Marmara Denizi'nde mevcut durumu anlayabilmek için Marmara Denizi'nin bütünsel bir fotoğrafının çekilmesi gerekli, yani Marmara Denizi Havzası'nın tamamında etkisi olan farklı kirletici kaynakların dikkate alınması ve detaylı incelenmesi şart.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Azot ve fosfor içeren atık sular doğru yöntemlerle tekniğine uygun arıtılmadan denizlere deşarj edildiğinde ortamdaki besin zincirinin en önünde yer alan (fotosentez yapan) fitoplanktonların kontrolsüz çoğalmasına ve böylece tüm besin döngüsünün olumsuz etkilenmesine neden olur.
Marmara Denizi'ni kirleten önemli kaynaklardan biri de Organize Sanayi Bölgesi (OSB) kaynaklı endüstriyel atık sulardır.
Azot, fosfor ve organik maddenin arıtılması için en iyi teknoloji "ileri biyolojik arıtma" proseslerinden oluşur.
Marmara Havzası'nda faaliyet gösteren endüstri tesisleri hem sayıca hem de kapasite olarak Türkiye'deki toplam endüstrinin yaklaşık yüzde 50'sini oluşturuyor.
Marmara Denizi Havzası'nda yer alan 8 ilde tüzel kişilik kazanmış 61 adet OSB bulunuyor; bunlardan doğrudan veya dolaylı olarak Marmara Denizi'ne deşarj eden 45 adet OSB yer alıyor.
Marmara Deniz Havzası'nda bulunan illere ait 55 organize sanayi bölgesinin 45'inde atık su arıtma tesisi bulunuyor.
10 adet OSB ile ilgili veri temin edilememiştir ve bu organize sanayi bölgelerinden kaç adetinin Marmara Denizi'ne doğrudan deşarj yaptığı ile ilgili maalesef veri bulunmuyor.
Marmara Denizi'ne doğrudan değil de dereler yolu ile deşarj edilen önemli miktarda OSB'lere ait atık sular var.
İstanbul bölgesi
İstanbul ilinde yer alan bazı organize sanayi bölgesi (OSB) atık su arıtma tesislerinin arıtılmış atık suları İSKİ kanalizasyon şebekesine bağlı.
İSKİ'nin kanalizasyon şebekesine bağlı olan OSB'ler ise şu şekilde:
- İstanbul Dudullu OSB
- İstanbul Deri OSB
- İstanbul Tuzla OSB
- Birlik OSB
- Kimya Sanayicileri OSB
- İstanbul Anadolu Yakası OSB
- İstanbul Beylikdüzü OSB-1 (Bakır ve Pirinç San. Koop.)
- İstanbul Beylikdüzü OSB-2 (Sınırlı Sorumlu İstanbul Birlik İşletme Koop.)
Bu yüzden İstanbul ilindeki OSB kaynaklı atık sularda toplam azot (TN) ve toplam fosfor (TP) kirlilik yükleri hesaplanmadı.
Klasik biyolojik AAT'lerinde arıtılmış atık suyun çıkış sınır değerleri ise şu şekilde:
- Toplam Azot (TN); 20 mg/L
- Toplam Fosfor (TP); 6-7 mg/L
Hassas alanlar deşarj sınır değerleri
Marmara Denizi ile bağlantılı tüm derelere, çaylara (Nilüfer çayı ve benzerleri) ve akarsulara deşarj edilen endüstriyel, kentsel ve evsel atık sular ileri kademe arıtılmazsa (hassas alan sınır değerinde) ve dereler, çaylar ve akarsular online izlemeye alınmazsa Marmara Denizi foseptik olmaya devam eder.
Marmara Denizi'ne OSB kaynaklı atık sular, arıtıldıktan sonra yakın çevredeki derelere deşarj ediliyor.
Marmara Denizi'ne deşarj edilen dereler hassas alan özelliği taşımalı.
Bu yüzden havzadaki OSB'lerde arıtılmış atık suların derelere deşarjı, hassas su sınır değerlerini sağlamak zorunda olmalı.
Yani toplam azot için 10 mg/L ve toplam fosfor için 1 mg/L olmak zorunda.
Bu deşarj sınır değerlerini tüm OSB arıtılmış atık suları sağlamak zorunda olmalı.
Çanakkale Biga
Çanakkale Biga'da bulunan OSB'de fiziksel ve kimyasal arıtma yapılmakta ve atık suyun debisi 1000 metreküp/gündür.
Arıtılmış atık su Ayıt Deresi'ne deşarj ediliyor. Ayıt Deresi Marmara Denizi'ne akıyor.
Biga OSB'de İleri kademe arıtma yapılmadığı için Ayıt Deresi yolu ile Marmara Denizi'ne ekstra yıllık 3 bin 650 kilogram toplam azot ve 2 bin 8 kilogram toplam fosfor içeren atık su deşarj edilmesi kuvvetle muhtemel.
Bursa bölgesi
Bursa bölgesinde OSB'lerde günlük 321 bin 292 metreküp atık su oluşuyor, bu atık sular derelere deşarj ediliyor ve dereler yolu ile Marmara Denizi'ne ulaşıyor.
Tablo 3 incelendiği zaman görülüyor ki; Bursa bölgesindeki OSB'lerde oluşan günlük 321 bin 292 metreküp atık suyun 252 bin 500 metreküp ileri kademe arıtılıyor.
Günlük 68 bin 792 metreküp toplam azot ve fosfor giderilemeden arıtılıyor.
Marmara Denizi'ne Bursa OSB kaynaklı toplam azot ve toplam fosfor kirlilik yükü şu şekilde deşarj ediliyor:
- Toplam azot; 251 bin 90 kg/yıl
- Toplam fosfor 138 bin 99 kg/yıl
Kocaeli bölgesi
Kocaelibölgesi OSB'lerden yakın çevredeki derelere deşarj edilen arıtılmış atık suyun günlük debisi 41 bin 6 metreküptür.
Günlük 41 bin 6 metreküp atık suyun 27 bin 950 metreküpte karbon giderimi haricinde toplam azot ve toplam fosfor giderimi yapılmadan derelere deşarj ediliyor.
Yani Kocaeli bölgesindeki OSB'lerden ekstra 102 bin 17 kg/yıl toplam azot ve 56 bin 110 kg/yıl toplam fosfor kirlilik yüklü atık sular dereler yoluyla Marmara Denizi'ne deşarj ediliyor.
Balıkesir bölgesi
Balıkesir bölgesi OSB'lerden yakın çevredeki derelere deşarj edilen arıtılmış atık suyun günlük debisi 14 bin 560 metreküptür.
Balıkesir'deki OSB'lerde ileri biyolojik arıtma olmadığı için klasik biyolojik arıtmaya göre atık sular arıtıldıktan sonra dereler yolu ile ekstra toplam azot kirlilik yükü 53 bin 144 kg/yıl ve toplam fosfor kirlilik yükü, 29 bin 229 kg/yıl olan atık sular dereler yolu ile Marmara Denizi'ne deşarj ediliyor.
Yalova bölgesi
Yalova bölgesi OSB'lerden yakın çevredeki derelere deşarj edilen arıtılmış atık suyun günlük debisi 15 bin 393 metreküptür.
Yalova'daki OSB'lerde ileri biyolojik arıtma olmadığı için klasik biyolojik arıtmaya göre atık sular arıtıldıktan sonra dereler yolu ile ekstra toplam azot kirlilik yükü 56 bin 185 kg/yıl ve toplam fosfor kirlilik yükü, 30 bin 902 kg/yıl olan atık sular dereler yolu ile Marmara Denizi'ne deşarj ediliyor.
Ergene derin deniz deşarjı
Ergene derin deniz deşarjı (DDD) projesi kapsamında yer alan 5 adet atık su arıtma tesisinden kaynaklanan günlük 460 bin metreküp kapasiteli olmasına rağmen günlük 302 bin 400 metreküp ila 345 bin 600 metreküp arasında atık su arıtıldıktan sonra Marmara Denizi'ne Derin Deniz Deşarj sistemine ile veriliyor.
Marmara DDD Sitemi ile sadece Çorlu Karma ve Deri OSB AAT atık suları; 2021 yılı Şubat ayından bu yana ortalama 12.000-15.000 metreküp/günlük bir debi ile Marmara Denizi'ne deşarj ediliyor.
Organize Sanayi Bölgeleri (Ergene Havzası Derin Deniz Deşarjı İçin Alıcı Ortam Deşarj Sınır değerleri şu şekilde belirlendi:
- Toplam fosfor (TP) 2 mg/L
- Toplam Kjeldahl Azotu (TKN) 20 mg/L
Marmara Denizi hassas alan olduğu için OSB kaynaklı ileri kademe kimyasal veya biyolojik arıtılmalı ve atık su deşarjları Tablo 2'de verilen sınır değerlerini sağlaması gerekiyor.
Ergene Havzası'ndan Marmara Denizi'ne deşarj edilen atık su debisi günlük 345 bin 600 metreküp alındı.
Buna göre Ergene Havzasından Marmara Denizi'ne deşarj edilen miktar şu şekilde:
- Toplam fosfor (TP) yükü, 125 bin 144 kg/yıl
- Toplam Kjeldahl Azotu, 1 milyon 261 bin 440 kg/yıl.
Buna göre Ergene bölgesindeki atık su arıtma tesislerinin toplam azot ve toplam fosfor değerlerinde iki kat iyileştirme ve yatırım yapılması gerekir.
Marmara Havzası'ndaki tüm OSB'lerin atık suları ileri kademe arıtılarak sınır değerlerini sağlamalı ve deşarjları online olarak 7/24 saat izlenmeli.
Arıtma tesislerinin kesintisiz ve doğru çalıştırılmasının teşviki için; arıtma tesislerinde kullanılan elektrik ücretinin en düşük tarifeden ücretlendirilmesi ve atık su arıtma tesisleri için güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji sistemleri kurularak yaygınlaşması sağlanmalı.
Ve OSB'lerdeki atık su arıtma tesislerinin ekonomik işletilmesi konusunda uzmanlar tarafından eğitimler verilmeli.
Endüstriyel atık suların mutlaka diğer kirleticileri de (ağır metaller, toksik kimyasallar) dikkate alarak değerlendirilmesi ve giderilmesi gerekir.
Marmara Denizi'ne deşarj edilen arıtılmış ve arıtılmamış OSB atık sularının debileri ve kirlilik yükleri şeffaf ve sorgulanabilir şekilde kamuoyu ile paylaşılmalı.
Kirlilik verilerini gizlenir ve kamuoyu ile paylaşılmazsa her şey parayla yaptırmak zorunda kalınabilinir.
Marmara Havzası'ndaki dereler ve akarsular Marmara Denizi'ne sanayi atık suları taşıyor.
Hatta bazı derelere arıtılmış atık su deşarj edilmese kuruma tehlikesini barındırıyor.
Bu derelerin bir kısmı dördüncü derece kirlilik düzeyinde.
Kısaca Marmara Havzası'ndaki OSB kaynaklı yılda ekstra 1 milyon 727 bin 526 kilogramtoplam azot ve 381 bin 492 kilogramtoplam fosfor içeren atık sular Marmara Denizi'ne deşarj ediliyor.
Derelerin, çayların ve akarsuların atık sularla kirletilmesi istenmiyorsa Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki Tablo 1-Tablo 25 arasında verilen tüm sınır değerleri yeniden gözden geçirilmeli ve iyileştirilmeli.
İyileştirilen sınır değerleri uygulamaya konmalı.
Marmara Havzası'ndaki ileri kademe arıtmanın yapılmadığı OSB kaynaklı atık su arıtma tesislerinde iyileştirme yapılması şart.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
