Kuveyt, Katar ve BAE gibi Körfez ülkelerinde siyasi seçim süreçleri ve aşiret mensubiyeti ilişkisi modern araştırmaların konularından biri olmuştur.
Bir aşiret mensubu oy kullanırken "pür" bağlı olduğu aşiretin çıkarlarını düşünerek mi hareket etmektedir?
Bu bağlamda, yönetici ailelerin aşiretlerle kurduğu bağ ve onların desteğine duyduğu ihtiyaç tartışılmıştır.
Diğer Körfez ülkeleri gibi Katar da aşiretlerin seçimlerle ilişkisinin araştırıldığı ülkelerdendir.
Alanoud al-Sharekh ve Courtney Freer'in belirtiği gibi Katar'da aşiretler, siyasi iktidarın destekleyicisi ve es-Sani Hanedanı'nın garantörüdür.
Bu bağlamda, Katar'daki aşiretlerin seçim süreçlerinde aldığı rollerle ilgili bir değerlendirme yapmadan önce Katar'ın seçim tarihiyle ilgili bilgi vermek faydalı olur:
Şura Meclisi
Katar tarihinde ilk Şura Meclisi seçimleri 2021 yılının Ekim ayında gerçekleşti.
45 sandalyeden oluşan meclisin 15 vekilini Emir Şeyh Temim bin Hamed el-Sani atamışken geri kalan 30 koltuk için 30 seçim bölgesinde 234 aday yarışmıştı.
Seçime sadece dedesi de Katarlı olan ve ülkede doğan Katar uyruklu vatandaşlar katılabildi.
26 kadın adayın yarıştığı seçimde kazananların tamamı erkek adaylar oldu.
Katarlıların yasama süreçlerine daha fazla katılmasını amaçlayan Şura Meclisi'nin en önemli fonksiyonu; devlet genel bütçesini onaylaması ve yürütmeyi denetlemesidir.
Aslında Katar'ın seçim tecrübesi çok daha öncelere dayanmaktadır.
1999'dan beri her 4 yılda bir seçimlerle oluşan Merkezî Belediye Meclisi, 2021 yılındaki Şura seçimlerine giden sürecin de öncülüğünü yaptı.
Merkezî Belediye Meclisi
Katar'ın ilk Belediye Meclisi 1950'lerde oluşturuldu. 1999'un Ağustos ayında kadın-erkek vatandaşların katılımıyla yapılan ilk seçimden beri her dört senede bir, 242 seçim bölgesini temsilen 29 Meclis üyesi seçilmektedir.
Meclis başkanı üyeler tarafından seçimle belirlenmektedir. Meclis başkanı ofisi, Meclis ofisi ve Halkla ilişkiler, Meclis başkanının yönettiği 3 yönetim birimidir.
Meclis üyelerinin temel görevi belediyecilik faaliyetleriyle ilgili Belediye İşleri Bakanlığı'na tavsiyede bulunmaktır.
Bu durum Meclis'in politik yönünün zayıf olması ve temel belediyecilik hizmetleri dışında siyasi bir ajandasının olmamasına yol açmaktadır.
Katar'ın 8 belediyesi
Katar sekiz belediyeden oluşmaktadır.
Bunlar: Doha, er-Reyyan, eş-Şeyhaniye, Ümmü Selâl, el-Hor, el-Vekra, ez-Zaayin ve eş-Şimâl'dir.
James Fromherz bu belediyelerin sınırlarının kadim aşiret bölgelerine göre belirlendiğini ifade etmektedir.
Dolayısıyla seçimlerde insanlar aşiretlerinin adaylarına oy vermeyi tercih etmektedir.
Aşiretlerin domine ettiği seçim süreci bazı adayların kendi aşiretlerinin görüşleri doğrusunda adaylıktan çekilmesi veya başka bir adayı desteklemesine yol açmaktadır.
Ali eş-Şâvi'nin 1999 seçimleriyle ilgili yaptığı araştırma aşiretlerin seçim üzerindeki etkisini ortaya koymaktadır.
Araştırmaya göre aşiret mensuplarının yüzde 64,45'i kendi aşiretlerinin adaylarına oy verirken yüzde 33,44'ü başka bir aşiretin adayına oy vermekte ve sadece yüzde 2,11'i bir aşiret bağı olmayan adayı tercih etmektedir.
Aşiret mensuplarının kendi aşiretlerinin adayı etrafında konsolide olduğunu rahatlıkla söylemek mümkünken çeşitli sebeplerle başka adaylara oy verilebildiği de görülmektedir.
Aşiret-seçim ilişkisi
Belediye seçimleri aynı zamanda Katar içi güç dengelerinin de nasıl şekillendiğini göstermesi bakımından önemlidir.
Yönetici aileye veya etkili tüccar ailelerine mensup birisi bu seçimlerde aday olmamaktadır. Bu durum iktidar ilişkilerinin nasıl belirlendiğine ışık tutmaktadır.
Hükümet işleri belirli bir zümrenin elinde tutulurken apolitik sayılabilecek belediye işleri diğer aşiretlere verilmektedir.
Ancak son Şura seçimlerinde bu durum değişmeye başlamıştır.
Seçimlerin geniş katılımla yapılması diğer aşiretlerin doğrudan yasama görevlerinde aktif rol almasını sağlamıştır.
Denilebilir ki ülke tarihinde ilk defa Meclis yoluyla halk yönetime dahil olmaktadır.
Bununla birlikte Şura Meclisi'nin siyasi gücünün sınırlı olduğunu da unutmamak gerekir.
el-Murra, Benî Hacer, en-Naîm, el-Menâır ve el-Ajman gibi aşiretleri ülkede etkili aşiretlerdendir.
Bu aşiretler bürokratik kurumların hantallığı sebebiyle çeşitli hizmetlere ulaşamayan vatandaşların aşiret bağları sayesinde bu kurumsal yapıyı aşabilmesi aşiretlere ulus-devlet düzeninde işlevsellik katmaktadır.
Bu durum, aşiretlerin güçlerini ve etkilerini hala nasıl koruyabildiğini de aydınlatmaktadır.
Tüm bu gelişmeler ışığında aşiret-seçim ilişkileri ve iktidarın paylaşımı Katar'ın yakın geleceğinde konuşulacak ana gündemlerden biri olarak görünmektedir.
Körfez ülkelerinin demokrasi süreçlerinde aşiret bağları etkisini hala korumaktadır ve kısa bir zamanda da hemen kaybolacağa benzememektedir.
Kaynaklar:
Alanoud al-Sharekh ve Courtney Freer, (2022). Tribalism and Political Power in the Gulf. I.B. Tauris.
Ali A. Hadi Alshawi, (2002). Political Influence in the State of Qatar: Impact of Tribal Loyalty in Political Participation (Doktora Tezi, Mississippi Devlet Üniversitesi).
Fromherz, Allen J, (2012) Qatar: A Modern History. I.B. Tauris.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
