2019 yılı verilerine göre AB'de, haneler veya konut sektöründe toplam enerjinin yüzde 26,3'ü tüketilmekte.
AB ülkelerinde binalarda enerji tüketiminin (yüzey ısıtma, su ısıtma, aydınlatma ve diğer aletler, pişirme, yüzey soğutma ve diğer alanlar) dağılımı Şekil 1'de verilmiştir.
Küresel ısınmanın etkisiyle soğutmada tüketilen enerji hızla artarken ısıtmada tüketilen enerji düşmekte.
Evleri, ofisleri, sokakları, meydanları, caddeleri, park-bahçeleri işyerlerini ve diğerlerini aydınlatma, dünya çapındaki tüm elektrik kullanımının kabaca yüzde 15'ini temsil ediyor.
Şu anda geleneksel aydınlatma (akkor, floresan, halojen ampuller) teknolojilerinden LED (Light Emitting Diodes) aydınlatmaya muazzam bir geçiş yaşanıyor.
LED ampullerin sağlık üzerine olumsuz etkisi yoktur.
Aydınlatmada LED lambaya geçişle enerjinin verimli kullanılması ve sera gazı karbon dioksit (CO2) salımının azaltılması hedeflenmekte.
Aydınlatma, bir evin elektrik tüketiminin beşte biri kadarını temsil etmekte.
Fosil yakıt (kömür ve doğal gaz gibi) kullanan termik santrallerde üretilen 1 kWh elektrik enerjisinin kullanılması halinde yaklaşık 443 gram sera gazı CO2 salımlanır.
Kısaca aydınlatmada tüketilen her kWh elektrik enerjisi için 443 gram sera gazı CO2 salımı olmakta.
Akkor ve halojen lambalar, elektriğin sadece yüzde 10'ni aydınlatma amacıyla kullanır ve kalan yüzde 90'ı ise atık ısı olarak salımlar. Flüoresan lambalar ise elektrik enerjisinin yüzde 25-40'ini ışığa çevirir.
LED lambalar, akkor ampullerden 10 kat daha verimli.
Akkor lambalar ve halojenli ampuller enerji israfına neden olmakta.
Akkor ve halojen lambaların ömrü ortalama 750 saat ile 1000 saat arasında değişmekte.
LED lambaların kullanım süreleri (ömürleri) oldukça yüksektir (Şekil 3).
Aydınlatmada LED ampuller yerine akkor (klasik) lambalar kullanılması halinde hem 5 kat daha fazla elektrik enerjisi tüketilir ve enerjiyi israf edilir hem de aynı oranda sera gazı CO2 salımlanır (Şekil 3).
Şekil 3'de görüldüğü gibi 100 W'lık akkor lamba aydınlatma kullanma yerine 20 W kapasiteli LED lamba ile aynı kapasitede aydınlatma yapılabilmekte.
LED'ler, geleneksel akkor ampullerden yaklaşık yüzde 90 ve halojen lambalardan yüzde 70 daha az elektrik kullanır.
LED armatürler, akkor lambalara göre 27 kat daha uzun ömürlü. Günde 3 saat lambaların yakıldığı kabul edilirse LED lambanın kullanım ömrü, 18-25 yıldır.
Almanya'da 60 watt'lık bir akkor ampulü bir LED lamba ile değiştirmek yılda 16 avro tasarruf sağlıyor. 45 watt'lık bir halojen ampulün LED ampulle değiştirilmesi yılda 11 avroluk bir tasarruf sağlar.
Avrupa Komisyonu'nun yeni kurallarına ilişkin etki değerlendirmesi, herhangi bir AB eko-tasarım önlemi olmayan olağan bir iş senaryosuna kıyasla, değişikliklerin 2030 yılına kadar yılda 7 milyon ton CO2 eşdeğeri (milyon ton CO2 eşdeğeri) tasarruf edeceğini gösteriyor.
Bu, 2009 ve 2012'de kabul edilen önceki düzenlemelerde zaten sağlanan 12 milyon ton CO2 eşdeğerine ek olarak geliyor.
AB'de reformlar nedeni, 2030'da toplam 260 TWh enerji tasarrufu ile 100 milyon ton sera gazı CO2 azaltılması sağlanmasıdır.
Bunun yaklaşık yüzde 16'sını aydınlatma oluşturacak. Aydınlatma için enerji tüketimi 41,9 TWh ve sera gazı CO2 salımı 16,1 milyon ton azaltılacak.
Bu hedefe ancak ışık kaynakları için enerji verimliliği gereksinimleri daha da artırılırsa ulaşılabilir.
Daha az verimli enerji ışık kaynaklarını aşamalı olarak yasaklamayı, enerji verimliliğini artırmayı ve AB genelinde karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlayan bir Avrupa Birliği yönergesinin (EC 244/2009) son aşamasıdır.
2009'da geleneksel akkor ampullerin aşamalı olarak yasaklanmasıyla başladı ve şimdi nihayetinde halojen ampulleri de kapsayacak şekilde genişletildi.
AB ülkelerinde düşük enerji verimli (enerji verimliliği sınıfı D ve E sınıfı) akkor ampullerin ve halojen lambaların faz aşımı zaman çizelgesine genel bakış Tablo 1'de verilmiştir:
AB'de, acil durdurma (kaldırma) ilk olarak yalnızca 100 watt'lık genel amaçlı, mat ve şeffaf akkor ampullere uygulandı. 2012 yılına gelindiğinde verimlilik seviyeleri kademeli olarak yükseltildiğinden, limit değerleri kademeli olarak düşürüldü.
1 Eylül 2018 itibarıyla, halojen lambalar -çok az istisna dışında- artık Avrupa Birliği'nde satılmayacak.
01 Eylül 2019 E3 enerji verimliliği sınıfında ve 01.09.2016 enerji verimliliği sınıfı C lambalarında yönlü aydınlatma için (örn. reflektör lambalar) kullanımdan kaldırılmıştır.
AB raporlarına göre, yeni eko-design ve etiketleme kuralları yürürlüğe girdiğinde, bazı floresan ve halojen ampuller 1 Eylül 2021'den itibarıyla yasaklar kapsamına girmektedir. Yeni AB standartlarına göre verimsiz ampullere son verilmektedir.
Dünyada akkor lambaları kullanımdan kaldıran, kısmen kaldıran ve daha verimlilerle değiştirilmesini isteyen ülkeler Şekil 4'de verilmiştir.
Işık kaynağı teknolojileri gelişmeye devam ediyor ve enerji verimliliği artıyor. AB pazarında LED lambalar hızlı bir şekilde yer aldı: 2008'de satılan LED lamba, yüzde 0 iken 2015'te yüzde 22'e çıkmıştır.
2010 ile karşılaştırıldığında, 2017'de ev kullanımı için tipik bir LED lamba yüzde 75 ve ofisler için LED lamba yüzde 60 daha ucuzlamıştır.
2020 yılında AB'de yaklaşık 1.500 milyon ışık kaynağının satıldığı tahmin ediliyor. Ancak kullanılan ışık kaynaklarının sayısı yüzde 17'den fazla artacak olsa da bu rakamın 2030'da 600 milyona düşmesi (yani yüzde 60'a inmesi) bekleniyor.
Bunun nedeni, daha yüksek enerji verimliliği ve özellikle LED ışık kaynaklarının daha uzun süreli kullanım ömürlü olmasıdır.
AB'deki ortalama hane halkı, 2010'da yılda 7 adet, 2020'de yılda 4 adet ışık kaynağı satın almıştır. Bu rakamın 2030'a kadar yılda 1'in altına düşmesi beklenmekte.
AB tüketicilerinin enerji faturalarını ve karbon ayak izini azaltmalarına yardımcı olmak için, ampuller ve diğer aydınlatma ürünleri için yaygın olarak tanınan AB enerji etiketinin yepyeni bir versiyonu 1 Eylül 2021'den itibaren tüm satış noktalarında geçerli olacak.
Mevzuat artık aydınlatma ürünlerini 'lambalar' ve 'armatürler' yerine 'ışık kaynakları' (lambalar, ömür boyu sızdırmaz armatürler ve modüller) ve 'içeren ürünler' (değiştirilebilir ışık kaynağı veya kontrol tertibatı olan armatürler) olarak sınıflandırmakta.
AB'de yeni kurallara göre, aydınlatma ürünlerinin (lambalar, ömür boyu sızdırmaz armatürler ve modüller) en yüksek puanı alabilmesi için 210 (Işık Verimi (lm/W)) eşit veya daha düşük enerji verimliliğine sahip olması gerekiyor.
AB'de ışık kaynakları için geçerli olan yeni enerji etiketi yönetmeliği artık lambalar için de geçerli.
Her bir ışık kaynağına A ve G sınıfı arasında yeni bir enerji derecesi verilecek.
A sınıfı için 210 lm/W eşit veya daha düşük ve G sınıfı için 85 lm/W'nin altında bir verimlilikte olacak.
1 Eylül 2021'den itibaren yürürlüğe giren ampuller ve diğer aydınlatma ürünleri için enerji derecelendirmesi zorunlu hale gelmiş ve sınıflandırma Tablo 2'de verilmiştir.
Not: 85 - 210 lm/W ölçeği, 25 lm/W'lik eşit adımlar. A sınıfı için watt başına 210 lümen olması gerekir.
Yeni kurallara göre, aydınlatma ürünlerinin en yüksek puanı alabilmesi için 210 lm/W eşit ve daha düşük enerji verimliliğine sahip olması gerekiyor. Ultra enerji verimli LED lambalar, 50 bin saat kullanım ömrüne sahiptir.
Aydınlatmada kullanılan lambalar için yeni etiketlendirme sistemi, 1 Eylül 2021 tarihinde yürürlüğe girdi.
Not: Lamba etiketlerinde 1000 saatte tüketilen elektrik enerjisi miktarı, enerji etiketi ölçeği (A'dan G'ye), tedarikçinin adı/ticari markası, ürünün enerji verimliği sınıfı ve QR kodu olacak.
Yeni ölçek daha katıdır ve öyle tasarlanmıştır ki çok az ürün başlangıçta "A" ve "B" derecelerini elde edebilecek ve daha verimli ürünlerin kademeli olarak pazara girmesi için alan bırakacak.
Şu anda piyasada bulunan en enerji verimli ürünler artık tipik olarak "C" veya "D" olarak etiketlenecek.
Tüketicilerin ürün hakkında daha fazla ayrıntı bilgi bulabileceği AB çapında bir veri tabanına bağlanan bir QR kodu da dahil olmak üzere etiketlere bir dizi yeni unsur eklenecek.
Işık akısı (lm), bir ışık kaynağının "parlaklığını" gösterir. Uygun ışık akısı seviyesi, aydınlatma amacına ve oda boyutuna bağlıdır.
'Işık kaynakları' (lambalar, ömür boyu sızdırmaz armatürler ve modüller)'dır. AB ülkelerinde her ışık kaynağı için A sınıfından G'ye kadar enerji derecelendirme sistemi devreye girmiştir.
Lambalar ve diğer aydınlatma ürünleri son yıllarda çok daha verimli hale gelmiştir. Tüketicilerin 'sınıfının en iyisi' 'Işık kaynakları' (lambalar, armatürler ve modüller) ürünlerin hangileri olduğunu görmelerini kolaylaştıracak A-G sınıfı etiketleme sistemi devreye girecek.
Avrupa Komisyonu'na göre, şu anda mevcut olan LED ampullerin dahi en yüksek enerji verimliliğine sahip ürünlerin yalnızca "C" veya "D" sınıfına girmesi muhtemel.
Bu yüzden tüm ampuller için A-G sınıfı uygulamaya girecek. Böylece aydınlatmada sera gazı salımını azaltmak.
Ampullerin artık enerji verimliliklerini göstermek için daha basit bir ölçek kullanması gerekecek.
Bu, fiziksel perakendeciler için 18 ay ve çevrimiçi mağazalar için 14 iş günü içinde A+, A++ A+++ sınıflarından vazgeçmek ve bir A-G sistemine geçmek anlamına gelmekte.
Lambaların ve diğer aydınlatma ürünlerinin etiketlerin güncellenmesi, tüketicilerin 'sınıfının en iyisi' ürünlerin hangileri olduğunu görmelerini kolaylaştıracak ve bu da onların faturalarında enerji ve para tasarrufu yapmalarına yardımcı olacak.
Daha fazla enerji verimli aydınlatma kullanmak, AB sera gazı emisyonlarını azaltmaya devam edecek ve 2050 yılına kadar iklim açısından nötr olmaya katkıda bulunacak.
Avrupa Birliği'nde yeni eko tasarım ve etiketleme kuralları yürürlüğe girdiğinden, 1 Eylül Çarşamba gününden itibaren belirli floresan ve halojen ampuller yasaklanmıştır.
1 Ekim 2021'den itibaren şeffaf akkor ampuller (15w, 25w, 40w, 60w, 65w, 70w, 75w ve 100w), buzlu akkor lambalar ve halojen lambalar gibi ürün türleri R7, G9, GU5.3, G4 ve GY 6.35 soket tiplerinin satışına izin verilmeyecek ve tüm teklifler Avrupa'daki Amazon mağazalarından kaldırılacak.
Akkor ampuller elektriği israf ediyor;
- 60 W'lık bir akkor lamba, yılda 65,7 kWh elektrik tüketir.
- 60W eşdeğer 8 W'lık bir LED lamba, 8,76 kWh elektrik tüketir.
LED lamba yerine akkor lamba kullanılarak 56,94 kWh elektrik israfı ediliyor.
- 60 W akkor ampul, 29,1 kg CO2/yıl sera gazı salımlar
- 8 W akkor ampul, 3,88 kg CO2/yıl sera gazı salımlar
LED lamba yerine akkor lamba kullanılarak 25,22 kg CO2/yıl daha fazla sera gazı salımlanıyor.
LED lamba, hem gezegen hem de cüzdan için akıllı bir yatırım.
Etiketlerin güncellenmesi, tüketicilerin 'sınıfının en iyisi' ürünlerin hangileri olduğunu görmelerini kolaylaştıracak ve bu da tüketicinin faturalarında para tasarrufu yapmalarına yardımcı olacaktır.
Daha fazla enerji verimli aydınlatma kullanmak, AB sera gazı emisyonlarını azaltmaya ve 2050 yılına kadar iklim açısından nötr olmaya katkıda bulunmaya devam edecek.
1 Eylül 2021'den itibaren, düşük enerjili lambalar olarak adlandırılan entegre balastlı (örneğin, E14 veya E27 kapaklı) kompakt floresan lambalar artık AB'de pazarlanmayacak.
Aynı durum, R7s > 2 700lm başlıklı lineer halojen lambalar ve düşük voltajlı halojen lambalar (örneğin, GU4, GU 5.3 başlıklı) için de geçerli.
1 Eylül 2023'te lineer T8 floresan lambalar (600mm/18W, 1200mm/36W, 1500mm/58W gibi) ve halen izin verilen çoğu halojen lamba türü (G9, G4 ve GY6.35 kapaklar dahil) de durdurulacak.
AB'de 2020 yılından satışına izin verilmeyecek aydınlatma kaynakları Tablo 3'de verilmiştir.
Not: Mevcut düzenlemelerle aşamalı olarak kullanımdan kaldırılanlar, önerilen düzenleme kapsamında aşamalı olarak kaldırılmış olarak kalır.
Son söz;
Daha enerji verimli aydınlatma yapmak, AB sera gazı emisyonlarını azaltmaya devam edecek ve 2050 yılına kadar iklim nötr olmaya katkıda bulunacak.
Floresan lambalar, 10-40 miligram güçlü bir nörotoksin olan cıva içermektedir. Kullanılan floresan lambalar tehlikeli atıktır.
AB pazarında floresan lambalar yasaklanması ile yaklaşık 3 ton daha az toksik cıva deşarj edilmiş olacak.
Şehirlerde akılsız, enerji savurgan ve sera gazı salımlayan ışık kirliliğine son verilmeli. Ayrı bir çalışmada detaylar verilecek.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
