BM Güvenlik Konseyi'nin geçen mart ayında İran'ın silah tedarikine uyguladığı ambargoyu kaldırmasının ertesi günü, Moskova yönetimi Tahran ile bu konuda yarım kalmış ilişkilerini geliştirmek için adımlar attı.

31 Temmuz'da yemin edip göreve başlamasından sonra Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, 5 Ağustos'ta Tahran'da Rusya Milli Güvenlik Kurulu Sekreteri, eski Savunma Bakanı Sergey'i kabul etti.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Irakçı'nın "Zengezur Koridoru"nu kendi "kırmızı çizgi"leri ilan etmesi, dünyanın siyaset ve diplomasi gündemini hareketlendirdi.

12 Eylül'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kremlin'de İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri Ali Ahmadiyan'ı kabul etti.

Independent Türkçe'nin bu gelişmelere ilişkin sorularını Bakü'den Ortadoğu uzmanı Kenan Ruşenoğlu cevaplandırdı.
 

"Rusya'nın da bu topa girmesinin Tahran yönetimini endişeye sevk etmesini doğal karşılamak gerekir"

Kenan Ruşenoğlu, sözlerine şöyle açıklık getirdi:

İranlı yetkililer Rusya'nın bu koridorun açılmasını istediğini ve hatta Devlet Başkanı Putin'in bu konuyla ilgili dini lider Hamaney'den ricada bulunduğunu iddia ediyor. Bu haberin ne ölçüde doğru olduğu bilinmemekle birlikte, Moskova'nın söz konusu koridoru desteklemesinin Tahran'da ciddi kaygılara neden olduğu seziliyor.

İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanının dün Moskova'da Vladimir Putin'le bir araya gelmesini bu bağlamda değerlendirenler de vardır. Bu bakımdan Rusya'nın da bu topa girmesinin Tahran yönetimini endişeye sevk etmesini doğal karşılamak gerekir. Zira buraya kadar koridor konusunda Azerbaycan'ın ısrarlarına Türkiye destek verirken, Rusya'nın koridora 'yeşil ışık' yakması Tahran'ı rahatsız etmektedir.

Bu haberin ne kadar doğru olduğu bilinmese de Moskova'nın koridoru desteklemesinin, Tahran'da ciddi bir rahatsızlık doğurmuş gibi göründüğüne dikkati çeken Ruşenoğlu, "Hatta SEPAH'a yakınlığıyla bilinen bir medya grubunun hazırladığı raporda, İran ile Rusya arasındaki müttefikliğe atıfta bulunularak koridorun bir 'NATO Projesi' olduğu düşüncesine yer verilmekte ve Moskova'nın Bakü yerine Tahran'ı desteklemesi gerektiği savunulmaktadır" şeklinde konuştu.

"İran, Azerbaycan'ın Nahçıvan otonomisini birleştirecek ve SSCB dönemindeki yolları yeniden imar etmesini çıkarları için tehlike addediyor"

Halihazırda Moskova'nın Zengezur Koridoru için kendi ağırlığını ortaya koymaya çalışmasının, Tahran yönetimini ciddi endişelere sevk ettiğini belirten Kenan Ruşenoğlu, "Çünkü İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin esas topraklarıyla Bakü'ye bağlı Nahçıvan otonomisini birleştirecek ve SSCB döneminde mevcut olan otomobil ve tren yolu hatlarının yeniden imar edilerek kullanılmasını kendi çıkarları için tehlike addediyor" dedi.

"Koridorun açılmasının İran-Ermenistan arasındaki ekonomik ilişkileri herhangi bir biçimde etkileyebileceği bahanesi de olamaz"

Ruşenoğlu, "Azerbaycan yönetiminin defalarca Zengezur konusunun sadece 'ulaşım koridoru' olmasını ve koridorun ne Ermenistan ne de İran sınırı için tehdit oluşturduğunu; yani koridor olgusunun İran-Ermenistan sınırını ortadan kaldırmayacağını defalarca ifade etmesine ve bunu İran yönetiminin de bilmesine rağmen, Tahran bir türlü ikna olmuyor. Buna ilaveten İran'ın Ermenistan topraklarından kullandığı herhangi bir ulaşım koridorunun mevcut olmamasından dolayı da 'Zengezur Koridoru'nun yürürlükteki bir projeye engel teşkil etmediği de söylenebilir. Yani uzun sözün kısası, bu koridorun açılmasının İran ile Ermenistan arasındaki ekonomik ilişkileri herhangi bir biçimde etkileyebileceği bahanesi de olamaz" ifadelerini kullandı.

"Tahran, bu kontrolün sadece Azerbaycan ve Türkiye'nin elinde olacağından değil, NATO ve İsrail'in de bu süreçlerin içinde olacağını düşünüyor"

Kenan Ruşenoğlu'na göre, Zengezur Koridoru'nun açılmasının Tahran için doğurduğu endişelerin birkaç nedeni var:

Birinci nedeni; siyasi açıdan Türkiye'nin Güney Kafkasya'daki pozisyonunu pekiştirme girişimleri, Orta Asya ve Türkiye arasında Azerbaycan üzerinden ilişkilerin daha da genişlenmesi ve bunun paralelinde İran'ın Güney Kafkasya'daki etkisinin zayıflaması anlamına geliyor. Yani Tahran'da iddia edildiği üzere bu koridor aslında NATO'nun ve Türkiye'nin bölgede güçlenmesini sağlayacaktır.

İkinci neden; ekonomik bakımdan Çin'i ve Avrupa'yı birleştirecek olan Orta Koridor'un fırsatlarının genişlemesi, Azerbaycan'ın hem Orta Koridor hem de Kuzey-Güney ulaşım koridorunun merkezine dönüşme ihtimali, Tahran'ın öncü rolünü olumsuz yönde etkilemektedir.

Üçüncüsü ise; Azerbaycan'ın (ve aynı zamanda Türkiye'nin) bu koridor üzerinden İran'ın Ermenistan'la ticari ilişkileri ve nakledilen mal miktarına ilişkin bilgiler edinmesi; başka bir ifadeyle, İran'ın Güney Kafkasya sınırlarının tamamen Azerbaycan'a açılması ve dolayısıyla Azerbaycan'ın kontrolünde bulunmasıdır.

Tahran yönetiminin bu kontrolün sadece Azerbaycan ve Türkiye'nin elinde olacağına değil, aynı zamanda NATO ve İsrail'in de bu süreçlerin içinde olacağına düşündüğünü söyleyen Kenan Ruşenoğlu, "Yani bu koridorun açılması belirli bir süre içinde İran'ın Güney Kafkasya'da sıkıştırılmasına neden olabilir. İşte bundan dolayı İran, bu koridorun bir kısmının kendi topraklarından geçmesini veya tamamen Ermenistan'ın kontrolünde bulunmasını istiyor. Üst düzey bir İranlı yöneticinin Moskova'dan bunu istediği güçlü bir ihtimaldir" ifadeleriyle sözlerini sonlandırdı.