleri açısından büyük önem arz etmektedir.

Hangi durumlarda geçerli olur?

Bir işyerinde denkleştirme esasının uygulanabilmesi için; 

• Öngörülenin üzerinde üretim veya hizmet artışı,
• Beklenmeyen siparişler veya hizmet talepleri,
• Haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalışılmasını gerektiren ani müşteri talepleri,
• Beklenmeyen sebeplerle üretim zorlamasını gerektiren durumlar.

Planlama önemli

Denkleştirmede öne çıkan en büyük etken üretim veya hizmet ihtiyacında artıştır.

Öngörülenin, planlananın üzerinde bir üretim veya hizmet zorunluluğu doğduğunda işverenlerin öncelikle bu artan talebi karşılamak için hızlıca bir planlama yapmaları gerekmektedir.

Öncelikle denkleştirme uygulamasında iki dönemden söz edebiliriz. 

• Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları (fazla çalışma) dönemi: Yılın belli bir döneminde aniden gelişen, daha önceden planlanmamış ve öngörülenin üzerinde bir ürün/hizmet artışı söz konusu olduğunda fazla çalışma yapılan dönemdir. Bu dönemde artan mal veya hizmet ihtiyacı karşılanana kadar işçiler haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılırlar.
   
• Eksik çalışma (denkleştirme) dönemi: Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları dönemi sona erdikten sonra normal çalışmaya geçilen dönemdir. Ancak bu dönemde işçiler haftalık 45 saatin altında çalıştırılarak iki aylık çalışma dönemi içerisindeki haftalık ortalama çalışma süreleri, haftalık normal çalışma süresi olan 45 saati aşmayacak şekilde denkleştirilir.

Peki, denkleştirme uygulamasını planlarken nelere dikkat edilmeli?

Öncelikle artan ürün veya hizmet ihtiyacını karşılamak için;

• Ne kadar süreye ihtiyaç var?
• Ne kadar işçiye ihtiyaç var?
• Haftalık kaç saat çalışma süresine ihtiyaç var?
• İki ay içinde ne kadar yoğunlaştırılmış iş haftasına ihtiyaç var?
• Denkleştirmenin geçerli olabilmesi için iki aylık süre içinde kalan yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları sona erdiğinde haftalık çalışma süresinin ne kadar azaltılmasına ihtiyaç var? 

Bu hususların işverenler tarafından detaylıca analiz edilmesi ve ortaya çıkan üretim veya hizmet artışının karşılanabilmesi için detaylı, somut verilere dayanan bir iş planının hazırlanması gerekir.

Diğer taraftan, yoğunlaştırılmış iş haftası bitip işyerinde normal çalışmaya dönüldüğünde işverenin denkleştirme döneminde fazla çalıştırdığı işçileri normalden daha az çalıştırması gerektiğinden, bu iki aylık sürenin çok iyi planlanmış olması ve normal çalışmaya dönüldüğünde haftalık çalışma sürelerinin altında çalışılmasının üretimde veya iş akışında aksaklığa neden olmayacak şekilde planlanması ve işyerinde de ilan edilmesi gerekir.

Yani sadece fazla çalışma döneminin değil, fazla çalışma dönemi bittikten sonra eksik çalışılan dönemin de göz önünde bulundurulması gerekir, zira yoğunlaştırılmış iş haftası bittikten sonra işçiler normalin altında çalıştırılmadığı sürece denkleştirmeden söz edilemeyecektir.

Denkleştirme uygulaması aniden ortaya çıkan plansız mal veya hizmet artışını karşılayabilmek adına işletmelerin gereğinden fazla çalışma yapmasını gerektirir. Bu durumda fazla çalışma ücreti ödemek istemeyen işverenler için denkleştirmenin doğru ve eksiksiz biçimde uygulanması önem arz etmektedir.

Gelin denkleştirmenin nasıl uygulanacağına hızlıca bir göz atalım.

Örneğin, bir bilgisayar üretim atölyesinde planlanan yıllık üretim hedefini sağlamak için 100 işçinin haftada 45 saat çalışması yeterli olurken, Kovid-19 salgını nedeniyle uzaktan çalışmanın yaygınlaşması ve ülkemizde esnek çalışma modeline geçilmesi nedeniyle firmaların diz üstü bilgisayar ihtiyacında öngörülemez bir artış olduğunu düşündüğümüzde, üretici firmanın bilgisayar talebine yetişebilmesi için haftalık üretim kotasını aşarak çalışması gerekir.

Bu ancak istihdam ettiği 100 işçisini haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalıştırmasıyla mümkün olacağından işçiler artık haftada 45 saat değil 50 saat çalışacaklar ve bu durum aynı zamanda fazla çalışma sayılmayacaktır.

Peki, bu nasıl mümkün olur?

Haftada 100 işçi ile haftada 45 saat, ayda 180 saat çalışan bilgisayar üreticisi, 1 aylık bir sürede işçileri haftada 50 saat çalıştırarak artan üretim talebini aylık olarak karşılayabilecektir.

Bu durumda bir işçinin 4 haftadan oluşan bir aydaki çalışma süresi toplam 200 saat olacaktır.

Takip eden ayda ise 5 hafta bulunduğunu düşündüğümüzde işçileri haftalık 40 saat çalıştırarak yine bir işçi için ayda 200 saat çalışma süresine ulaşacaktır.

Bu durumda bu iki aylık toplam çalışma süresi 400 saat olacak ve çalışılan hafta sayısı da 9 olduğundan, bir işçinin haftalık ortalama çalışma süresi 400/9=44,44 saat olacaktır. 

Bu durumda iki aylık denkleştirme süresi içerisinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi (44,44 saat), haftalık normal çalışma süresini (45 saat) aşmadığından, denkleştirme geçerli olacak ve işveren işçileri fazla çalıştırdığı 1 aylık süre için fazla çalışma ücreti ödemek zorunda kalmayacaktır. 

Burada dikkat edilmesi gereken husus yoğunlaştırılmış iş dönemi bittikten sonra işçilerin takip eden haftalarda 45 saatin altında çalıştırılması ve iki aylık süre içerisinde kalmak kaydıyla fazla çalışılan sürelerin denkleştirilmesidir.

Bu durumun tek istisnası turizm sektöründeki denkleştirme sürelerinin normalden daha uzun olmasıdır. İş Kanununda kural olarak denkleştirmenin 2 aylık bir sürede uygulanması mümkünken, turizm sektöründe bu süre 4 ay olarak tanımlanmıştır.

Çünkü turizm sektöründe yaz ve kış sezonu denilen dönemler 2 aydan fazla sürmekte ve artan hizmet ihtiyacını karşılayabilmek adına belirli dönemlerde normalin üzerinde fazla çalışma gerekliliği bulunmaktadır.

Bu yönüyle denkleştirme, çalışma sürelerini düzenleyerek hem iş akışında aksaklığa sebebiyet vermeden hem de fazla çalışma sayılmadığından, doğru şekilde uygulandığında işverenler için ek fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirmeyen bir uygulamadır.

Sonuç: İşveren maliyetlerinde düşüş

Kural olarak işverenler işçilerini 45 saatin üzerinde çalıştırdıkları her saat için işçinin saatlik ücretinin yüzde 50 fazlası tutarında fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır.

Bu durumda 150 işçisi olan bir işverenin fazla çalışma maliyetlerini düşündüğümüzde, işyerinde ayda iki hafta, haftalık 50 saat çalışma yapıldığında işçi başına aylık 10 saat fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir, 150 işçinin aylık fazla çalışma maliyeti ise 1500 saat olacaktır.

Bu işyerinde bütün işçilerin asgari ücretle çalıştığını varsaydığımızda işçinin saatlik ücreti brüt ₺88,9, saatlik ücretin yüzde 50 artırımlı tutarı ise ₺133,35 olacaktır.

Yani bir işçinin fazla çalıştığı her saat karşılığında işveren saat başı ₺133,35 tutarında ödeme yapacak, bir işçinin aylık 10 saat fazla çalışması karşılığında ödeyeceği tutar ise ₺1.333,50 olacaktır. 150 işçi için ise bu tutar ₺200.025,00 olacaktır.

Bu yalnızca 150 işçi istihdam eden işverenin bir aylık fazla çalışma maliyetidir.

Bu işyerinde 365 gün içinde toplam 6 ay fazla çalışma yapıldığında ise işverenin toplam fazla çalışma maliyeti ₺1.200.150,00 olacaktır.

Bunun yerine işveren 2 aylık dönemler itibarıyla yılda 3 kez denkleştirme uygulamış olsaydı, işçilere fazla çalışma ücreti ödemeden ve fazla çalışma maliyetine katlanmadan üretim hedefini tutturmuş olacaktı. 

Kaldı ki istihdam miktarı 5 bin ve üzeri olan bir üretim işyerinde bu maliyetlerin milyonları aşacağı göz ardı edilemeyeceğinden özellikle büyük ölçekli üretim işletmelerinde denkleştirmenin başta iş sözleşmeleriyle hüküm altına alınarak temel kural olarak belirlenmesi ve beklenmeyen mal ve hizmet talebi karşısında derhal uygulanabilecek şekilde planlanması, üretim maliyetleri açısından büyük öneme sahiptir. 

Bu nedenle denkleştirme, plansız, aniden gelişen ürün veya hizmet talebiyle karşılaşıldığında çalışma sürelerinin artışından kaynaklı olarak yoğun bir çalışma dönemi gerektirmesi sebebiyle, bu dönemde işverenleri fazla çalışma ücreti maliyetine katlanmaktan koruyan bir uygulama olarak öne çıkmaktadır.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 2/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 3/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 4/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 5/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 6/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 7/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 8/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 9/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 10/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 11/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 12/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 13/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 14/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 15/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 16/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 17/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 18/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 19/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 20/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 21/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 22/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 23/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 24/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 25/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 26/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 27/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 28/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 29/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 30/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

Yanlış denkleştirme, fazla ödeme

Denkleştirmenin geçerli sayılabilmesi için uygulamanın kanunda sayılan şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi ve işveren tarafından belgelenmesi önemlidir.

Aksi halde, yanlış uygulanan denkleştirme veya denkleştirme yerine geçen diğer uygulamalar yapılan fazla çalışmaların işçilere ödenmesini gerektirecektir. 

Bu nedenle, maliyetleri azaltmanın en kolay ve en önemli yöntemlerinden biri olan denkleştirmeyi yanlış uygulamak işverene çok daha fazla bir maliyetle geri döneceğinden denkleştirmenin başından itibaren doğru uygulanması gerekir.

Peki, denkleştirme hangi durumlarda kabul edilmez, denkleştirme kapsamına girmeyen çalışmalar nelerdir?

Hafta tatilinde yapılan çalışmalar

Denkleştirmenin uygulanmasıyla ilgili olarak doğru bilinen yanlışların başında denkleştirme döneminin içerisine hafta tatilinin de dâhil edilmesidir.

Bu uygulama hem Anayasa'daki işçinin dinlenme hakkına hem de İş Kanunundaki hafta tatili düzenlemesine aykırıdır.

Peki, doğrusu nasıl olmalı?

4857 sayılı İş Kanunu'nun 46'ncı maddesine göre hafta tatili "7 günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz en az 24 saat dinlenmedir." 

Denkleştirme uygulamasında da haftalık çalışma süreleri belirlenirken, işçi normalde haftada kaç gün çalışıyorsa denkleştirme döneminde de aynı gün sayısında çalışacak, sadece haftalık çalışma süresi normalden, yani 45 saatten fazla olacaktır. 

Örneğin, normalde haftanın 6 günü 45 saat çalışma yapılan bir işyerinde denkleştirme yine haftanın 6 günü uygulanacak, sadece işçiler günde 7,5 saat değil 10 saat çalıştırılarak haftalık çalışma süreleri artırılacaktır.

Böylece, denkleştirme uygulanan dönemde işçiler 45 saat değil 60 saat çalışacak, ancak yine de 1 gün hafta tatili kullanacaklardır.

Bu şekilde işçilerin dinlenme hakkına dokunulmadan uygulanan denkleştirme doğru olacaktır.

Aksi halde hafta tatilinde çalıştırılan işçilerin denkleştirme süresi sonundaki haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşacağından denkleştirme geçersiz sayılacak ve bu işçilere fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir.

Yargıtay da 2019 yılında verdiği kararında işçinin işyerinde 6 gün çalıştıktan sonra 7. gün dinlenmesi gerekirken çalıştığı ve bu çalışmadan sonra yeni haftada 3 gün daha çalıştıktan sonra 4 gün dinlendiği bir durumda, işçinin 14 günlük çalışma periyodunda bir defa hafta tatili kullandığını, yani işçinin hafta tatillerinin yarısında çalıştığı, yarısını kullandığını kabul ederek hafta tatillerinde geçerli olmayan denkleştirmenin öne sürülmesini hatalı bulmuş, işçinin hafta tatili ücretine hak kazandığını hüküm altına almıştır.

Yasaklı çalışmalar

Denkleştirmenin kabul edilemeyeceği bazı durumlar vardır.

Bunlar Kanunda günlük çalışmaya sınır getirilen hallerdir.

Bu nedenle günlük çalışma süresinin İş Kanunu'nda sınırlandırıldığı haller, denkleştirme kapsamına girmez.

Yargıtay'ın da yasaklı çalışmalara ilişkin verdiği kararlar bu yöndedir.

Söz konusu kararlara göre, günlük çalışma süresinin on bir saatten fazla olamayacağı kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulamaz.

Günde 11 saati aşan çalışmalar için işçilere zamlı olarak fazla çalışma ücreti ödenir.

Yine aynı şekilde İş Kanunu'na göre sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerde günde 7,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirir.

En önemlisi ise gece çalışmalarında getirilen sınırlamadır.

İş Kanunu'na göre işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez.

Kanunda belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur.

Gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.

Özetle, kanunla günlük çalışmaya sınır getirilen hallerde, denkleştirme uygulamasının bu süreyi aşan kısımları geçerli olmayacağından bu sürelerin fazla çalışma ücreti olarak zamlı şekilde ödenmesi gerekir.

Geçerli olması için iş sözleşmesinde yer alması yeterli mi?

Özellikle matbu iş sözleşmelerinde işyerinde işverenin istediği takdirde gerekli dönemlerde denkleştirme uygulanacağına ilişkin hükümlerin yer alması, her durumda işverene denkleştirme yapma hakkı vermez.

Çünkü denkleştirme, beklenmeyen mal veya hizmet talebi, öngörülemeyen üretim artışı gibi belirli olguların gerçekleşmesi sonucunda uygulanabilen ve Kanunda da özel şartlara tabi tutulmuş bir düzenlemedir.

Sadece iş sözleşmesindeki denkleştirme uygulamasının varlığı, işverene keyfi olarak denkleştirme yapma hakkı vermediği gibi, şartları sağlamayan denkleştirme uygulaması da başından itibaren geçersiz sayılır.

Bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle işyerinde denkleştirme yapılabileceği düzenlenmişse bile, denkleştirme için gerekli esaslı unsurların ortaya çıktığını, denkleştirmenin nasıl planlanıp uygulandığını işveren somut verilerle ortaya koymak durumundadır.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.