Çeviri faaliyeti sadece öte dillerin ana dile çevrilmesiyle sınırlı olmayan, temelde insanın hayata intibakıyla birlikte başlayan bir anlama ve etkinleşme çabasıdır.

Dilin vücuda gelme halidir ki dil, içerisinde oluştuğu tabiattaki olguların sözcüklere çevrilmesidir.

Bu süreçten Kur'an'da Âdem'in nesnelere adlar verme faaliyeti olarak söz edilir.

Öyle ki tabiat ya da varolanlar, varlığın yüzünü örten veya saran nesnelerin adeta ikonografik bir anlatısıdır.

Dil, işte bu resimsel anlatının sözcüklere dönüştürülmesidir ki bunun bir ileri adımı, sözcüklerin de yazıya çevrilmesidir.  

Tüm bu süreçler ise temelde bir anla(ş)ma faaliyetidir. 

Aslında ise ilk yazma biçimi zihnin olguları kendi içindeki yazma faaliyetidir ki biz adeta oradan okur veya onun üzerinden düşündüklerimizi ifade eder ya da yazarız.

Zihindeki yazının kalemle yazıya çevrilmesi yani dışarıklaştırılmasına dair ilk deneyimler, Sümerlerin çizgisel çivi yazısı ile Mısırlıların resimsel yazılarıdır (ikonografik hiyeroglifleri).

Böylece daha en başında iki farklı anlatı ya da çeviri karakteri belirginleşmekte.

Biri mantıksal (aritmetik) öteki ise resimsel (sembolik) anlatılar. Bunlar ise özünde tabiatın dilinin insanlar arası iletişim diline ve akabinde de yazıya çevrilme çabalarıdır.

"Asya'dan gelip de bir kısrak başı gibi Akdeniz'e uzanan" Türklerin de bu macera içerisinde geçtikleri dil coğrafyalarında karşılaştıkları en önemli sorun anla(ş)ma ve çeviri sorunudur.

Az çok yerleşik bir hale gelinen Anadolu'da, Doğu ile Batı'nın hem karşılaştıkları hem de karşıtlaştıkları şartlarda ister istemez iletişimsel bir zorunluluğa da tâbi olunacaktır.

Bu ise sadece dilsel değil, kültürel ve yaşamsal çevirileri de gerektiren bir yerleşiklik hali.

Doğu'nun ve Batı'nın, Kuzey'in ve Güney'in kesiştiği Afro-Avrasya kıstağı, aynı zamanda medeniyetlerin de karşılaştığı bir "ara" coğrafya.

Bu coğrafyada yaşama mecburiyeti ise tüm bu kültürler arası bir iletişimsel ve ilişkisel mecburiyetleri aynı zamanda birer imkâna dönüştürebilmeyi ödevleştirmekte.

Başlangıçta öte dillere tâbi kalarak, bilimsel ve düşünsel faaliyetlerimizi sürdürmeye çalıştığımız bu mecburiyet, zamanla ve kaçınılmaz olarak, aslında ise geç kaldığımız bir çeviri zorunluluğunu getirdi.

Üstelik sadece dilin değil, kültürün, düşüncenin ve yaşamın da çevirisini.

Çeviri meselesi, kendiliğini öte(ki)lerden beri tutma çabasından tutun da yabancılaşma ve hatta benlik yitimine kadar dayanan karmaşık sorunlarla malul.  

Öte dillere karşı tepkisel tutumumuz ve kendi dilimizde sebat, ötekileşme korkumuz kadar kendi dilimizden memnuniyetimizle, dilimizle varolma halimizin doğallığıyla ilgili olabileceği gibi, beri yandan mükemmel/kutsal bir dil arayışı da bakışımızı farklı ve başat kültürlere de çevirebilir.

Bu kritik nokta egemen dillere boyun eğmekle kendiliğinde direnmek arasındaki durumu bir karar(sızlığ)a dönüştürür.

Olduğun halde diretmek ise bir çeviri mecburiyetine yol açar. Beri yandan yaşamakta karar kıldığımız bu coğrafya, Doğu veya Batı kültürünün, dolayısıyla da dillerinin, kutsal diller sayılan Arapça ya da Latincenin baskısı altında kalmamıza da yol açacaktır. 

Öyle ki her iki alanın da baskılaması nedeniyle girişilen çevirilerin büyük ölçüde alfabetik bir çeviri olarak kaldığı, kültürel ve düşünsel çevirilere dönüşemediği ve dolayısıyla da bir türlü anlaşılamadığı eksik çeviriler, birçok eserin çevrildiği halde kültürel ve düşünsel dünyamızda tam anlamıyla dolaşıma girememesine de yol açmakta.

Ve her iki dil alanı da kutsal sayıldığından, Türkçeleşmeleri tabir caizse bir türlü "sekülerleşemiyor" (toplumun konuşma diline dönüşmüyor).

İlahiyatçılar kendi iştigal alanlarındaki metinleri, dilin kutsallığı kaygısı ve sekülerleşme korkusuyla bir türlü tam anlamıyla konuşulan dile çevirmiyorlar.

Felsefeciler ve bilim insanları ise kavramsal çevirileri yap(a)madıkları için Batı dillerini tam olarak Türkçeleştir(e)miyorlar.

Tabii bu sadece dilsel değil, kültürel ve düşünsel bir Türkçeleştir(e)meme sorunu.

Öyle ki her iki kesimde de bunu ilkesel bir tutum olarak benimseyenler olduğundan Türkçe, Arapça ve Latin dillerinin baskısından kurtulamadığı için özgünlüğüne, kavramlarına, ilahiyatına, bilimine ve felsefesine de bir türlü ulaşamamakta.

Bunda çeviri alanının hâlâ önemsenemeyişi ve kelimenin tam anlamıyla işin erbabı insanların yürüttüğü bir uğraş haline gelememesinin önemli bir etkisi var elbette.

Ama daha da önemlisi, felsefe ile iştigalin "esas olarak profesyonelleşmiş uzmanlar tarafından yapılacak yarı teknik, sözde teknik, özerk bir sorgulama olarak kavranmasının" abesliği ve bunun adeta belli bir zümreye ait mesleki bir uğraş ya da profesyonellere özgü bir alan olarak görülmesi.

"Felsefede teknik unsurların gerçekten büyük ve meşru bir yeri vardır ama içinde mevzubahis olan şeyin herkes için önemli olduğu ve sadece akademik felsefeciler için önemli olmadığı bir sorgulama türünün amaçlarına hizmet ettiği" ¹ de asla görmezlikten gelinemeyecek bir hakikattir ki bu, din kadar bilim için de geçerlidir. 

Mesela daha yenilerde çevrilen Kadı Abdulcebbar'ın "Adalet ve Zulüm" adlı eserinde, "ivaz", "aslah", "makdü", "kabih", "muhdis", "tafaddul", "nedb", "memlük", "merbür", "makhür"… gibi kelimeler, bunlar sanki Türkçenin apaçık kelimeleriymiş gibi, hiçbir dipnot veya parantez içi açıklamaya ihtiyaç hissedilmeksizin veya Türkçeleştirilmeksizin bırakılmış.

Oysa sonuçta bu bir çeviri ki benzeri bir tarz Molla Sadra'nın Dört Akli Yolculuk, Aşkın Hikmet adlı eserinin çevirisinde de uygulanmakta.

Üstelik her iki çeviri kitapta Arapça asıl metin de yer almakta. Dolayısıyla Arapça bilenler zaten metni özgün dilinden de okuyabilirler.  

Buradaki temel sorun ise bu kelimelerin çevrilemez, kutsal ya da "teknik" kavramlar gibi düşünülmesi.

Oysa bu kelimelerin hepsinin de Türkçe karşılıkları var; kaldı ki olmasa da üretilmeli.

Bir aydının ve âlimin sorumluluklarından birisi de dile kelime ve kavram kazandırmak ve dili öte dillerin baskısından kurtarmak olmalı değil mi?

Temel kaygı ise bunların çevrilmesinin mevzuyu dinî bağlamından koparacağı, adeta sekülerleştireceğine dair duyulan korku ya da endişe.

Ve farklı saiklerle de olsa benzeri bir durum Batı dillerinden çevrilen felsefi veya bilimsel metinler için de geçerli.

Bu tutumda diretildiği sürece ise Türkçe okuyup yazanların öte dillere ve kültürlere bağımlılığı ve hatta madunluğu süregidecek.

Oysaki "tercümenin disipliner bilginin hegemonik ve madun konumlarını yerinden eden yeni bir bilgi biçimi olarak başlamasının anlamı" ² bu konumların alt edilmesi olmalıdır.

Yani tercüme topluma anlayamayacağı üst bir dil dayatmak yerine, anlamadığı bir dili ve anlamı anlaşılabilir kılmalı, bilişimi tam anlamıyla sağlamalıdır.

Aksi halde okuyucuyu madunlaştıran kültürel baskıyı daha da pekiştirmiş olur.

Nitekim geriye dönülüp bakılsa, yıllardır çevrilemez denilen Batı ya da Doğu'ya ait kutsal ya da çetrefil metinlerin zamanla nasıl da çevrilmiş oldukları görülebilir.

Tabii bu tür çevrilemez metinler ya da kavramlar söyleminin gerisinde, okuyucuya yutulması zor ve acı bir lokma bırakmanın o asla vazgeçilemeyen mesleki ya da akademik kibrinin bulunduğu da unutulmamalı. 
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 2/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 3/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 4/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 5/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 6/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 7/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 8/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 9/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 10/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 11/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 12/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 13/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 14/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 15/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 16/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 17/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 18/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 19/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 20/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 21/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 22/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 23/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 24/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 25/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 26/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 27/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 28/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 29/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

• 30/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

Şurası da bir gerçek ki cumhuriyetin ilk döneminde uygulanan sert devrimci havanın, tavrın hedeflerinden birisi de dindarların dildeki kutsalcı tutumlarıydı.

Buna karşı dini ve dili koruma güdüsü, tepkisel bir muhafazakârlığı ortaya çıkaracak ve hatta bu, egemen zümrenin jakobenliklerine karşı kimileyin gerici nitelikler de gösterecekti.

Bu tarz bir sertleşme, yanlış anlamaya veya aşırı duyarlılığa da müsaitti.

O nedenle alfabe değişikliği ve dildeki yenileşme/arılaşma çabası, karşı taraflarca, bir dil devrimi kadar bir harf darbesi3  olarak da mütalaa edilebilecektir.

Ki bu tür anlamaları ve tepkileri haklı kılacak bir yığın garabetin yaşandığı da bilinmekte.

Ve hatta eski dilden büsbütün kopmayı amaçlayan bir özgüleşme tarzı olarak öz Türkçecilik de farklı ve seçkinci bir jargon oluşturacaktır. 

Oysa Osmanlı'nın son döneminden itibaren kendiliğinden bir sadeleşme sürecine girilmişti ki bunu en açık bir biçimde Mehmet Âkif'in şiirlerindeki tarihsel seyirde izleyebiliriz.

Beri yandan cumhuriyet döneminin hemen başında, Kur'an'ın ve Sahihi Buhari'nin tercümeleri de oldukça önemli ve geç kalmış girişimlerdi.

Zira Osmanlılar, Selçukluların Farsçayı resmi dil olarak benimsemelerine karşı Türkçeyi resmi dil olarak kabul etmiş ama ilim ve edebiyat üzerindeki Arapça ve Farsçanın egemenliğini önle(ye)memişlerdi.

Ki Yunus Emre'nin dili ve şiiri, bir örneklik ve imkân olmak açısından, tıpkı Mehmet Âkif'in dili ve şiiri gibi, yeni dönem açısından kurucu bir dil ve şiirdir. 

Kuruluş sürecinde Osmanlı'nın dilde göz yumduğu bu Farsça ve Arapçanın ilim ve edebiyat dili üzerindeki egemenliği, etkileri günümüze değin gelen Türkçe düşünme ve edebiyatla ilgili derin sorunlara yol açacaktır.  

Dolayısıyla günümüzde asıl yapılması gereken, Doğu kadar Batı'yı da ihmal etmeksizin ve aradaki dengeyi kurarak, kendi dilimizin etkinliğini, işlekliğini ve üretkenliğini sağlayacak çabaları öne alan bir dikkatliliktir.

Bu ise elbette sadece kamu kurumlarına bırakılamayacak, doğrudan toplumun sahip çıkması gereken bir duyarlılık ve sorumluluktur.

^Kaynaklar:

^{1.  Alasdair Macintyre, Kimin Adaleti, Hangi Rasyonellik, Livera Y. s. 12.
2.  Walter D. Mignolo, Yerel Tarihler Küresel Tasarımlar, Sömürgecilik, Madun Bilgiler ve Sınırda Düşünmek, İnsan Y. s. 329.
3.  Tanım, Jacques Derrida'ya aittir.}

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.