TÜİK geçen hafta “Yükseköğretim İstihdam Göstergeleri, 2023” verilerini açıkladı. Bu verilere göre lisans mezunlarında kayıtlı istihdam oranı 2023 yılında %75,6 olarak gerçekleşti. Ön lisans mezunları için kayıtlı istihdam oranı ise %67,7 olarak hesaplandı.
En yüksek kayıtlı istihdam oranına sahip lisans bölümü %96,2 ile özel eğitim öğretmenliği oldu
Lisans seviyesinde en yüksek kayıtlı istihdama sahip olan bölümler özel eğitim öğretmenliği (%96,2), tıp (%95,3), dil ve konuşma terapisi (%93,9), elektrik öğretmenliği (%93,2) ile ebelik (%92,4) oldu.
Bu tabloyu nasıl okumalı?
Yukarıdaki tabloya göre istihdamda yeni işlere göre öğretmenliğin öne çıktığını söylemek mümkün. En çok ataması yapılan “özel eğitim öğretmenliği” 2022 verilerinde de ilk sırada yer alıyordu. Kaldı ki en yüksek kayıtlı istihdam oranına sahip lisans bölümleri genel olarak 2022 yılı verileriyle benzerlik gösteriyor.
Özel eğitim öğretmenliği, dil ve konuşma terapisinin yükselişi
Özel eğitim öğretmenliği herhangi bir zihinsel, duygusal ya da fiziksel engeli olan bireylere yönelik öğretmenliktir. Son yıllarda en çok atanan öğretmenler olurken ve atama kontenjanının da arttığı görülüyor. Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in Mayıs ayında duyurduğu en çok ataması yapılan beş branş arasında sınıf öğretmenliğinden sonra ikinci sırada yer alan özel eğitim öğretmenleri kamu ve özel sektörde istihdam edilebiliyor.
Dil ve konuşma terapisi ise konuşma ve dil becerilerini geliştirmeye yardımcı oluyorr. Yutma, yeme içme, vb. zorlukları olan bebek, çocuk ve yetişkinleri tedavi ediyor. Konuşma ve dil terapisi mezunları devlet hastaneleri, özel hastaneler, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışabiliyor.
Ebelik TÜİK verilerinde olduğu gibi 2023 YKS’de en çok tercih edilen bölümler arasında da karşımıza çıkıyor. Hemşirelik de adaylar tarafından yoğun ilgi görüyor.
2023 YKS’de en çok tercih edilen bölümler
2023 YKS’de en çok tercih edilen bölümler sırasıyla şu şekilde oldu: Hemşirelik, bilgisayar mühendisliği, tıp, diş hekimliği, ebelik, fizyoterapi ve rehabilitasyon, beslenme ve diyetetik, elektrik elektronik mühendisliği, yazılım mühendisliği, eczacılık… YÖK tarafından bu yıl eczacılık kontenjanlarının azaltılacağı duyuruldu. Çünkü, plansız açılan fakülteler, hesapsız artırılan kontenjanlar söz konusuydu. Azaltılan kontenjanlar, eczacılık bölümü mezunları için istihdam alanlarının genişletilmesini ve kamuya alımın kolaylaştırılması gerektiğini işaret ediyor.
Ortalama kazancın en yüksek olduğu lisans bölümü pilotaj oldu
Ortalama kazancın en yüksek olduğu lisans bölümü, pilotaj. Pilotaj 2022 verisinde de ortalama kazancın yüksek olduğu bölümdü. Bu bölümden mezun olanlar ticari havayolu şirketlerinde, özel şirketlerde veya askeri hava kuvvetlerinde, devlet kurumlarında çalışabiliyor. Havacılık eğitim kurumlarında öğretim görevlisi olabiliyor.
Başka verilere de bakılmalı
TÜİK’in her yıl açıkladığı bu verilerin yanı sıra İŞKUR’un işgücü piyasası araştırmalarını, iş bulma sitelerinin verilerini de takip etmek gerekiyor. Türkiye’de yaygın olarak kullanılan bir iş bulma sitesinin 2024 yılı ilk çeyrek verilerine göre en fazla iş ilanı yayınlayan sektörler; yapı, üretim ve bilişim oldu. Turizm ilanlarının arttığına dikkat çekilirken adayların en çok telekomünikasyon ilanlarına ilgisinin arttığı açıklandı. Bazen resmi makamlar tarafından açıklanan raporlarda da çelişkili bilgiler yer alabiliyor.
Tercihlerde nelere dikkat edilmeli?
Üniversite tercihlerinde iş bulma süresi, gelir, üniversite eğitiminin ne kadar sürede geri kazanılabileceğinin hesapları yapılıyor. Meslek seçiminde üç faktör öne çıkıyor. Birincisi bireysel faktörler: bireyin yetenekleri, ilgi alanları ve becerileri. İkincisi ailesel faktörler: ailenin kültürel ve ekonomik düzeyi ile çocuklarından beklentileri. Üçüncüsü çevresel faktörler: ulusal, uluslararası ihtiyaç duyulan meslekler. Gençlerin iş ve meslek seçiminde anne babalarından farklı düşündüğü görülüyor. Aile baskısı altında tercih yapmak zorunda kalanlar danışmanlık alabileceği gibi alternatif başka çözümler geliştirmeli. Tercih yaparken “hayattaki hedefim nedir? Beni hedefime hangi meslek götürür?” gibi sorular sorulmalı. Tercih edilecek bölümlerin müfredatı, akademik kadrosu araştırılmalı. Sahada mezun olunan üniversitenin ve bölümün iş bulmadaki karşılığına bakılmalı; işe alım yetkililerinden, mezunlardan görüşler alınarak etraflıca bir değerlendirme yapılarak karar alınmalı.
İş dünyasının mezunların yeterliliklerine ilişkin memnuniyet oranı ortalaması
Bir de mezunları en hızlı iş bulan üniversiteler gerçeği var. Bu konuda yapılan araştırma sonuçları her yıl paylaşılıyor. Herkeste marka üniversitelerden mezun olmanın iş bulmayı kolaylaştırdığı görüşü hâkim. İşverenler özellikle belirledikleri üniversitelerden mezun olmuş adayları tercih edebiliyor. Aslında bu bize üniversitelerin istihdam karnesine bakmamız gerektiğini gösteriyor. İş dünyasının, 135 üniversite mezununa dair memnuniyet oranı yüzde 50’den düşük. İşverenlerin yüzde 90 ve üzeri memnun olduğu üniversite sayısı 17’de kaldı. 41 üniversite 1 doktora mezunu bile veremedi. Bu bilgiler Yükseköğretim Kurulu (YÖK), Üniversite İzleme ve Değerlendirme 2023 Raporu’ndan… Üniversitelerin karnesi olan YÖK raporu, devlet ve vakıf üniversiteleri arasındaki nitelik makasının açıldığını kanıtlıyor. Bu nedenle üniversitelerin istihdam edilebilirlik oranına da bakmak gerekiyor. Sadece reklamlara ve güçlü sloganlara bakarak tercih yapmak yanıltıcı olabiliyor.
Kariyer uzun vadeli bir süreçtir
Meslek seçiminde tek motivasyon kaynağı para olmamalı. Sevmeden yapılan bir işte ilerlemek de geliri büyütmek de zor oluyor. Sevilen işi yaparken zorluklar daha çekilebilir hale geliyor. Hem sevilen işi yapmak hem de iyi gelir elde edecek şekilde ikisini harmanlamak en ideali olsa da Türkiye’de bunu başaranlar azınlıkta kalıyor. Ayrıca insan ömrü uzadığı, daha uzun süre çalışma hayatında kalınacağı, tek kariyer tek diploma dönemi biteceği için daha iyi bir kariyer isteyenlerin becerilerini geliştirmesi, diplomasının üzerine sürekli bir şeyler eklemesi, mesleki ve kişisel gelişimini önemsemesi gerek iş gerek yaşam tatmini için her zaman önemli oluyor.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
