Rus paralı asker grubu Wagner 2019'da Le Monde tarafından görülen bir iç yazışmada Afrika'yı şöyle tanımlıyordu:
Afrika, dünyanın tüm küresel güçlerinin çıkarlarının birleştiği bir bölgedir. Bir devletin uluslararası sahnedeki konumu doğrudan Afrika kıtasındaki etkisine bağlıdır.
Nitekim yükselen kıtanın zengin yeraltı kaynakları, BM Genel Kurulu'ndaki kritik 54 oyu, geniş pazar potansiyeli, terörle mücadelede sunduğu iş birliği imkanları ve hızla artan dinamik genç nüfusu Moskova için stratejik bir fırsat kapısı aralıyor.
Aynı zamanda bu alan Moskova'nın Batı'yla ideolojik ve jeopolitik hesaplaşmasında yeni bir cephe oluşturuyor.
Rusya'nın kıtadaki etkisini artırmak için kullandığı araçlar arasında askeri ve ekonomik hamleler kadar medya gücüyle şekillendirdiği algı operasyonları da öne çıkıyor.
Bu doğrultuda mart ayında hayata geçirilen "Rusya-Afrika Bilgi Köprüsü" girişimi, Moskova'nın enformasyon savaşındaki iddiasını gözler önüne seriyor.
Proje, Afrika'da Batı'nın "enformasyon sömürgeciliğini" kırmayı, yerel blog yazarlarıyla stratejik iş birlikleri kurmayı, "Afrikalı Ortodoks yazarları" desteklemeyi, dini içerikler oluşturmayı ve Rus yanlısı medya ağını kıta genelinde yaygınlaştırmayı hedefliyor.
Wagner'le güçlenen medya stratejisi
Rusya'nın Afrika'daki medya stratejisi, ilk adımını insani yardım temasıyla atarak kendisine "kıtanın dostu" imajı çizdi.
2010'da Batı Afrika'da patlak veren Ebola salgınında "kritik rol oynadığını" vurgulayan Moskova, bu söylemi medyada sistematik şekilde işledi.
Ancak asıl dönüm noktası, Wagner'in sahneye çıkışıyla yaşandı.
Wagner Grup, medya manipülasyonunda doğrudan para ve güç kullanımını devreye soktu.
Örneğin, 2017'den beri faaliyet gösterdiği Orta Afrika Cumhuriyeti'nde, 2018'de Lobaye Invest adlı madencilik şirketi üzerinden Lengo Songo radyosuna fon aktardı.
2021'de ise ülkenin etkili haber portallarından Ndjoni Sango binlerce dolarlık Wagner desteği aldı.
Wagner'in yerel bağlantılarıyla başlayan süreç, Rusya'nın devlet destekli medya devleriyle küresel bir stratejiye dönüştü.
RT, Sputnik ve TASS gibi ajanslar, kıtada "haber ortaklıkları" adı altında geniş bir ağ kurdu. 20'den fazla Afrika ülkesinde 30'a yakın yerel medya kuruluşuyla iş birliği yapıldı.
Bugün Rus perspektifli içerikler iş birliği yapılan medya kuruluşlarına ücretsiz dağıtılıyor ve Afrikalı gazeteciler için sık sık eğitim programları düzenleniyor.
2023 yılında Wagner lideri Yevgeni Prigojin tarafından kurulan The African Initiative (Afrika Girişimi), Rusça, İngilizce, Fransızca ve Arapça olmak üzere 4 dilde yayın yapıyor.
1 video platformu ve 5 Telegram kanalından oluşan dijital bir ağa sahip olan Rus yayın organı Rusya yanlısı hükümetlerin kontrolündeki Mali, Burkina Faso ve Nijer'de fiziki ofisler bulundururken, diğer Afrika ülkelerinde de yerel muhabirlerle çalışarak faaliyet gösteriyor.
Rusya'nın her fırsatta kıta ülkelerine bağımsızlık süreçlerinde verilen Sovyet desteğine dair içerikler üretmesi, Batı karşıtlığını körüklemesi, anti-emperyalist ve Pan-Afrikan söylemler benimsemesi, kıta halklarının duygularına hitap eden güçlü bir propaganda mekanizması yaratmasını sağlıyor.
Kremlin, kendisini Batı'nın sömürgeci mirasına karşı bir müttefik olarak konumlandırarak Afrika'daki etkisini derinleştirmeye çalışıyor.
Kıtadaki medya savaşları yeni bir boyuta giriyor
Büyük ölçüde sömürgeci ve emperyalist bir bakış açısıyla şekillendirilen Afrika anlatısı son yıllarda Batı'nın tekelinde olmaktan çıkmaya ve çeşitlenmeye başladı.
Yeni aktörlerin sahneye çıkması, kıtada medya ve bilgi savaşlarını da beraberinde getirdi.
Rusya, Afrika'daki medya varlığını inşa ederken bilinçli bir strateji izliyor:
- Batı'nın sömürge geçmişini sürekli gündemde tutarak meşruiyet kazanıyor,
- Yerel halkın günlük sıkıntılarını ve tarihsel travmalarını propaganda malzemesine dönüştürüyor,
- Batı medyasının aksine, sokaktaki insana hitap eden bir dil kullanıyor.
Afrika'nın genç nüfusu demografik bir avantaj olmanın ötesinde kıtayı dönüştüren bir sosyal güç konumunda.
Kıtada şu anda 400 milyondan fazla aktif sosyal medya kullanıcısı var.
Kenya'daki seçim protestolarından Nijer'deki askeri darbeye kadar pek çok kitlesel hareketin arkasında sosyal medyanın itici gücü var.
Rusya, bu dinamizmi ve sosyal medya gücünü kendi lehine çevirme konusunda başarıyla ilerliyor.
Askeri darbeden sonra protestocuların Rusları karşılama çağrısı yaptığı Niamey'den, sokakların Rus bayraklarıyla süslendiği Kinşasa'ya kadar Afrika hiç bu kadar Rus yanlısı görünmemişti.
Ancak Rusya'nın tüm çabaları beklenen sonucu vermiyor.
Örneğin, African Dawn adlı video oyunu (oyunda oyuncular Burkina Faso lideri İbrahim Traoré veya Vladimir Putin olarak oynayabiliyor) beklenen ilgiyi görmedi.
Wagner'in dijital kolu African Initiative tarafından desteklenen bu proje, gençler arasında fazla yankı uyandıramadı.
Öte yandan Mali'de 2023 yılında RT'nin "gerçek dışı yayınlar" gerekçesiyle sansürlenmesi ve Senegal'de seçim döneminde 15 Rus trol hesabın kapatılması, kıta ülkelerinin Rus dezenformasyonuna karşı dijital savunma mekanizmaları geliştirdiğini gösteriyor.
Rusya, Afrika genelinde dezenformasyon lideri
Batılı güçler uzun yıllar boyunca kıtayı istikrarsız, kaotik ve yönetilemez bir bölge olarak resmetti.
Elbette bu anlatı, Batı'nın askeri müdahalelerine ve ekonomik sömürüsüne meşruiyet kazandırmak için bilinçli olarak inşa edildi.
Günümüzde ise Afrika medyasına yön vermek için sahneye çıkan yeni aktörler, benzer şekilde kendi çıkarlarını korumak için algıyı yönetiyor ve dezenformasyonu kullanıyor.
Moskova kıtada son derece etkili bir bilgi savaşı yürütüyor. 22'den fazla Afrika ülkesini hedef alan 80 belgelenmiş dezenformasyon kampanyasıyla Afrika'da dezenformasyonun lideri Rusya.
Özellikle 2018'den bu yana Mali, Burkina Faso ve Nijer'de gerçekleştirdiği 19 ayrı operasyonla Sahel bölgesini adeta bir bilgi savaşı alanına dönüştürdü.
Rusya'nın finanse ettiği sosyal medya fenomenleri, binlerce sahte hesap ve dijital avatarlardan oluşan geniş bir ağ kuruyor.
Bağlamından koparılmış görseller ve manipüle edilmiş videolarla istediği zaman gerçeği çarpıtıyor.
Yerel dillerde hazırlanan propaganda dolu içeriklerle toplumsal algıyı şekillendiriyor.
Binlerce sahte hesap ve bot tarafından aynı anda yapılan paylaşımlarla sosyal medyayı manipüle ediyor.
Örneğin, Mali'deki geçiş hükümetini desteklerken Batı karşıtı söylemleri yaymak için Rusya yanlısı sosyal medya hesapları ve Wagner grubuna bağlı trol ağları, "Fransa, cihatçılara silah sağlıyor" iddiasını öne sürdü.
Eski Fransız askerî konvoylarının videosu ve bazı sahte istihbarat raporları kullanılarak, Fransa aleyhinde algı yaratıldı.
Yerel dillerde (Bambara ve Fulani) hazırlanan videolar, WhatsApp grupları ve Twitter (X) botları aracılığıyla viral hale getirildi.
Afrobarometer'ın 2022 verilerine göre, Sahra Altı Afrika'da Rusya'nın olumlu imajı yüzde 42'ye ulaşırken, ABD ve Fransa'nın olumlu algısı sırasıyla yüzde 35 ve yüzde 28'e geriledi.
Bu bilgi savaşı, kıtadaki güç dengelerini altüst ediyor. Tıpkı Çin'in dijital ipek yolu stratejisi gibi Rusya da Afrika'da Batı'nın geleneksel medya üstünlüğüne karşı meşru bir alternatif oluşturuyor.
Artan medya varlığıyla birlikte yeni bir küresel denge inşa ederken, sadece siyasi kararları değil, kitlelerin algısını ve tercihlerini de derinden etkiliyor.
İçinde bulunduğumuz yüzyılın gerçek savaşlarının yalnız silahlarla değil, medya desteğiyle kazanılacağını söylemek mümkün.
Afrika ise bu mücadelenin en sert yaşandığı ana cephelerden biri.
Kıtada süren bu bilgi savaşının sonuçları, yalnızca Afrika'nın değil, tüm dünyanın geleceğini şekillendirecek.
Kaynaklar:
https://www.dw.com/en/how-russias-propaganda-machine-sows-disinformation-in-africa/a-71453082
https://rsf.org/en/country/mali
https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/07/31/how-the-russian-propaganda-machine-works-in-africa_6074552_4.html
https://www.indyturk.com/node/717411/tyüzde C3yüzde BCrkiyüzde CCyüzde 87yeden-sesler/rusyanyüzde C4yüzde B1n-afrika-siyasetinde-ortodoks-kiliselerinin-rolyüzde C3yüzde BC
https://www.theafricareport.com/sections/politics/
https://afrinz.ru/en/2025/04/over-100-attend-african-initiative-journalism-school-course-in-malabo/
https://www.jstor.org/stable/resrep40121
https://forbiddenstories.org/propaganda-machine-russias-information-offensive-in-the-sahel/
https://africacenter.org/spotlight/mapping-a-surge-of-disinformation-in-africa/
https://afrinz.ru/en/2024/11/russia-has-always-been-standing-by-the-people-of-africa-export-of-security-as-one-of-the-main-topics-of-the-ministerial-conference-in-sochi/
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
