Daha önce, Güney Amerika ülkeleri arasındaki Üçlü İttifak Savaşı (1864-1870) olarak da bilinen Paraguay Savaşı'nı yazmıştım.
Uruguay, Arjantin ve Brezilya ittifakı tarafından Paraguay'a karşı yürütülen savaş bittiğinde, Paraguay, Güney Amerika'nın en yoksul ve mutsuz ülkesine dönüşmüştü.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Paraguay bu kez de komşusu Bolivya ile yeni bir savaşı başlatacak rekabetin içine girecekti.
İki ülke arasındaki Choca adlı çekişmeli bölgede petrol olduğu haberleri yayıldı.
Paraguay ve Bolivya'nın petrolün getireceği zenginliğe ihtiyaçları vardı.
İşte bu yüzden taraflar arasında 1880'li yıllarda başlayan gerilim nedeniyle zaman zaman küçük çaplı çatışmalar yaşandı.
Sürekli yükselen tansiyon nihayet 1928-1929 yılları arasında savaşa dönüştü.
Bu savaşın arkasında ise petrol kaynaklarını ele geçirme mücadelesine başlamış İngiliz Shell ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Standart Oil şirketleri vardı.
İngilizler Paraguay'ın, Amerikalılar ise Bolivya'nın yanında yer almaya başladı.
Yabancı şirketlerin saflarını belli etmesinin ardından Chaco bölgesi için Bolivya ve Paraguay arasında binlerce kişinin hayatını kaybettiği bu savaş, asker ve silah eksikliği nedeniyle daha fazla sürmeden sona ermek zorunda kaldı.
Yaklaşık 3 yıl boyunca devam eden çatışmasız ortam, İngiliz ve Amerikan petrol şirketlerinin çabalarıyla yeniden bozulacaktı.
Shell ve Standart Oil, Chaco bölgesinde çok önemli petrol rezervi bulduklarını ilan edince, ekonomileri çökmüş Paraguay ve Bolivya durumlarını düzeltebilecek bu zenginlikten yararlanmak için yeniden harekete geçtiler.
Tarafların tartışmalı Chaco bölgesinde yeniden hak iddia etmeleri gerginliği bir anda yükseltti.
İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nden silah alan, büyük askeri harcamalar yapan iki ülke Chaco bölgesine çok sayıda asker gönderdi.
Paraguay-Bolivya arasında 14 Eylül 1932 tarihinde başlayan savaş, 16 Haziran 1935'te sona erdi.
3 yıl boyunca tarafların birbirine net üstünlük sağlayamamasında İngiliz ve Amerikan petrol şirketlerinin de büyük payı vardı.
Bu şirketler, savaşın sürmesinin iki ülkeyi de zayıflatacağını, bunun da kendilerine daha çok yarar sağlayacağı düşünüyordu.
Bolivya, Amerika Birleşik Devletleri'nin desteğiyle daha büyük ve daha organize bir orduya sahip olmasına rağmen umduğu başarıya ulaşamadı.
Paraguay ise Chaco bölgesinin önemli bölümünü ele geçirerek zaferini ilan etti.
İngiliz petrol şirketi Shell'in Paraguay'da bulunan yetkilileri, dönemin İngiltere Dışişleri Bakanı Austen
Chamberlain'a gönderdikleri bir rapor, emperyalist çıkarlar için ülkelerin nasıl savaştırıldığını göstermesi bakımından önemlidir.
George Wizard ve Charles Thought imzasını taşıyan 11 Ocak 1927 tarihli raporda şöyle denilmektedir:
Amerika Birleşik Devletleri'nin Bolivya yönetimine etkisi gerçekten üst düzeydedir. Chaco bölgesindeki zengin petrol kaynaklarını tek başına Bolivya'nın kontrol etmesi ülkemizin çıkarlarına zarar verecektir. Paraguay devlet başkanı Eligio Ayala ile görüştük. Kendisine Chaco bölgesinin Paraguay tarafından alınması için başlatılacak bir savaşta İngiltere'nin her türlü desteği vermeye hazır olduğunu söyledik. Bölgedeki petrol kaynaklarının işletilmesinde Shell'in sağlayacağı olanakları, Paraguay'a kazandıracağı zenginliği anlattık. Başkan Ayala, İngiltere'nin dostluğu ve desteğine güvendiğini, Chaco bölgesini Bolivya'ya bırakmayacaklarını söyledi. Paraguay'a desteğimiz, Güney Amerika'daki çıkarlarımız açısından ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kıtada giderek büyüyen etkisini kırmamız bakımından önemlidir.
Tekrar 1932-1935 arasındaki savaşa dönersek, 3 yıllık çatışmalarda yaklaşık 100 bin kişi hayatını kaybetti.
Başka bir deyişle Bolivya ve Paraguay nüfuslarının yaklaşık yüzde 3'ü yok oldu.
Ayrıca iki ülke ekonomisi büyük darbe aldı.
Savaşın hemen ardından ortaya çıkan gerçek, her iki ülke açısından da büyük bir hayal kırıklığına yol açtı.
Shell ve Standart Oil şirketleri, öngörülenin aksine Chaco bölgesinde petrol rezervi olmadığını açıkladılar.
Barış anlaşması ise Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te imzalandı.
Paraguay'a, Chaco bölgesinin kuzeyindeki alanın dörtte üçü verildi.
Bolivya gemilerine de Barna ve Paraguay nehirlerinde seyrüsefer hakkı tanındı.
Olmayan petrol yatakları için iki komşu ülkenin yıllarca savaştırılması, Amerikan Senatosu ve İngiliz parlamentosunda da gündeme getirildi.
Asker kökenli Sir William James Allen, İngiliz parlamentosunda Mayıs 1936'da Paraguay-Bolivya savaşına ilişkin bir konuşma yaptı.
Shell şirketinin Chaco bölgesinde petrol bulunduğuna ilişkin yaptığı açıklamayı eleştiren Sir William James Allen, şöyle demektedir:
Shell gibi önemli bir şirketin hatalı sondaj çalışmalarından çıkardığı sonuç, Paraguay ve Bolivya arasında yıllarca sürecek bir savaşa yol açtı. Bu şirketin çıkarları gereği İngiltere'nin Paraguay'ın yanında yer alması normaldi. Savaşın ülkemize verdiği en önemli zarar ise Paraguay ordusuna gönderdiğimiz silah ve askeri araç ve gereçlerin ortaya çıkardığı faturadır.
Görüldüğü üzere İngilizler, Bolivya-Paraguay savaşında yaşamını yitiren on binlerce insana, iki ülkenin zarar gören ekonomisine, artan yoksulluğa değil Paraguay'a yaptıkları askeri yardımın bir işe yaramamasına üzülmektedir.
Amerikan senatör Robert Ferdinand Wagner ise her iki petrol şirketini eleştirerek, "Giderek önem kazanan petrol konusunda iki büyük şirketin daha ciddi davranması gerekirdi. Olmayan petrol kaynakları için Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere perde arkasında karşı karşıya gelmesi, ilgili ülkelere gereksiz silah yardımı yapması zarardan başka nedir ki?" ifadelerini kullanmaktadır.
Bu açıklama, Amerikalıların da Bolivya-Paraguay savaşında İngilizlerden farklı düşünmediğini ortaya koymaktadır.
Sonuçta Güney Amerika'nın 2 komşu ülkesi, olmayan petrol kaynakları için birbirlerini bitirmiş, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri ise boşa gittiğini düşündükleri silah yardımlarına üzülmüştür.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
