Araplardan önce Ifrikia veya Berberia olarak bilinen Batı Kuzey Afrika, günümüzde Arapçada "batı" anlamına gelen Mağrip olarak bilinir.
Ayrıca zaman zaman "dünyanın sonu" veya "dünyanın kenarı" olarak da anıldı.
Bölge, Fas, Cezayir ve Tunus'u içerir.
Batı'da Atlas Okyanusu, kuzeyde Akdeniz, güneyde Sahra ve doğuda Libya çölü, bölgeyi çevreleyerek gerçekte olmasa bile kendi başına bir "ada" haline getirdi.
Efsanelere göre İbraniler Mağrip'i, Mağrip de İbranileri antik çağlardan beri tanıyordu.
Kudüs'ü Fas'tan ayıran 4 bin 500 kilometrelik mesafe, İbranileri uzak tutmadı ve "dünyanın kenarı" onlar için hiç de kenar değildi.
Fenikeliler, Yunanlılar, Romalılar, Vandallar ve en son olarak Fransızlar, sanki neredeyse hiç var olmamışlar gibi bölgeye gelip gittiler.
Ancak Araplar ve Yahudiler, çok yakın zamana kadar Kuzey Afrika'da yaşadılar.
Sözlü anlatımlarda, Joseph'in Mısır'ı milattan önce 1350 civarında büyüklüğe taşıdığı geçer.
İbraniler, Mısır'a yerleştiler çünkü fırsatlar sunuyordu; ancak aynı zamanda kuraklık ve kabile rekabeti, İbraniler için Kenan'da çok az yer bırakıyordu.
Kenanlılar ve aile içi çekişmeler, İbranileri daha yeşil otlaklar aramaya yöneltti.
İsmail, İbrahim'in topraklarında hak iddia ederek kardeşi İshak'a çok az yer bıraktı.
Daha sonra Yakup, kardeşi Esav'dan korkarak Aram'a sığındı.
Ancak kanonlaştırılmış İncil anlatımlarının ötesinde, sözlü hikayeler başka bir hikaye anlatır.
İbraniler yalnızca doğuya göç etmediler; dünyanın ucuna, doğuda değil batıda bulunan "Tarshish" ve "Sefarad" gibi yerlere yelken açtılar.
Kimse Tarshish ve Sefarad'ın kesin olarak nerede olduğunu söyleyemez, ancak uzak batıda, muhtemelen Fas veya İspanya kadar uzakta oldukları konusunda çok az şüphe vardır.
Sözlü hikayeler, Joseph'in oğullarından biri olan Ephraim'in Mısır'ın batısındaki toprakları işgal ettiğini öne sürer.
Tam olarak nerede olduğu belli değil, ancak yaşlı Fas Yahudileri, Ephraim'in torunları olduklarına kesin olarak inanıyorlardı.
Onlara göre, Ephraim, Ifrikia'da bir krallık kurdu ve Mouahidoun zamanına kadar değişmiş biçimlerde de olsa varlığını sürdürdü.
Dağınık kanıtlar, onların anlatımlarını doğruluyor; örneğin, Kuzey Afrika'daki yerel kabileler tarafından Yahudiliğin kitlesel olarak benimsenmesi, Djeruya krallığının varlığı, Ait Israel ve Ait Mussa gibi kabile isimleri ve daha sonra tartışılacak daha fazlası.
İncil anlatıları, Yusuf'u "tanımayan" yeni bir Firavun'un İbranilere baskı yaptığını ve onlara göç kısıtlamaları getirdiğini aktarır.
İbraniler, göç kısıtlamalarını reddetti ve daha yüksek kotalar için pazarlık yaptı.
Firavun reddettiğinde, Mısırlı İbraniler müttefiklerini (Medyanlılar) ve Kenan'da kalan İbrani kardeşlerini (ve muhtemelen güneyde (Etiyopya) ve batıda (Efrayim) bulunan diğer İbranileri) yardıma çağırdı.
Uzun mücadele efsanevi "Çıkış"la sonuçlandı.
Peki, tüm İbraniler doğuya mı göç etti?
Sözlü hikayeler başka bir şey öneriyor. İbraniler, büyük olasılıkla başka yönlere hareket etti.
Bazıları Efrayim'e katılmak için batıya gitti, bazıları ise güneye Sudan ve Etiyopya'ya taşındı.
Sözlü anlatılar, Musa'nın İbrani isyanının ve Çıkış'ın (milattan önce 1279-1212) liderliğini üstlenmeden önce güney Mısır'da bir krallığa liderlik ettiğini öne sürüyor.
Bir sözlü hikaye, Musa'nın Medineli Zipora'dan olan çocuklarının Ziz Vadisi'nin güneyindeki Sigilmassa'ya (Musa Dağı) yerleştiğini ileri sürer.
Oraya çok eski bir zamanda (yaklaşık milattan önce 1250) yerleştiler; muhtemelen babalarının Ürdün'ü geçip İsrail topraklarına girmesinin yasaklanmasına bir protesto olarak.
Musa'nın çocukları çıplak ayakla "dünyanın ucuna" yürüdüler; orada cennetten gelen bir ses, Ziz Vadisi'nin adının Sigilmassa olarak değiştirileceğini ve Kuzeye veya Güneye giden kervanların Atlas Dağları'nın güneyindeki en büyük şehir yapmak için oradan geçeceğini söyledi.
Tanrı'nın adı dağların ötesinde bilinir hale geldi ve tüm Ifrikia'daki diğer insanlardan daha fazla insan Musa'ya (Oulad Moussa) yakınlık iddia etti.
Oulad Moussa, Sigilmassa'da barış içinde yaşadı ve Ifrikia'da bilgelikleri ve zenginlikleri nedeniyle büyük bir üne sahiptiler.
Tapınağın yıkılmasından sonra (milattan önce 586), İsrail Çocukları (Ait Israil) Sigilmassa'ya sığındı ve isimleri bugün bile orada hatırlanıyor.
Musa'nın Çocukları (Oulad Moussa) İsrail Çocuklarını karşıladı ve üzerlerine su yağdırdı; çünkü bu, Sina Dağı'ndan hatırladıkları bir gelenekti.
Bu hikayeye göre, İbraniler, Musa'nın Emirleri almaya gitmesini beklerken Sina Dağı'nın eteklerinde uyuyakaldılar.
Musa'nın Çocukları, İsrail Çocuklarını uyandırmak için üzerlerine su yağdırdılar.
Bugüne kadar, Mağrip Yahudileri Pentekost'ta (Şavuot) birbirlerine su serptiler.
Çünkü onlar "uyanış duşlarını" ve yağmur ve suyla ilişkili ilgili kutsamaları hatırlarlar.
Efsaneler ayrıca Kenanlıların, Yeşu'nun önderliğindeki İbranilerin Kenan'ı fethetmesinin (milattan önce 1200) bir sonucu olarak batıya göç ettiklerini aktarır.
Batıya doğru bir başka göç dalgası, Davut'un Golyat'ı yenmesiyle (milattan önce 1004-964) gerçekleşti.
Daha sonra, Yoah Ben Zeruya'lar Kenanlıları kovaladı ve onları "dünyanın ucuna" kadar takip etti.
(Muhtemelen Yoav Ben Zeruya'nın soyundan gelen bir Djeruya krallığı, Arap fetih günlerine kadar Kuzey Afrika'da var oldu.)
Benzer efsaneler, İbranilerin büyük olasılıkla Ifrikia ve İspanya'ya Tarshish yelkenlileriyle batıya yelken açtığını öne sürer.
Hirschberg tarafından ilgili antik kaynakların incelenmesi, bu sözlü geleneklerin antikliği ve güvenilirliğinin şüphe edilmemesi gerektiğini öne sürer.
Yerel halkların bu dönemde Yahudiliğe bir miktar yakınlık geliştirmiş olması mümkündür.
Devam edecek....
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
