Rusya 200 seneden beri etkin olduğu Güney Kafkasya'daki gücünü korumaya çalışırken Azerbaycan'ın kendi tercihini Rusya'dan yana koyduğu açık.
yanlısı politikalarıyla ünlü eski Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili'nin iktidarı 2013 yılında Rusya yanlısı güçlere devretmesine rağmen, Batı'yla ilişkilerinde de itinayı elden vermeyen Gürcistan'da kısa süre önce kabul edilen "Yabancı Ajan Yasası"nın Moskova'nın hoşuna gitmesine rağmen, ABD'nin ilk kez Gürcü siyasetçilere yaptırım uygulaması tamamen farklı durumlara kapı araladı.
Geçen sonbahardan bu yana hem Rusya yanlısı politikalar izleyip hem de BDT'nin Kolektif Güvenlik Örgütü Anlaşması (KGÖA) saflarında kalmayı reddeden Ermenistan'ın izlediği koyu Batı yanlısı tutum, Rusya tarafından nasıl karşılanıyor?
Başta ABD olmak üzere Batılı ülkeler bu gelişmeleri ne ölçüde destekliyor?
ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı James O'Brien'ın beraberindeki kalabalık heyetle Erivan'a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında iki ülke arasındaki ilişkilerin "stratejik işbirliği" düzeyine çıkarılmasına dair alınan kararı nasıl okumalı?
Güney Kafkasya konusunda Rusya'nın önemli uzmanlarından sayılan Kirill Krivoşeyev, Independent Türkçe'ye O'Brien'ın Erivan gezisini şu şekilde yorumladı:
Ermenistan'ın bölgedeki komşuları Azerbaycan, Rusya, İran ve belirli ölçüde Türkiye, Ermenistan'ın Batılı yapılarla yakınlaşma yönünde attığı adımlardan sık sık rahatsızlık ifade ediyorlar.
5 Nisan'da Azerbaycan basınında Ermenistan'ı da Ukrayna'nın bulunduğu silah temini programına dahil edeceklerine ilişkin sözüm ona özel haber yayımlandığında kopan kıyamet hatırlanabilir.
Ancak sadece ekonomik desteğin söz konusu olduğu ortaya çıkınca (her halükârda basın açıklamasından bu şekilde ifade bulmuştu) Ermenistan'ın, Batı'nın ön kalesine dönüştürülmesine ilişkin perde arkasında görüşmelerin her şeye rağmen yürütüldüğü ve bunun Bakü'de bilindiği yazılıp çizildi.
Kirill Krivoşeyev'e göre, James O'Brien'ın Erivan gezisi ve basın açıklaması da aynı ruhu taşıyor.
Krivoşeyev, "Ermenistan'a ekonomik destek vermeye hazır ABD, Rusya ile görüşmelerde cesur olma şansı tanıyor ve Rusya gazından mahrum kalmaktan korkmama duygusu aşılıyor. Ancak askeri işbirliğiyle ilgili her şey esasen eğitim programlarından ibarettir (örneğin, Kanzas Ulusa Muhafaza Alayı ile uzun süreli devlet işbirliği programı çerçevesinde). Bu ise sıfırın üstünde olmasına rağmen daha fazla değil. Ermenistan'ı silahlandırma, hele-hele parasız silahlandırma işini hiçbir Batılı ülke üstlenmeyecek (Ukrayna'da savaşın sürdüğü bir ortamda hiç üstlenmeyecek), Ermenistan'ın ise kendi maddi kaynakları çok az. Onun için Erivan ile Washington'un işbirliği konusundaki öfkelenmeleri ben altında gerçek temeli bulunan bir durum değil de Moskova'nın ve Bakü'nün propagandacı darbeleri olarak nitelendiriyorum" değerlendirmesinde bulundu.
"Gümrük alanındaki işbirliği anlaşması da önem arz ediyor"
ABD Dışişleri Müsteşar Yardımcısı James O'Brien'ın, kalabalık heyetle Ermenistan'ın başkenti Erivan'a gerçekleştirdiği çıkarmayı Brüksel'den Independent Türkçe'ye değerlendiren Büyükelçi Arfi Şahmarlı da iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinin Rusya'nın hoşuna gitmeyeceği görüşünde:
O'Brien'ın kalabalık bir heyetle gerçekleştirdiği Ermenistan gezisinin önemli sonuçlarından bir tanesi, iki ülke arasında gelişmekte olan ilişkilerin stratejik partnerliğe çıkarılması anlaşması oldu. İlişkilerin kapsamını genişletmek için gümrük alanındaki işbirliği anlaşması da önem arz ediyor. Bunlar iki ülke ilişkilerinde olumlu gelişmeler olmalarına rağmen, bir dizi sorunlara kapı aralayacağını söylememiz de yanlış olmayacak.
Güney Kafkasya'daki özellikle Azerbaycan ile ilgili jeopolitik durumun ciddi gerilimler ortaya çıkardığoını belirten Arfi Şahmarlı, "Onun için ABD-Ermenistan ilişkilerinde olumlu yöndeki gelişmeler Bakü ve müttefikleri kuşkuyla karşılanma potansiyeli taşıyor ve bölgede de gerilimin yeniden yükselmesine neden olabilir. Dışişleri Müsteşar Yardımcısı O'Brien'ın bölgeye gerçekleştirdiği geziler genelde 3 ülkeyi de kapsamasına rağmen ABD'li üst düzey diplomatın bu kez sadece Ermenistan'da bulunmayı tercih etmesi Azerbaycan ve Gürcistan ile ilişkilerdeki gerilimin göstergesi sayılabilir" şeklinde konuştu.
Şahmarlı, Bu gezi aynı zamanda Rusya ile Ermenistan arasındaki ilişkileri daha gerilimli bir noktaya sürükleyebilir. Özellikle askeri, güvenlik ve gümrük alanında imzalanmış işbirliği anlaşmalarının Rusya'nın hoşuna gitmeyeceğini şimdiden eminlikle söyleyebiliriz. Ve nihayet bu durum iç siyaseti de ciddi biçimde etkileyerek muhalefetin eline kozlar verebilir. Ortaya çıkabilecek gerilimli durumları azami derecede kendi lehinde kullanmak için Moskova hazır bekliyor. Onun için Moskova'nın perde arkasından desteklediği ve Başbakan Paşinyan'a karşı yönelmiş protesto göstericilerinin sürecek olmasında da O'Brien'ın kalabalık heyetli gezisinin etkisi olacaktır" değerlendirmesinde bulundu.
Şu hususu bir tarafa not etmekte fayda var, diye düşünüyoruz:
6 Aralık 2023'te James O'Brien'ın Bakü'de Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ile bir araya gelmesinin ertesi günü (7 Aralık 2023), Aliyev erken Cumhurbaşkanlığı seçimi kararı aldı ve geçen 7 Şubat'ta yüzde 93'lük oyla iktidarını pekiştirdi.
Erivan ise ABD Dışişleri Müsteşar Yardımcısının gezisine iki ülke arasındaki ilişkilerin "stratejik partnerlik" düzeyine çıkarılması girişimiyle yanıt veriyor.
Bu durum Güney Kafkasya'daki safları netleştiriyor mu?
Yoksa Azerbaycan'ın dünya çapındaki şairi Mirza Ali Ekper Sabir'in 115 sene önce yazdığı gibi gelişmeler bölgeyi yeniden, "Bi-dad-i biraderle olan kanına kaltan / Kafkas'taki kurbanlarına şükür Hüda'ya" noktasına mı sürükleyecek?
ABD bölgede nüfuz kazanmak için hamlelerini sürdürürse Rusya'nın yanıtları nasıl olacak?
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
