Çalışma hayatının esnek çalışma modellerinden biri olan denkleştirme, yoğunlaştırılmış iş haftalarında fazla çalışma yapılması gerektiğinde işvereni fazla çalışma ücreti ödemekten kurtaran bir yoldur.

Denkleştirme İş Kanunu'nda, fazla çalışma bölümünde düzenlenmiştir.

Kanuna göre işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşuluyla, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Bu kural çalışma sürelerinin denkleştirilmesi olarak tanımlanır.

Denkleştirme kural olarak en fazla iki ay süreyle uygulanabilir.

Ancak denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.

Turizm sektöründe ise 4 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile 6 aya kadar artırılabilir.

Denkleştirme niteliği itibarıyla özelikle hizmet ve üretim sektöründe, beklenmeyen, öngörülemeyen üretim veya hizmet artışı gerçekleştiğinde, normalden fazla çalışılması gereken haftalarda haftalık çalışma süresi 45 saati aşsa dahi işvereni fazla çalışma maliyetinden kurtaran bir yöntem olarak uygulamada sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Gelin denkleştirme nedir, nasıl uygulanır, denkleştirmenin maliyetlere etkisi nedir detaylı şekilde inceleyelim.

Hangi alanlarda uygulanır?

Denkleştirme uygulamasına özellikle üretim, tarım ve turizm alanlarında sıklıkla rastlamak mümkün.

Bu alanlarda yoğunlaştırılmış iş haftası dediğimiz üretim veya talebe bağlı hizmet artışı yoğun olduğundan yaz aylarında turizm sektöründe, yılın belirli dönemlerinde de tarım sektöründe denkleştirme uygulamasının yaygın olduğunu görmekteyiz.

Özellikle pandemi döneminde dezenfektan, kolonya, maske ve diğer tıbbi cihazların ihtiyacından kaynaklı olarak öngörülemeyen şekilde artan talep, üretici firmaların normalden fazla üretim yapmasını zorunlu kıldığından bu şekildeki yoğun dönemlerde uygulanan denkleştirme, üretim veya hizmet artışına bağlı olarak çalışma sürelerinin de artışını beraberinde getirmektedir.

Bu nedenle denkleştirme döneminin dikkatlice analiz edilip uygulanması işveren maliyetleri açısından büyük önem arz etmektedir.

Hangi durumlarda geçerli olur?

Bir işyerinde denkleştirme esasının uygulanabilmesi için; 

• Öngörülenin üzerinde üretim veya hizmet artışı,
• Beklenmeyen siparişler veya hizmet talepleri,
• Haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalışılmasını gerektiren ani müşteri talepleri,
• Beklenmeyen sebeplerle üretim zorlamasını gerektiren durumlar.

Planlama önemli

Denkleştirmede öne çıkan en büyük etken üretim veya hizmet ihtiyacında artıştır.

Öngörülenin, planlananın üzerinde bir üretim veya hizmet zorunluluğu doğduğunda işverenlerin öncelikle bu artan talebi karşılamak için hızlıca bir planlama yapmaları gerekmektedir.

Öncelikle denkleştirme uygulamasında iki dönemden söz edebiliriz. 

• Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları (fazla çalışma) dönemi: Yılın belli bir döneminde aniden gelişen, daha önceden planlanmamış ve öngörülenin üzerinde bir ürün/hizmet artışı söz konusu olduğunda fazla çalışma yapılan dönemdir. Bu dönemde artan mal veya hizmet ihtiyacı karşılanana kadar işçiler haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılırlar.
   
• Eksik çalışma (denkleştirme) dönemi: Yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları dönemi sona erdikten sonra normal çalışmaya geçilen dönemdir. Ancak bu dönemde işçiler haftalık 45 saatin altında çalıştırılarak iki aylık çalışma dönemi içerisindeki haftalık ortalama çalışma süreleri, haftalık normal çalışma süresi olan 45 saati aşmayacak şekilde denkleştirilir.

Peki, denkleştirme uygulamasını planlarken nelere dikkat edilmeli?

Öncelikle artan ürün veya hizmet ihtiyacını karşılamak için;

• Ne kadar süreye ihtiyaç var?
• Ne kadar işçiye ihtiyaç var?
• Haftalık kaç saat çalışma süresine ihtiyaç var?
• İki ay içinde ne kadar yoğunlaştırılmış iş haftasına ihtiyaç var?
• Denkleştirmenin geçerli olabilmesi için iki aylık süre içinde kalan yoğunlaştırılmış iş haftası/haftaları sona erdiğinde haftalık çalışma süresinin ne kadar azaltılmasına ihtiyaç var? 

Bu hususların işverenler tarafından detaylıca analiz edilmesi ve ortaya çıkan üretim veya hizmet artışının karşılanabilmesi için detaylı, somut verilere dayanan bir iş planının hazırlanması gerekir.

Diğer taraftan, yoğunlaştırılmış iş haftası bitip işyerinde normal çalışmaya dönüldüğünde işverenin denkleştirme döneminde fazla çalıştırdığı işçileri normalden daha az çalıştırması gerektiğinden, bu iki aylık sürenin çok iyi planlanmış olması ve normal çalışmaya dönüldüğünde haftalık çalışma sürelerinin altında çalışılmasının üretimde veya iş akışında aksaklığa neden olmayacak şekilde planlanması ve işyerinde de ilan edilmesi gerekir.

Yani sadece fazla çalışma döneminin değil, fazla çalışma dönemi bittikten sonra eksik çalışılan dönemin de göz önünde bulundurulması gerekir, zira yoğunlaştırılmış iş haftası bittikten sonra işçiler normalin altında çalıştırılmadığı sürece denkleştirmeden söz edilemeyecektir.

Denkleştirme uygulaması aniden ortaya çıkan plansız mal veya hizmet artışını karşılayabilmek adına işletmelerin gereğinden fazla çalışma yapmasını gerektirir. Bu durumda fazla çalışma ücreti ödemek istemeyen işverenler için denkleştirmenin doğru ve eksiksiz biçimde uygulanması önem arz etmektedir.

Gelin denkleştirmenin nasıl uygulanacağına hızlıca bir göz atalım.

Örneğin, bir bilgisayar üretim atölyesinde planlanan yıllık üretim hedefini sağlamak için 100 işçinin haftada 45 saat çalışması yeterli olurken, Kovid-19 salgını nedeniyle uzaktan çalışmanın yaygınlaşması ve ülkemizde esnek çalışma modeline geçilmesi nedeniyle firmaların diz üstü bilgisayar ihtiyacında öngörülemez bir artış olduğunu düşündüğümüzde, üretici firmanın bilgisayar talebine yetişebilmesi için haftalık üretim kotasını aşarak çalışması gerekir.

Bu ancak istihdam ettiği 100 işçisini haftalık çalışma sürelerinin üzerinde çalıştırmasıyla mümkün olacağından işçiler artık haftada 45 saat değil 50 saat çalışacaklar ve bu durum aynı zamanda fazla çalışma sayılmayacaktır.

Peki, bu nasıl mümkün olur?

Haftada 100 işçi ile haftada 45 saat, ayda 180 saat çalışan bilgisayar üreticisi, 1 aylık bir sürede işçileri haftada 50 saat çalıştırarak artan üretim talebini aylık olarak karşılayabilecektir.

Bu durumda bir işçinin 4 haftadan oluşan bir aydaki çalışma süresi toplam 200 saat olacaktır.

Takip eden ayda ise 5 hafta bulunduğunu düşündüğümüzde işçileri haftalık 40 saat çalıştırarak yine bir işçi için ayda 200 saat çalışma süresine ulaşacaktır.

Bu durumda bu iki aylık toplam çalışma süresi 400 saat olacak ve çalışılan hafta sayısı da 9 olduğundan, bir işçinin haftalık ortalama çalışma süresi 400/9=44,44 saat olacaktır. 

Bu durumda iki aylık denkleştirme süresi içerisinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi (44,44 saat), haftalık normal çalışma süresini (45 saat) aşmadığından, denkleştirme geçerli olacak ve işveren işçileri fazla çalıştırdığı 1 aylık süre için fazla çalışma ücreti ödemek zorunda kalmayacaktır. 

Burada dikkat edilmesi gereken husus yoğunlaştırılmış iş dönemi bittikten sonra işçilerin takip eden haftalarda 45 saatin altında çalıştırılması ve iki aylık süre içerisinde kalmak kaydıyla fazla çalışılan sürelerin denkleştirilmesidir.

Bu durumun tek istisnası turizm sektöründeki denkleştirme sürelerinin normalden daha uzun olmasıdır. İş Kanununda kural olarak denkleştirmenin 2 aylık bir sürede uygulanması mümkünken, turizm sektöründe bu süre 4 ay olarak tanımlanmıştır.

Çünkü turizm sektöründe yaz ve kış sezonu denilen dönemler 2 aydan fazla sürmekte ve artan hizmet ihtiyacını karşılayabilmek adına belirli dönemlerde normalin üzerinde fazla çalışma gerekliliği bulunmaktadır.

Bu yönüyle denkleştirme, çalışma sürelerini düzenleyerek hem iş akışında aksaklığa sebebiyet vermeden hem de fazla çalışma sayılmadığından, doğru şekilde uygulandığında işverenler için ek fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirmeyen bir uygulamadır.

Sonuç: İşveren maliyetlerinde düşüş

Kural olarak işverenler işçilerini 45 saatin üzerinde çalıştırdıkları her saat için işçinin saatlik ücretinin yüzde 50 fazlası tutarında fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır.

Bu durumda 150 işçisi olan bir işverenin fazla çalışma maliyetlerini düşündüğümüzde, işyerinde ayda iki hafta, haftalık 50 saat çalışma yapıldığında işçi başına aylık 10 saat fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir, 150 işçinin aylık fazla çalışma maliyeti ise 1500 saat olacaktır.

Bu işyerinde bütün işçilerin asgari ücretle çalıştığını varsaydığımızda işçinin saatlik ücreti brüt ₺88,9, saatlik ücretin yüzde 50 artırımlı tutarı ise ₺133,35 olacaktır.

Yani bir işçinin fazla çalıştığı her saat karşılığında işveren saat başı ₺133,35 tutarında ödeme yapacak, bir işçinin aylık 10 saat fazla çalışması karşılığında ödeyeceği tutar ise ₺1.333,50 olacaktır. 150 işçi için ise bu tutar ₺200.025,00 olacaktır.

Bu yalnızca 150 işçi istihdam eden işverenin bir aylık fazla çalışma maliyetidir.

Bu işyerinde 365 gün içinde toplam 6 ay fazla çalışma yapıldığında ise işverenin toplam fazla çalışma maliyeti ₺1.200.150,00 olacaktır.

Bunun yerine işveren 2 aylık dönemler itibarıyla yılda 3 kez denkleştirme uygulamış olsaydı, işçilere fazla çalışma ücreti ödemeden ve fazla çalışma maliyetine katlanmadan üretim hedefini tutturmuş olacaktı. 

Kaldı ki istihdam miktarı 5 bin ve üzeri olan bir üretim işyerinde bu maliyetlerin milyonları aşacağı göz ardı edilemeyeceğinden özellikle büyük ölçekli üretim işletmelerinde denkleştirmenin başta iş sözleşmeleriyle hüküm altına alınarak temel kural olarak belirlenmesi ve beklenmeyen mal ve hizmet talebi karşısında derhal uygulanabilecek şekilde planlanması, üretim maliyetleri açısından büyük öneme sahiptir. 

Bu nedenle denkleştirme, plansız, aniden gelişen ürün veya hizmet talebiyle karşılaşıldığında çalışma sürelerinin artışından kaynaklı olarak yoğun bir çalışma dönemi gerektirmesi sebebiyle, bu dönemde işverenleri fazla çalışma ücreti maliyetine katlanmaktan koruyan bir uygulama olarak öne çıkmaktadır.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 2/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 3/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 4/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 5/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 6/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 7/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 8/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 9/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 10/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 11/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

• 12/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 13/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 14/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 15/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 16/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 17/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 18/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 19/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 20/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 21/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 22/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 23/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 24/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 25/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 26/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 27/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 28/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 29/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 30/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

Yanlış denkleştirme, fazla ödeme

Denkleştirmenin geçerli sayılabilmesi için uygulamanın kanunda sayılan şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi ve işveren tarafından belgelenmesi önemlidir.

Aksi halde, yanlış uygulanan denkleştirme veya denkleştirme yerine geçen diğer uygulamalar yapılan fazla çalışmaların işçilere ödenmesini gerektirecektir. 

Bu nedenle, maliyetleri azaltmanın en kolay ve en önemli yöntemlerinden biri olan denkleştirmeyi yanlış uygulamak işverene çok daha fazla bir maliyetle geri döneceğinden denkleştirmenin başından itibaren doğru uygulanması gerekir.

Peki, denkleştirme hangi durumlarda kabul edilmez, denkleştirme kapsamına girmeyen çalışmalar nelerdir?

Hafta tatilinde yapılan çalışmalar

Denkleştirmenin uygulanmasıyla ilgili olarak doğru bilinen yanlışların başında denkleştirme döneminin içerisine hafta tatilinin de dâhil edilmesidir.

Bu uygulama hem Anayasa'daki işçinin dinlenme hakkına hem de İş Kanunundaki hafta tatili düzenlemesine aykırıdır.

Peki, doğrusu nasıl olmalı?

4857 sayılı İş Kanunu'nun 46'ncı maddesine göre hafta tatili "7 günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz en az 24 saat dinlenmedir." 

Denkleştirme uygulamasında da haftalık çalışma süreleri belirlenirken, işçi normalde haftada kaç gün çalışıyorsa denkleştirme döneminde de aynı gün sayısında çalışacak, sadece haftalık çalışma süresi normalden, yani 45 saatten fazla olacaktır. 

Örneğin, normalde haftanın 6 günü 45 saat çalışma yapılan bir işyerinde denkleştirme yine haftanın 6 günü uygulanacak, sadece işçiler günde 7,5 saat değil 10 saat çalıştırılarak haftalık çalışma süreleri artırılacaktır.

Böylece, denkleştirme uygulanan dönemde işçiler 45 saat değil 60 saat çalışacak, ancak yine de 1 gün hafta tatili kullanacaklardır.

Bu şekilde işçilerin dinlenme hakkına dokunulmadan uygulanan denkleştirme doğru olacaktır.

Aksi halde hafta tatilinde çalıştırılan işçilerin denkleştirme süresi sonundaki haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşacağından denkleştirme geçersiz sayılacak ve bu işçilere fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir.

Yargıtay da 2019 yılında verdiği kararında işçinin işyerinde 6 gün çalıştıktan sonra 7. gün dinlenmesi gerekirken çalıştığı ve bu çalışmadan sonra yeni haftada 3 gün daha çalıştıktan sonra 4 gün dinlendiği bir durumda, işçinin 14 günlük çalışma periyodunda bir defa hafta tatili kullandığını, yani işçinin hafta tatillerinin yarısında çalıştığı, yarısını kullandığını kabul ederek hafta tatillerinde geçerli olmayan denkleştirmenin öne sürülmesini hatalı bulmuş, işçinin hafta tatili ücretine hak kazandığını hüküm altına almıştır.

Yasaklı çalışmalar

Denkleştirmenin kabul edilemeyeceği bazı durumlar vardır.

Bunlar Kanunda günlük çalışmaya sınır getirilen hallerdir.

Bu nedenle günlük çalışma süresinin İş Kanunu'nda sınırlandırıldığı haller, denkleştirme kapsamına girmez.

Yargıtay'ın da yasaklı çalışmalara ilişkin verdiği kararlar bu yöndedir.

Söz konusu kararlara göre, günlük çalışma süresinin on bir saatten fazla olamayacağı kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulamaz.

Günde 11 saati aşan çalışmalar için işçilere zamlı olarak fazla çalışma ücreti ödenir.

Yine aynı şekilde İş Kanunu'na göre sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerde günde 7,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma ücreti ödenmesini gerektirir.

En önemlisi ise gece çalışmalarında getirilen sınırlamadır.

İş Kanunu'na göre işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez.

Kanunda belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur.

Gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.

Özetle, kanunla günlük çalışmaya sınır getirilen hallerde, denkleştirme uygulamasının bu süreyi aşan kısımları geçerli olmayacağından bu sürelerin fazla çalışma ücreti olarak zamlı şekilde ödenmesi gerekir.

Geçerli olması için iş sözleşmesinde yer alması yeterli mi?

Özellikle matbu iş sözleşmelerinde işyerinde işverenin istediği takdirde gerekli dönemlerde denkleştirme uygulanacağına ilişkin hükümlerin yer alması, her durumda işverene denkleştirme yapma hakkı vermez.

Çünkü denkleştirme, beklenmeyen mal veya hizmet talebi, öngörülemeyen üretim artışı gibi belirli olguların gerçekleşmesi sonucunda uygulanabilen ve Kanunda da özel şartlara tabi tutulmuş bir düzenlemedir.

Sadece iş sözleşmesindeki denkleştirme uygulamasının varlığı, işverene keyfi olarak denkleştirme yapma hakkı vermediği gibi, şartları sağlamayan denkleştirme uygulaması da başından itibaren geçersiz sayılır.

Bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle işyerinde denkleştirme yapılabileceği düzenlenmişse bile, denkleştirme için gerekli esaslı unsurların ortaya çıktığını, denkleştirmenin nasıl planlanıp uygulandığını işveren somut verilerle ortaya koymak durumundadır.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.