Ülkemizde son yıllarda yabancı işçi çalıştırma oranı oldukça arttı. Özellikle Suriye ve diğer bölge ülkelerden gerçekleşen göç nedeniyle işsizlik ve kayıt dışılık olumsuz yönde etkileniyor.
Burada önemli olan husus işverenlerin çalışma izni mevzuatına uygun işçi çalıştırmaları ve denetimler sonucunda cezalara maruz kalmamaları.
Özellikle belirtmek isterim ki kayıt dışı çalışma ile ilgili olarak sorumluluğu tamamen devlete yüklemek adil bir yaklaşım olmayacaktır.
Birey olarak, toplum olarak ta kayıt dışılıkla mücadelede ilgili kurumlarımıza destek vermek vatandaşlık görevimizdir.
Göçmen politikaları kapsamında devletimiz üzerine düşen sorumluluğu zaten gerektiğinden fazlası ile yerine getirmektedir.
Ülkemize göçmen olarak sığınan insanların üzerinden kayıt dışı kazanım elde etmek kendi ülke insanımızın hakkının gasp edilmesine yol açmaktadır.
Devletimiz yabancı çalışanlara izin verirken ülke ekonomisine ve diğer teknolojik katkıları göz önünde bulundurarak gerekli kolaylıkları sağlamaktadır.
Ancak işverenlerimizin, ülkemizden temin edebilecekleri İnsan kaynağını daha fazla kazanç elde etmek uğruna göçmenler üzerinden sağlamaya çalışmaları, ülkemizin istihdam yaratma kapasitesini düşürmenin yanında kayıt dışı istihdam nedeniyle eşit rekabet etme olanaklarını da ortadan kaldırmaktadır.
Bu yazımızda ülkemiz ekonomisine katkı sağlayacak kalifiye insan gücü ve teknolojik gelişmeler nedeniyle gerekli görülen yabancı insan kaynağına yasal mevzuatlarımız çerçevesinde hangi koşullarda çalışma izni verildiğini irdelemeye çalışacağız.
Çalışma izni konusunda 2017 yılında Turkuaz Kart uygulaması başlatıldı.
Turkuaz Kart; ülkemizdeki yabancılara, sahip olunması halinde, Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı veren, yakınına ise ikamet hakkı veren bir belge.
Dolayısıyla Turkuaz Kart yabancılara iki önemli hak veriyor: Süresiz çalışma hakkı ve ikamet hakkı.
Söz konusu haklardan çalışma hakkı sadece kart sahibine veriliyor. Buna karşın ikamet hakkı kart sahibinin yanı sıra yakınına da tanınıyor.
Turkuaz Kart sahibi yakını derken, Turkuaz Kart sahibinin yabancı eşi ile kendisinin veya eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuklarını anlamak gerekiyor.
Çalışma izni başvuruları yurt içinde doğrudan bakanlığa, yurt dışında yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarına yapılır.
Yurt dışında yapılan çalışma izni başvuruları Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarınca bakanlığa iletilir.
Çalışma izni başvuruları yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilir.
Çalışma izni uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her durumda çalışma izni süresi dolmadan yapılır.
Bu süre dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları reddedilir.
Çalışma izni başvurusu uluslararası işgücü politikasına göre değerlendirilir.
Bakanlıkça gerek görülen hâllerde, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşleri dikkate alınır.
Bakanlık, Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu kararları doğrultusunda çalışma izni başvurusunun değerlendirilmesinde ve çalışma izni puanlama sisteminin oluşturulmasında kullanılacak kriterleri belirler
Başvuruda eksik bilgi veya belgelerin olması hâlinde, bu eksiklikler tamamlanıncaya kadar başvurunun değerlendirilmesi ertelenir.
Erteleme süresi, bilgi veya belge eksikliklerinin tamamlanmasını geciktiren mücbir bir sebebin varlığının resmî bir makamdan belgelendirildiği hâller dışında otuz günü aşamaz.
Erteleme süresi sonunda eksiklikleri tamamlanmayan başvurular reddedilir.
Usulüne uygun olarak yapılan başvuruların değerlendirilmesi, bilgi ve belgelerin tam olması kaydıyla otuz gün içinde tamamlanır.
Ön izin ne demektir?
Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınması zorunludur.
Sağlık hizmetlerinde Sağlık Bakanlığı, eğitim hizmetlerinde Millî Eğitim Bakanlığı bu hizmetlerde mesleki faaliyette bulunacak yabancılara ön izin vermeye yetkili olup ön izin alınması gereken meslekler anılan bakanlıkların görüşü alınarak bakanlıkça belirlenir.
Ön izin alan yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde, bu Kanunun 9'uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi hükmü uygulanmaz.
4 Kasım 1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 34'üncü maddesi uyarınca çalışacak yabancı uyruklu öğretim elemanlarına çalışma izni, Yükseköğretim Kurulu'nun ilgili mevzuata göre vereceği ön izne istinaden bakanlıkça verilir.
Ön izne istinaden çalışacak yabancı öğretim elemanlarının çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde, bu Kanunun 7'nci maddesinin dördüncü, beşinci ve altıncı fıkraları ile (f), (g) ve (ğ) bentleri saklı kalmak üzere 9'uncu maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.
Çalışma izni uzatma başvuruları da ilgili bakanlığın veya Yükseköğretim Kurulu'nun ön iznine tabidir.
28 Şubat 2008 tarihli ve 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında Ar-Ge Merkezi Belgesi olan firmalarda Ar-Ge personeli olarak çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü olması halinde değerlendirilir.
Çalışma izni türleri nelerdir?
Başvurunun olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilir.
Bu kanunun 7'nci maddesine göre yapılacak uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir.
Ancak, farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular bu maddenin birinci fıkrası kapsamında değerlendirilir.
Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir.
Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.
Süresiz çalışma izni kimlere verilir?
Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır.
Süresiz çalışma izni olan yabancı, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanır.
Süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.
13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre kurulmuş olan;
a) Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü,
b) Anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi,
c) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı, olan yabancılar çalışma izni alarak çalışabilirler.
Bağımsız çalışma izni ne demektir?
Profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması kaydıyla bağımsız çalışma izni verilebilir.
Bağımsız çalışma izninin uluslararası işgücü politikası doğrultusunda değerlendirilmesinde, yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri doğrultusunda bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınır.
Bağımsız çalışma izni, bu maddede yer alan süre sınırlamalarına tabi olmaksızın süreli olarak düzenlenir.
Turkuaz Kart nedir?
Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilir.
Turkuaz Kart, ilk üç yılı geçiş süresi olmak kaydıyla verilir. Bakanlık, geçiş süresi içinde işveren veya yabancıdan yürütülen faaliyetlere ilişkin bilgi ve belge talep edebilir.
Geçiş süresi içinde 15'inci madde uyarınca iptal edilmeyen Turkuaz Kartta yer alan geçiş süresi kaydı, yabancının başvurusu hâlinde kaldırılır ve süresiz Turkuaz Kart verilir.
Bu başvuru, geçiş süresinin dolmasına yüz seksen gün kalmasından itibaren, her durumda geçiş süresi dolmadan yapılır.
Bu süre dolduktan sonra geçiş süresi kaydının kaldırılmasına ilişkin yapılan başvuru reddedilir ve Turkuaz Kart geçersiz hale gelir.
Turkuaz Kart sahibi yabancının, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına Turkuaz Kart sahibi yakını olduğunu gösteren ve ikamet izni yerine geçen belge verilir.
Turkuaz Kart sahibi yabancı bu Kanunda düzenlenen süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanır.
Turkuaz Kart uygulamasında; akademik alanda uluslararası kabul görmüş çalışmaları bulunanlar ile bilim, sanayi ve teknolojide ülkemiz bakımından stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkmış olanlar ya da ihracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak ulusal ekonomiye önemli katkı sağlayan ya da sağlaması öngörülenler nitelikli yabancı olarak değerlendirilir.
Geçici koruma sağlanan yabancılara bu madde hükümleri uygulanmamaktadır.
Uluslararası koruma kapsamında olan yabancılar kimlerdir?
6458 sayılı Kanun uyarınca uluslararası koruma talebinde bulunan ve henüz başvurusu hakkında son karar verilmemiş veya şartlı mülteci yabancılar; uluslararası koruma başvurusu tarihinden, geçici koruma sağlanan yabancılar ise geçici koruma kimlik belgesinin düzenlendiği tarihten altı ay sonra çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almak için başvurabilirler.
Birinci fıkra kapsamında çalışma izni veya çalışma izni muafiyetine başvuru hakkı tanınan yabancılara çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti verilmesinde İçişleri Bakanlığının olumlu görüşü aranır.
Geçerli çalışma izni veya çalışma izni muafiyetine sahip olunması bu yabancılara Türkiye’de mutlak kalış hakkı sağlamaz. Çalışma izni, 10 uncu maddede belirtilen sürelerle verilebilir.
6458 sayılı Kanunun;
a) 77'nci maddesi uyarınca uluslararası koruma başvurusunun geri çekilmesi veya geri çekilmiş sayılması, 85'inci maddesi uyarınca uluslararası koruma statüsünün sona ermesi veya 86'ncı maddesi uyarınca uluslararası koruma statüsünün iptali halinde İçişleri Bakanlığı'nın bildirimi üzerine,
b) 91'inci maddesi uyarınca sağlanan geçici korumanın Cumhurbaşkanı kararıyla sonlandırılması veya bireysel olarak sona ermesi ya da iptali halinde Cumhurbaşkanı kararı veya İçişleri Bakanlığı'nın bildirimi üzerine verilmiş olan çalışma izni veya çalışma izni muafiyetleri Bakanlıkça iptal edilir.
Bildirim ve sosyal güvenlik yükümlülüğü
Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlaması ve sona ermesi durumu ile çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti alan yabancılar ile yabancı çalıştıran işverenler, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerini kanuni süresi içinde 31 Mayıs 2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yerine getirirler.
Türkiye’nin taraf olduğu sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklıdır.
Sorularınız için: [email protected]
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
