Diyarbakır surlarının ay ışığında parıldayan kara taşları arasından usul usul yükselen su çarkı hışırtısı…
8 asır sonra, Karabağ semasında yankılanan pervane uğultusuna karışıyor.
Mekânlar başka, çağlar başka; fakat Anadolu'nun mühendislik damarında atan yenilik tutkusu aynı ritmi sürdürüyor.
Nasıl ki 12'nci yüzyılda Ebû 'l‐İzz el Cezerî, "hareketi makineyle canlandırma" ülküsünü hidrolik düzeneklerine nakşederek şeyhler diyarında teknik bir uyanış başlattıysa; bugün Selçuk Bayraktar, insansız hava araçlarıyla gökyüzüne mührümüzü vurma iddiasını dillendiriyor.
Bir yanda hidrolik ustalığını estetikle harmanlayıp saray hayatının rutin dertlerine çözüm üreten Artuklu başmühendisi; diğer yanda uçuş kontrol algoritmalarını kodlayıp stratejik bağımsızlığın semavi nişanesini inşa eden çağdaş bir girişimci mühendis.
Aralarındaki yüzyıllar, ne mühendislik ideallerini ne de medeniyet iddiasını eskitmeye yetti.
Aksine, iki deha arasındaki köprü, Anadolu'nun "icatla var olma" karakterini berrak biçimde görünür kılıyor.
Tarihî süreklilik: Cezerî'nin mirası
Selçuklu ile Artuklu hanedanlarının sınır boylarında istikrar aradığı 12'nci yüzyıl, yalnız siyasî çalkantılar değil, mühendislikte de gözü pek bir atılım dönemiydi.
Diyarbakır Cizre hattında "el Cezerî" nisbesiyle anılan Ebû'l İzz İsmail bin Rezzaz, Artuklu Sarayı'nın başmühendisi olarak bu atılımın kalbinde yer aldı.
Onun 1206'da tamamladığı "el Câmi' Beyne'l İlm ve'l 'Amel en Nâfi' fî Ṣınâ'ati'l Ḥiyel" (kısaca Kitab ül Hiyel) yalnızca bir mekanik çizimler koleksiyonu değil, "yerli zihinsel sermaye"nin o çağ için çığır açıcı manifestosuydu.
Cezerî'nin makineleri, teorik bir meraktan değil, sarayın pratik ihtiyaçlarından doğmuştu.
Bu makineler, sadece teknik bir çözüm sunmakla kalmaz, aynı zamanda dönemin kültürel ve estetik anlayışını da yansıtır.
Örneğin, Fil Su Saati, zamanı gösteren bir işlevin ötesinde, estetik ve sembolik bir anlatı yaratacak şekilde tasarlanmış ilk "multimedya" düzenek olarak karşımıza çıkar.
Bunun yanı sıra, Otomatik İbrik ve Lavabo, saray protokolündeki abdest ritüelini daha hijyenik ve temassız bir hale getiren bir otomasyon örneği olarak dikkat çeker.
Bu, aynı zamanda teknolojinin pratik ve dini ritüellerle nasıl iç içe geçtiğini gösterir.
Son olarak, Çeşmeli Eğlence Otomatı, musiki eşliğinde suyun akışını senkronize ederek, mekanik bir tiyatro deneyimi yaratır.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Bu örnekler, Cezerî'de mühendisliğin salt işlevsel olmaktan öte, kültürel bir hizmet nitelik kazandığının kanıtıdır.
Saray erkânının hayat kalitesini yükseltmek, aynı zamanda gövde gösterisi niteliği taşımıştır.
Cezerî'nin çizimlerine bakıldığında mekanik parçaların bile nakış gibi işlenmiş olduğu görülür.
Burada, "güzelliğin işe engel değil, bilâkis teşvik" olduğu Osmanlı öncesi estetik felsefesi sezilir.
Dişlilerin altın varaklı tasviri ya da su kovanlarının hayvan figürleriyle bezenmesi, form ile işlevin çatışmadığı bir dünya görüşünü yansıtır; bu görüş, günümüzde TB 2'nin "zarif minimalizmi"yle yankı bulacaktır.
Kaynak metinlerde, Cezerî'nin pirinç, sedir ağacı, demir ve deri gibi bölgede kolay temin edilen malzemeleri tercih ettiği belirtilir.
Buna karşın kullandığı hidrolik pnömatik prensipler, İskenderiye gelenekleriyle İslam dünyasındaki matematik geometri sentezini buluşturarak evrensel bir mühendislik lisanı üretmiştir.
Cezerî'nin "yerli malzeme + küresel ilke" formülü, modern savunma endüstrisinde "millî tasarım + NATO standardı" şeklinde karşılık buluyor.
Kitab ül Hiyel'de her düzenek, sistematik bir şekilde sunulur ve her bir icat için çizim, fonksiyon şeması, parça listesi ve ölçü tablosu ile birlikte montaj bakım talimatları yer alır.
Bu yapı, sadece mühendislik açısından bir rehber olmanın ötesinde, günümüzün "açık kaynak donanım" anlayışının öncü bir örneği olarak karşımıza çıkar.
Cezerî'nin icatlarını bu şekilde detaylı bir şekilde sunması, bilgiyi yalnızca saklamakla kalmayıp, aynı zamanda başkalarına aktarmayı amaçlayan bir yaklaşım sergiler.
Selçuk Bayraktar'ın Teknofest'te prototip kodlarını ve tasarım süreçlerini genç mühendislerle paylaşma pratiği de Cezerî'nin sekiz asırlık "bilgiyi saklamayan usta" hatırasını günümüze taşır.
Bu, bilginin sürekli aktarılması ve herkesin erişimine açık hale getirilmesinin ne kadar önemli olduğunu vurgulayan bir geleneksel bakış açısını simgeler.
Cezerî'nin tasarımları, Latin çevirileriyle Avrupa Rönesansı'nın mekanik tahayyülünü beslemiş; Leonardo da Vinci'nin notlarında dahi izler bırakmıştır.
Dolayısıyla, Anadolu'nun Diyarbakır merkezli bu sessiz devrimi, coğrafi sınırları aşarak küresel bir inovasyon zincirinin ilk halkası olmuştur.
Bu küresel yankı, bugün Baykar İHA'larının 30'dan fazla ülkeye ihracıyla tekerrür eden bir miras niteliği taşıyor.
Selçuk Bayraktar ve millî teknoloji hamlesi
İstanbul'un tarihî yarımadasında büyüyen ve göğe bakmayı alışkanlık hâline getiren Selçuk Bayraktar, genç yaşta kendisini "Anadolu'nun uçan makineleri" hayaline adadı.
İTÜ'den mezuniyetinin ardından Massachusetts Institute of Technology'de otonom sistemler, Pennsylvania Üniversitesi'nde robotik kontrol üzerine çalışırken, zihninde tek bir soru dolaşıyordu:
Neden kendi göğümüzde kendi kanadımız olmasın?
2005'te aile şirketi Baykar'ın henüz birkaç kişilik Ar Ge laboratuvarına döndüğünde, yanıtı bulacağı uzun bir yürüyüş başlamıştı.
Bu yürüyüşün ilk meyvesi, 2007'deki mini İHA "Bayraktar Mini UAV" oldu; ama esas sıçrama, 2014'te gökyüzüyle buluşan Bayraktar TB 2 ile kayda geçti.
TB 2, 27 saat havada kalma süresi, 27 bin feet servis tavanı ve lazer güdümlü mühimmat entegrasyonuyla kendi sınıfında yeni bir parametreler bütünü tanımlıyordu.
2024 sonu itibarıyla 860 bin uçuş saatini aşarak dünya rekoru kıran platform, kara kuvvetlerinden sınır güvenliğine, deniz sahalarını korumaktan afet yönetimine dek geniş bir yelpazede görev aldı.
Bu süre zarfında Suriye, Libya, Karabağ ve Ukrayna sahalarında edindiği geri bildirimler, tasarım döngüsünü sürekli besledi; böylece TB 2, "sahadan öğrenen" yaşayan bir mühendislik organizmasına dönüştü.
Bayraktar, teknik başarısını toplumsal sinerjiye tahvil etmekte de tereddüt etmedi. 2018'de eşi Sümeyye Erdoğan Bayraktar'la birlikte başlattıkları Teknofest, kısa sürede dünyanın en büyük havacılık uzay teknoloji festivali oldu.
Birkaç yıl içinde 3-5 meraklı öğrenciden, 2024'te 1,2 milyon yarışmacı başvurusuna ve 2,5 milyon ziyaretçiye ulaşan bu dev organizasyon, aslında millî teknoloji hamlesinin sosyolojik motoruydu: lise atölyelerinden savunma sanayi devlerine kadar herkes aynı podyumda yer buldu.
Böylece mühendislik, elit uzmanların laboratuvarından çıkıp halkın teveccüh ettiği bir "millî mesele"ye dönüştü.
Bu kitlesel mobilizasyonun ardında, "stratejik bağımsızlık" kavramı tertemiz bir mühendislik gerekçesi olarak duruyordu.
Yıllarca dışa bağımlı kalınan hava platformları, kritik anlarda uygulanabilecek ihracat kısıtlamalarının zafiyetini çıplak biçimde göstermişti.
TB 2'nin yerli millî aviyonik donanımı, seyrüsefer sistemi, elektro optik taret ve mühimmatıyla yüzde 93'lük yerlilik oranına ulaşması, bu gerekçeyi ete kemiğe büründürdü.
Ardından Baykar'ın Akıncı TİHA ve Kızılelma muharip İHA projeleri geldi; yer hava füze savunmasından, yapay zekâ destekli sürü uçuşuna kadar pek çok yenilik, "ithal değil ihya" mottosunun pratik yansımalarıydı.
Diğer yandan Bayraktar, "mühendislik girişimcilik vatan savunması" üçgeninde kendine has bir etik tez de geliştirdi:
İHA'ların insansız yapısıyla personel zayiatını asgaride tutmak, teknolojiyi "can kurtaran kalkan" olarak konumlandırmak.
Bu söylem, Cezerî'nin "insana hizmet" ilkesini modern güvenlik paradigmasıyla harmanladı; dolayısıyla Bayraktar'ın projeleri, yalnızca güç projeksiyonu değil, aynı zamanda insan hayatını koruma idealini de taşıdı.
Selçuk Bayraktar, ülkenin savunma ekosistemine bir mühendislik platformundan daha fazlasını armağan etti:
Yerli tasarıma dayalı, toplumsal katılımla beslenen ve küresel pazarda rekabete giren özgüvenli bir teknoloji kültürü.
İşte bu kültür, Cezerî'nin asırlık mühendislik mirasını günümüz kodlarıyla yeniden sahneye taşıyarak, Anadolu'nun inovasyon damarının kesintisiz akışını doğruluyor.
Mühendislik felsefesinde ortak paydalar
Modern laboratuvarların steril beyaz ışığıyla Orta Çağ atölyelerinin yağ kandili aydınlığı ilk bakışta birbirinden uçurumlar kadar uzak görünür.
Oysa Cezerî ile Selçuk Bayraktar'ı yan yana koyduğumuzda, mekânlar ve yüzyıllar ötesinden birbirine seslenen 3 temel ilke belirginleşir:
- "İhtiyaca kök salan inovasyon",
- "Form işlev sentezi",
- "Teknolojiyi insanı korumak için kullanma".
İlk ilke, yeniliğin kaynağına dairdir. Cezerî, Artuklu Sarayı'nın gündelik problemlerini -suyun taşınması, zamanı görselleştirme, hijyen ritüelleri- hidrolik ve kam mekanizmalarıyla çözerken; Bayraktar, güvenlik kuvvetlerinin "gör, karar ver, harekete geç" döngüsündeki gecikmeyi insansız sistemlerle kısaltmaya odaklandı.
Her iki deha da soyut "mucitlik" peşinde koşmadı; aksine, somut ihtiyaç listesini mühendislikle doku doku işledi.
Bu nedenle Cezerî'nin su saati ne kadar "eser i hiyel" ise, TB 2'nin lazer işaretleyici mühimmat entegrasyonu da o kadar "eser i zaruret"tir.
İkinci ilke, estetiğin işlevle kavgasını reddeden bir anlayışı temsil eder.
Cezerî'nin fil su saatinde debriyaj kolu fil hortumu biçimini alır, döner figürler saray izleyicisine teatral bir gösteri sunarken saatin mekanik geri bildirimi de kusursuz işler.
Benzer şekilde TB 2'nin kararlı trapez gövdesi, aerodinamik sürüklemeyi azaltmakla kalmaz; radar kesit alanını düşüren pürüzsüz hatlarıyla görünmezliği de artırır.
"Güzel olana güven, güvenilir olana güzellik kat" düsturu, sekiz asırdır bozulmadan süren bir Anadolu formülüne dönüşür.
Üçüncü ilke ise, etik ve pragmatizmin kesişiminde durur: mühendisliği, insanın zafiyetini azaltan bir şefkat aracına çevirmek. Cezerî'nin temassız abdest musluğu, salgın hastalık korkusunun kol gezdiği sarayda hijyeni garanti ediyordu; Bayraktar'ın İHA'ları, yüksek riskli keşif taarruz görevlerinde insan pilotu ölüm riskinden azade kılıyor.
İkisinde de "teknoloji, canı yakan değil canı koruyan olacak" vurgusu belirgindir.
Bu üçlü eksen, Cezerî'nin deri körüklerini Bayraktar'ın karbon fiber kanatlarına bağlayan görünmez bir mühendislik soy ağacıdır.
Tarihî çizginin sürekliliği, Anadolu'nun inovasyon damarını salt başarı hikâyeleriyle değil, ortak felsefî alt yapısıyla da öne çıkarır:
Bir problemi gör, çözerken güzelliği ihmal etme ve sonunda insanı gözet.
Bugün TB 2'nin semalarda çizdiği zarif iz, Diyarbakır'da fil su saatinin metal parçalarına düşen kandil ışığının çağdaş bir akranıdır.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
24 Nisan 2025 - Tiangong uzay istasyonuna üç astronotu taşıyan uzay aracını başarıyla fırlatan Çin, 2030'a kadar Ay'a mürettebatlı görev için bir adım daha attı. Shenzhou-20 uzay aracı perşembe günü yerel saatle 17.17'de Gobi Çölü'ndeki Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi'nden Uzun Yürüyüş-2F roketiyle havalandı. Bu, 30 yıldan uzun süre önce başlayan Shenzhou programının 15. mürettebatlı ve toplamda 20. uzay uçuşu. Tamamen Çin tarafından inşa edilen Tiangong, yani "Gök Sarayı" uzay istasyonu, Çin'i uzayda önemli bir güç haline getirdi. (Pedro Pardo/AFP) -
2/30
24 Nisan 2025 - Ukrayna'nın başkenti Kiev'de kurtarma görevlileri, Rusya'nın gerçekleştirdiği balistik müze saldırısında isabet alan apartmanda. Saldırıda en az 9 kişi öldü ve 70'ten fazla kişi yaralandı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa ile görüşmek üzere Güney Afrika'ya gitmişti. Kiev'e yönelik bombardıman sonrası Zelenski, ziyaretini yarıda kesti, Rusya'nın saldırıları derhal ve koşulsuz olarak durdurması gerektiğini söyledi. ABD Başkanı Donald Trump saldırıyla ilgili düşüncelerini Truth Social üzerinden paylaştı. Başkan, "Rusya'nın Kiev'e yönelik saldırılarından memnun değilim. Gerekli değil ve çok kötü bir zamanlama. Vladimir, DUR! Haftada 5 bin asker ölüyor. Barış Anlaşmasını yapalım!" dedi. (Valentyn Ogirenko/AFP) -
3/30
22 Nisan 2025 - Geleneksek kıyafetlerini giyen sanatçılar, ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance ve ailesi için düzenlenen kültürel gösteri öncesinde Jaipur'daki Amber Kalesi'nde. Yeni Delhi'de kırmızı halıyla karşılanan Vance, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'yle görüştü. Hindistan, cezalandırıcı gümrük vergilerini atlatmak için ABD'yle erkenden ticaret anlaşması yapmak istiyor. Öte yandan Çin, ABD'yle işbirliği yaparak Pekin'in çıkarlarını zedeleyen ülkelere karşı misilleme yapacağını duyurdu. ABD Başkanı Donald Trump, bu ay bazı ülkeler için büyük gümrük vergisi artışlarını 90 gün ertelemiş ancak Çin menşeli ürünlere uygulanan vergileri yüzde 145’e çıkarmıştı. (Kenny Holston/AFP) -
4/30
21 Nisan 2025 - Arjantin'in başkenti Buenos Aires'teki San José de Flores Bazilikası'nda ayine katılan bir Katolik, Papa Francis'in resmini taşıyor. Vatikan, Papa Francis'in hayatını kaybettiğini duyurdu. 2013'ten bu yana bu makamda olan Francis , 1000 yılı aşkın süredir Vatikan'ın başına Avrupa dışından seçilen ilk lider, ilk Latin Amerikalıydı. Papa son kez 20 Nisan'da Paskalya Bayramı kutlaması için Aziz Petrus Meydanı'nda toplananları selamlamıştı. Papa’nın ölümüyle Antik Roma geleneği, "Novendiale" diye bilinen 9 günlük yas başladı. İtalya’da da ulusal yas ilan edildi. (Luis Robayo/AFP) -
5/30
20 Nisan 2025 - McLaren'ın Avustralyalı pilotu Oscar Piastri, Suudi Arabistan Grand Prix'sinin ardından podyumun zirvesinde. Genç pilot bu sezon üçüncü zaferini elde etti ve şampiyonada puanını 99'a çıkardı. Takım arkadaşı Lando Norris 89, Max Verstappen ise 87 puanda. Suudi Arabistan yarışına pole pozisyonda başlayan Max Verstappen ikinci sırayı alırken, Ferrari'den Charles Leclerc üçüncü olarak bu sezon ilk kez podyuma çıktı. Bir sonraki yarış 4 Mayıs'taki Miami Grand Prix'si. (Gabriel Bouys/AFP) -
6/30
19 Nisan 2025 - Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen E-Town Yarı Maratonu ve İnsansı Robot Yarı Maratonu'nda mühendisler, yarışa katılan bir robotla koşuyor. Çin, dünyada ilk kez bir yarı maratonda insan ve robotların beraber yarıştığı bir müsabaka düzenledi. Başkentteki yarışa binlerce insanın yanı sıra 21 insansı robot katıldı. Bazı robotlar kendi başına koşarken, diğerlerinin destek alması gerekti. Tiangong Ultra, 2 saat 40 dakikayla robotların kazananı oldu. (Tingshu Wang/Reuters) -
7/30
Hıristiyan biri, Hindistan'ın Chennai kentinde Kutsal Cuma günü nedeniyle düzenlenen geçit töreninde, Hz. İsa'nın çarmıha gerilişini canlandırıyor. Dünyanın dört bir yanındaki Hıristiyanlar, Kutsal Hafta törenlerini gerçekleştiriyor. Bu yıl 18 Nisan'a denk gelen Kutsal Cuma'da çarmıha gerilek öldüğüne inandıkları Hz. İsa'yı anıyorlar. Hristiyanlar pazar günü ise Hz. İsa'nın çarmıha gerilmesinden üç gün sonra dirildiğine inandıkları Paskalya Günü'nü kutlayacak. (R.Satish Babu/AFP) -
8/30
17 Nisan 2025 - Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Kamboçya Kralı Norodom Sihamoni'nin fotoğraflarını tutanlar, Şi Cinping'in iki günlük Kamboçya ziyareti için Phnom Penh'deki Phnom Penh Uluslararası Havalimanı'nda. Şi, ABD'nin "karşılıklı tarifeler" kapsamında yaptığı gümrük vergisi artışları nedeniyle ticari gerilimlerin ve ekonomik belirsizliklerin arttığı dönemde Vietnam ve Malezya'nın ardından Kamboçya'yı ziyaret etti. Güneydoğu Asya ülkesi Kamboçya, ABD'ye büyük miktarda ticaret fazlası, Çin'e ise büyük miktarda ticaret açığı veriyor. ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan'da duyurduğu "karşılıklı tarifeler" kapsamında Kamboçya'ya da ek yüzde 49 gümrük vergisi ile en yüksek tarifelerden birini getirmişti. (Reuters) -
9/30
17 Nisan 2025 - Fransa'da 38. Uluslararası Uçurtma Festivali 12 Nisan'da başladı. Ülkenin kuzeyinde bulunan yerleşim birimi Berck’teki festivalde, dünyanın farklı ülkelerinden gelen ustaların tasarladığı uçurtmaların oluşturduğu renkli görüntüler ziyaretçilerin ilgi odağı oldu. 21 Nisan'da sona erecek festivalin bu yılki konusu Amerika. (Sameer Al-Doumy/AFP) -
10/30
15 Nisan 2025 - Gazze Sirk Okulu yardım ekibinin üyesi Gazze Şehri'ndeki Abdülaziz el-Rantisi Çocuk Hastanesi'nde çocuklara gösteri sunmadan önce palyaço makyajını yapıyor. İsrail, savaşın yıkıma uğrattığı Filistin topraklarının büyük bölümünü ele geçirme çabası kapsamında yeni bir koridoru ele geçirdikten sonra Gazze'deki askeri saldırısını genişletmeyi planladığını duyurdu. Filistinli Hamas hareketiyle ABD, Mısır ve Katar'ın arabuluculuğunda 19 Ocak'ta yürürlüğe giren önceki ateşkes, İsrail'in Gazze'ye yönelik yoğun saldırılarına yeniden başlamasıyla 18 Mart'ta çökmüştü. Tel Aviv yönetimi, Hamas’ın rehineleri serbest bırakmaması halinde daha fazla toprağı işgal etmeye hazırlanıyor. (Omar Al-Qattaa/AFP) -
11/30
14 Nisan 2025 - ABD Başkanı Donald Trump, El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele'yle Beyaz Saray'ın Oval Ofis'inde bir araya geldi. Bukele kendisini "dünyanın en havalı diktatörü" diye tanımlıyor ve artık ABD liderinin yasadışı göçmenleri kötü şöhretli bir Salvador hapishanesine sınır dışı etme yönündeki tartışmalı girişiminde kilit müttefiki konumunda. Görüşme, Beyaz Saray'ın Orta Amerika ülkesindeki hapishaneye yanlışlıkla sınır dışı edilen ve ABD mahkemesinin Trump yönetimine geri dönüşünü kolaylaştırma emri verdiği bir babanın davası nedeniyle Beyaz Saray'ın baskı altında olduğu bir dönemde gerçekleşti. (Brendan Smialowski/AFP) -
12/30
13 Nisan 2025 - Bir pilot, Graf Ignatievo hava üssüne ilk F-16 savaş uçağının gelişini kutlayan tören öncesinde, ilk Bulgar F-16 Blok 70 savaş uçağının bulunduğu hangara giriyor. Bulgaristan'ın ABD'den sipariş ettiği "Block 70" serisi 16 adet F-16 savaş uçağının ilki törenle karşılandı. Ülkenin güneydoğusundaki Graf İgnatievo NATO Hava Üssü'nde ABD'den satın alınan F-16'ların birincisinin teslimi dolayısıyla tören düzenlendi. Başbakan Rosen Jelyazkov, yaptığı konuşmada, "Gelen ilk modern savaş uçağı, ordumuzun ideolojik değişim ve modernizasyonunun sembolüdür" dedi.(Nikolay Doychinov/AFP) -
13/30
12 Nisan 2025 - Güney Kore'nin Gwangmyeong kentindeki itfaiyeciler, çöken bir metro inşaatında çalışıyor. Başkent Seul'ün yakınlarındaki Gwangmyeong'de çöken metro inşaatından bugün bir kişi çıkarıldı ancak mahsur kaldığı düşünülen başka biri için kurtarma çalışmaları sürüyor. Kentin itfaiye ekibinden bir yetkili, kazazedenin yaklaşık 13 saat boyunca yerin 30 metre altında kaldığını açıkladı. Kurtarıldığı sırada bilinci yerinde olan adam yakındaki bir hastaneye götürüldü. Yetkililer, bir havalandırma bacasının çökme riski taşıdığına dair raporların ardından işçileri inşaat alanından çekmiş ve bölgedeki trafiği durdurmuştu. (Hong Ki-won/AP) -
14/30
11 Nisan 2025 - Dünyanın esaret altındaki en yaşlı gorili olduğu tahmin edilen Fatou, 68. yaşını kutluyor. Berlin Hayvanat Bahçesi doğum günü sebebiyle Fatou'ya meyve ve sebzelerle dolu bir sepet hediye etti. Aslında net yaşı bilinmiyor ancak Berlin Hayvanat Bahçesi'ne 1959'da götürülen hayvanın 1957'de dünyaya geldiği düşünülüyor. Fatou, geçen yıl flamingo Ingo'nun ölümünün ardından hayvanat bahçesinin en yaşlı sakini olmuştu. 1955'ten beri hayvanat bahçesinde yaşayan kuşun en az 75 yaşında olduğu tahmin ediliyordu. (Ebrahim Noroozi/AP) -
15/30
10 Nisan 2025 - Gazze Şehri'nin doğu mahallesi Şucaiyye İsrail saldırısı sonucu isabet alan bir binanın önünde yaşlı bir Filistinli. Hamas tarafından yönetilen bölgedeki Sağlık Bakanlığı bugün yaptığı güncellemede, İsrail'in yeni saldırı dalgasında en az 1522 Filistinlinin öldüğünü ve savaşın başlangıcından bu yana toplam ölü sayısının 50 bin 886'ya yükseldiğini söyledi. Öte yandan İsrailli 970 pilot ve yedek asker ortak bir mektuba imza atarak, Gazze'ye yönelik saldırıların sonlandırılması ve Hamas'ın elindeki İsrailli esirlerin geri getirilmesi çağrısı yaptı. Mektubu imzalayanlar ordudan ihraç edildi. (Omar Al-Qattaa/ AFP) -
16/30
9 Nisan 2025 - Suudi Arabistan'ın batı kenti Taif'teki bir çiftlikte gül suyu ve yağı üretiminde kullanılan taze toplanmış Damask gülleri sergileniyor. Her bahar Taif'te açan güller, krallığın uçsuz bucaksız çöl manzarasını güzel kokulu pembe öbeklere dönüştürüyor. Ve nisanda bir ay boyunca, parfümlerde kullanılan uçucu yağ üretiliyor. (Fayez Nureldine/AFP) -
17/30
8 Nisan 2025 - İran'ın başkenti Tahran'da bir kadın, halk arasında "Casus İni" diye anılan eski ABD Büyükelçiliği'nin dış duvarlarına çizilmiş, yıldızların yerine kafataslarının, beyaz ve kırmızı şeritlerin yerine de saldırı tüfeği kullanan asker siluetlerinin yer aldığı ABD bayrağının resmedildiği duvar resminin önünden geçiyor. Başkan Donald Trump'ın nükleer programıyla ilgili doğrudan görüşmeler yapılacağını açıklamasının ardından İran, 8 Nisan'da en üst düzey diplomatını ABD'yle görüşmelerde bulunmak üzere Umman'a göndereceğini açıkladı. İran'ın müttefiki Rusya, büyük güçlerle yapılan anlaşmanın yerini alacak yeni bir nükleer anlaşma için müzakere olasılığını memnuniyetle karşıladı. 2018'de Trump, anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmişti. (Atta Kenare/AFP) -
18/30
7 Nisan 2025 - ABD'nin Florida eyaletinin Miami kentindeki limanda bir forklift, kargo konteynırlarını taşıyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın ithal mallara yönelik kapsamlı gümrük vergilerini sürdürmesi dünya genelinde piyasaların olumsuz tepki vermesine yol açıyor. Tüm çağrılara rağmen geri adım atmaya yanaşmayan Trump, Truth Social'daki açıklamasında, Çin'e çağrıda bulunarak yarına kadar ek vergi kararını geri çekmezlerse yüzde 50 ek vergi getireceğini söyledi. (Joe Raedle/AFP) -
19/30
6 Nisan 2025 - ABD'nin Kentucky eyaletinde hortumdan etkilenen Jeffersontown kenti ağır hasar aldı. Yetkililer, ABD'nin orta doğusunu vuran şiddetli fırtınaların en az 16 kişinin ölümüne yol açtığını ve Ulusal Hava Servisi'nin gelecek günlerde "şiddetli" sel baskınları yaşanabileceği uyarısında bulunduğunu açıkladı. Arkansas'tan Ohio'ya uzanan şiddetli fırtına hattı son günlerde binalara zarar verdi, yolları sular altında bıraktı ve düzinelerce hortum üretti. (Leandro Lozada/AFP) -
20/30
5 Nisan 2025 - Tunus'un liman kenti Safakes yakınlarında düzensiz göçmenlerin yaşadığı kampların dağıtılmaya başlanmasının ardından göçmenler eşyalarıyla birlikte bölgeden ayrılıyor. Tunus polisi dün yaptığı açıklamada, Sahra Altı Afrika'dan bölgeye giden binlerce kayıt dışı göçmenin yaşadığı kampların, sosyal medyada yürütülen bir kampanyanın ardından dağıtıldığını açıkladı. Ulusal Muhafız Genel Müdürlüğü Sözcüsü Hüsameddin Cebabli, El Amira ve Cibniyana bölgelerinde yaklaşık 20 bin düzensiz göçmenin yaşadığını belirtti. Cebabil bu kampların kademeli olarak tahliye edileceğini ve "en kısa sürede" hepsinin boşaltılacağını söyledi. (Fethi Belaid/AFP) -
21/30
4 Nisan 2025 - Güney Koreli Jo Eun-jin, başkent Seul'de Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un azledilme kararının açıklanmasını beklerken geceyi sokakta geçirdi. Anayasa Mahkemesi'nin oybirliğiyle aldığı kararla Yoon bugün devlet başkanlığı görevinden alındı. Başarısızlıkla sonuçlanan sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon, aralıkta görevden uzaklaştırılmıştı. Bugünkü karar liderin destekçilerini üzerken, muhalifler kutlamalar düzenledi. Güney Kore'nin Yoon'un yerine geçecek kişiyi belirlemek için 60 gün içinde erken seçim düzenlemesi bekleniyor. (Lee Jin-man/AP) -
22/30
3 Nisan 2025 - Filistinli çocuklar, Nuseyrat Mülteci Kampı'ndaki ücretsiz gıda dağıtım noktasında yemek almak için bekliyor. Gazze'de faaliyet gösteren uluslararası yardım kuruluşları, birçoğu defalarca yerinden edilen 2,4 milyon kişinin daha fazla kıtlığa dayanamayacağı uyarısı yapıyor. İsrail'in 2 Mart itibarıyla Gazze Şeridi'ne insani yardım girişini engellemesiyle birlikte, Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı tarafından desteklenen fırınların, un ve mazot stoklarının tükenmesi nedeniyle faaliyetlerini durdurduğu dün açıklanmıştı. Aynı zamanda Hamas'la yaptığı ateşkesi 18 Mart'ta bozan İsrail, Gazze'ye yönelik saldırılarını sürdürüyor. (Eyad Baba/AFP) -
23/30
2 Nisan 2025 - Endonezya'nın Orta Cava'da yer alan Wonosobo bölgesinde, balon festivali kapsamında havalanan sıcak hava balonları görülüyor. Ramazan Bayramı kutlamaları kapsamında düzenlenen etkinlikte çoğunlukla geri dönüştürülmüş kağıttan yapılmış balonlar renkli bir görüntü sunuyor. 1950'lere dayanan festivalde balonlar, hava trafiğini etkilememesi adında 60 metreden yukarıya çıkmayacak şekilde yere sabitleniyor. (Devi Rahman/AFP) -
24/30
1 Nisan 2025 - Ziyaretçiler, Fransa'nın kuzeyindeki Lille kentindeki Grand Palais'de 17. kez düzenlenen uluslararası siber güvenlik etkinliği "InCyber" Forumu sırasında fotoğraf çektiriyor. Tüm siber güvenlik ve “güvenilir dijital” ekosistemini bir araya getiren forum 3 Nisan 2025'e kadar devam edecek. (Sameer al-Doumy / AFP) -
25/30
29 Mart 2025 - Myanmar'da meydana gelen depremden bir gün sonra kurtarma ekipleri, Mandalay kentinde yıkılan Sky Villa apartmanında mahsur kalanları kurtarmaya çalışıyor. Myanmar'da dün yaşanan 7.7 ve 6.4 büyüklüğündeki iki depremde en az 1002 kişi hayatını kaybetti. Depremin etkisiyle sarsılan komşusu Tayland'ın başkenti Bangkok'ta ise inşaat halindeki bir gökdelenin çökmesi sonucu 10 kişinin öldüğü ve en az 100 kişinin kurtarılmayı beklediği bildirildi. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'na göre afet, Myanmar'ın 100 yıldır yaşadığı en şiddetli deprem. (Sai Aung Main/ AFP) -
26/30
28 Mart 2025 - İsrail'in saldırısının ardından Lübnan'ın başkenti Beyrut'tan dumanlar yükseliyor. İsrail, kentin güneyindeki El-Hades Mahallesi'ne hava saldırısı düzenleyerek savaş uçaklarıyla bir binayı yerle bir etti. Bugün yaşanan olay, İsrail'le Hizbullah arasında 27 Kasım 2024'te yürürlüğe giren ateşkesten sonra Beyrut'a yapılan ilk saldırıydı ancak İsrail, Lübnan'ın güneyini hedef almayı sürdürüyordu. Lübnan'dan İsrail'in kuzeyine iki roket atıldığını iddia eden ordu, misilleme yapmaya yemin etmişti. Bugünkü saldırının ardından iddiayı tekrarlayan İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee, hedef alınan binada Hizbullah'ın drone sakladığını öne sürdü. (Mohamed Azakir/Reuters) -
27/30
27 Mart 2025 - Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Fransa devlet televizyonu "France Televisions"un Paris'teki genel merkezinde basın toplantısı düzenledi. Zelenski, Rusya'yla olası bir ateşkes öncesinde Ukrayna'nın güvenliğini arttırmayı amaçlayan zirveye katılmak üzere dün Paris'e gelmişti. Elysee Sarayı'nda düzenlenen ve 31 ülkenin katıldığı zirvenin ana gündem maddeleri, kalıcı barış ve Ukrayna'ya asker gönderilmesi. (Julien De Rosa/AFP) -
28/30
26 Mart 2025 - Güney Kore'de itfaiye görevlisi Andong'daki geleneksel Kore köyü ve UNESCO Dünya Mirası alanı Andong Hahoe Köyü'nde yaklaşan orman yangınına hazırlık olarak sazdan yapılmış çatı ve duvarları ıslatıyor. Yetkililer, Güney Kore'nin şimdiye kadarki en kötü orman yangınlarından birinde en az 24 kişinin öldüğünü, birden fazla şiddetli yangının "benzeri görülmemiş hasara" yol açtığını ve UNESCO listesindeki iki sit alanını tehdit ettiğini söyledi. Ülke genelinde, 16 farklı noktada orman yangını ihbar edilirken, 15 bin hektar büyüklüğünde ormanlık alanın kül olduğu kaydedildi. (Yasuyoshi Chiba/AFP) -
29/30
25 Mart 2025 - Fransız aktör Gerard Depardieu ve avukatı Jeremie Assous, Paris Ceza Mahkemesi'nde 2021'de bir film çekimi sırasında iki kadına cinsel saldırıda bulunmakla suçlandığı davanda verilen ara sırasında mahkeme salonunu terk ediyor. 200'den fazla film ve televizyon dizisine imza atan 76 yaşındaki Depardieu, yaklaşık 20 kadın tarafından uygunsuz davranışlarda bulunmakla suçlandı ancak bu, mahkemeye taşınan ilk dava. İki davacı, 54 yaşındaki set görevlisi Amelie ve 34 yaşındaki yönetmen yardımcısı Sarah (adı değiştirildi), 2021'de yönetmen Jean Becker'in "Les Volets Verts" filminin çekimleri sırasında cinsel saldırıya uğradıklarını iddia ediyor. (Dimitar Dilkoff/AFP) -
30/30
24 Mart 2025 - Orduya bağlı bir savaşçı Sudan'ın başkenti Hartum'da bir pazar alanında devriye geziyor. Sudan yaklaşık iki yıldır, onbinlerce insanın ölümüne, 12 milyondan fazlasının yerinden edilmesine ve dünyanın en büyük açlık ve yerinden edilme krizlerinin yaşanmasına yol açan, düzenli orduyla Hızlı Destek Güçleri arasındaki savaşla harap olmuş durumda. (AFP)
Yenilikçilik metodolojisi: Açık atölyeden hızlı prototiplemeye
Cezerî, Kitab ül Hiyel'inde her makineyi üç katmanlı bir açıklıkla sunuyordu:
Ayrıntılı çizim, metinsel işleyiş tasviri ve malzeme ölçü tablosu.
Bu şeffaflık, ustanın atölyesini zamanın ötesine açarak "kim dilerse tekrarlasın, geliştirsin" mesajı taşıyordu.
8 yüzyıl sonra Baykar Ar Ge'sinde, disiplinler arası ekiplerin ortak dijital havuzda kod, CAD modeli ve test raporu paylaşması aynı ruhun çağdaş versiyonudur.
Mekanik ressamların yerini uçuş dinamiği mühendisleri, hidrolik ustalarının yerini gömülü yazılımcılar almış; fakat "bilgiyi saklamayan atölye" ilkesi değişmemiştir.
Cezerî'nin yönteminin ikinci sacayağı, iteratif tasarım döngüsüdür.
Saray protokolü, su saatinde akış hızı ya da otomatik ibrikte debi ayarı gibi geribildirimleri ustaya iletir; Cezerî, mekanizmayı revize ederek "versiyon 2.0"ı hızla devreye sokardı.
Bugün TB 2'nin Karabağ ve Suriye sahalarından dönen verilerle güncellenen yazılım sürümleri, güç ağırlık optimizasyonu ve sensör kalibrasyonları benzer bir çevrimsel hız dogmasını yaşatıyor.
Hattâ Bayraktar ekibi, "uçan prototip" fikrini benimseyerek tasarım test arasındaki süreyi aylar değil haftalar düzeyine indirdi; tıpkı Cezerî'nin aynı mevsim içinde yeni bir kam profili dövüp sistemi tekrar kurması gibi.
Bu döngülerin kalbinde "end user feedback" kavramı bulunur.
Cezerî için "son kullanıcı" saray erkânıydı; Bayraktar için cephe unsurlarıdır.
Her iki durumda da mühendis, laboratuvar konforundan çıkarak müşterinin -ya da askerî jargonda "operatör"ün- gerçek dünyadaki sancısına kulak verir.
Cezerî'nin fil su saatinin görsel-işitsel ritmini izleyen konuklardan aldığı hayranlık veya eleştiri, TB 2'nin gece operasyonunda düşük ışıkta oluşan görüntü parazitine dair operatör raporuyla aynı ağırlığa sahiptir:
Tasarımı bir sonraki sürüme taşıyan itici güç.
Cezerî'nin bakır körükleriyle Bayraktar'ın silikon entegreleri arasında teknoloji elbette değişti; fakat yenilikçilik metodolojisinin omurgası, aynı yalın reçeteyi tekrar eder:
Aç, paylaş, dene, düzelt ve yeniden dene.
Bugün Bayraktar İHA'larının dünya pazarında gördüğü rağbet, sadece teknik parametrelerinin değil, bu canlı metodolojinin de bir tezahürüdür -tıpkı Cezerî makinelerinin yüzyıllar boyu elden ele dolaşarak Avrupa Rönesansı'na ilham vermesi gibi.
Küresel etki ve yumuşak güç
Bayraktar TB 2, gökyüzünde çizdiği rotayı yalnızca savunma sahasında değil diplomasinin koridorlarında da iz bırakır hâle getirdi.
2019'dan bu yana Polonya'dan Katar'a, Ukrayna'dan Nijerya'ya uzanan geniş bir coğrafyada imzalanan sözleşmeler, "yerli İHA ihracı" kavramını Türkiye için stratejik bir dış politika enstrümanına dönüştürdü.
İmzalanan 35'ten fazla anlaşma, savunma endüstrisinin katma değeri yüksek ihracat rakamlarını tırmandırırken, alıcı ülkelerin güvenlik doktrinlerinde "Türk menşeli sistem" ifadesini kalıcılaştırdı.
Bu ticari başarı, klasik silah satışı mantığını aşarak, eğitim bakım ortak üretim paketleriyle çok katmanlı bir teknoloji ekosistemi ihraç ediyor; böylece Türkiye, müşterek Ar Ge projeleri üzerinden uzun vadeli savunma işbirliklerinin merkezine yerleşiyor.
Teknoloji aynı zamanda kültürel bir ikonografiye dönüşmüş durumda. TB 2'nin Karabağ ve Ukrayna cephelerindeki etkisi, sosyal medyada yayılan videolar ve şarkılar ile kültüre etki etti.
Çeçen dans ezgisiyle montajlanan vuruş görüntüleri veya Lego TB 2 tasarımları, modern çağın "teknolojik folklor"unun parçası hâline geldi.
Bu durum, Cezerî'nin minyatürlerinde resmedilen hidrolik fillerinin Batı'da Rönesans ressamlarına ilham vermesini hatırlatır: Mühendislik, estetik bir imgeye bürünerek sınırları aşar ve toplumsal hafızada yer edinir.
Bugün Louvre'da sergilenen Cezerî çizimleriyle Twitter akışında dolaşan TB 2 karikatürü, Anadolu imzalı teknolojinin yedi asırlık kültürel yankısının iki ayrı tezahürüdür.
Uluslararası söylem düzleminde ise "Anadolu menşeli teknoloji" vurgusu, Türkiye'nin yumuşak gücünü tahkim eden bir marka değerine dönüştü.
TB 2, Batılı savunma dergilerinde "game changer drone" etiketiyle anılırken, bir dizi ülke için "jeopolitik dengeleyici" konumuna yerleşti.
Bu bağlamda Ankara, klasik diplomasinin yanına teknoloji diplomasi başlığını ekleyerek müzakere masalarına ekstra kartla oturuyor.
Cezerî döneminde Artuklular'ın hidrolik gösterileriyle saray misafirlerini büyüterek itibar devşirmesi ne kadar başarılı olmuşsa, bugün de havadaki Türk menşeli platformun yaptığı gösteri aynı itibarı küresel ölçeğe taşıyor.
Son kertede Bayraktar TB 2'nin ticarî başarısı, kültürel ikonlaşması ve uluslararası söylemdeki yankısı, Cezerî'nin asırlık mirasının çağdaş bir tezahürüdür:
Mühendislik, yalnızca işlevsel bir araç değil, aynı zamanda diplomasiyi besleyen, kültürü taşıyan ve ulus markasını güçlendiren bir "yumuşak güç" vasıtasıdır.
Böylece Diyarbakır atölyesinden yükselen hidrolik çark sesi, artık dünya başkentlerinde yankılanan pervane uğultusuna dönüşmüş; her ikisi de Anadolu'nun yenilikçi kimliğini küresel hafızaya kaydetmiştir.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
