Türkiye'de ateizm ve deizmin yaygınlaştığı yönelik tartışmalar uzun bir süredir gündemdeki yerini koruyor.
Din üzerindeki tartışmaların insanları İslam'dan kopardığı vurgulanıyor.
Kimi muhafazakar kalemler zaman zaman bu "tehlikeye" dikkati çekerek yapılması gerekenleri sıralıyor.
Bu konuda makalelerin yanı sıra daha hacimli eserler de ortaya çıktı.
"Deizme cevap" niteliği taşıyan bir kitaba da Prof. Dr. Caner Taslaman imza attı.
"İslam'a İnancın Delilleri: Neden Müslümanım?" isimli kitapta Taslaman, Müslümanların ayakları yere sağlam basan kanıtlara sahip olduğunu anlatıyor.
Taslaman Hoca kitabında "Buraya nereden geldik? Bizi buraya kim getirdi? Ellerimizi, ayaklarımız, gözlerimizi kim hediye etti? Ölümle beraber nereye gideceğiz? Her şey bu kadar mı?..." sorularına cevap veriyor.
Yıldız Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Caner Taslaman ile yeni kitabı ve yükselen deizmi konuştuk.
Bilim-Felsefe-Din İlişkisi, Küreselleşme ve İslam, Kuran ve Bilim, Din Felsefesi, Bilim Felsefesi, Fizik Felsefesi ve Biyoloji Felsefesi alanlarıyla ilgilenen Taslaman, yönelttiğimiz sorulara "çarpıcı" yanıtlar verdi.
"Neden Müslümanım?" ile ne anlatmak ve ne mesaj vermek istediniz?
Kendini "Müslümanım" diye tarif eden birisinin hangi temellere ve delillere ihtiyacı olduğunu anlatmaya çalıştım. Bir insan kendi kendine inancının temellerini oluşturmaya çalışıyorsa veya onun inancına karşı mukabelede bulunan bir deiste cevap vermesi gerekiyorsa, işte o cevapları yazdım. "Neden Müslümanım?" diye soran birinin vermesi gereken cevapları ifade ediyorum. Sübjektif değil, objektif hikaye üzerinden gittim. Tabii ki sübjektif hikayelere gelince insanın annesi ve babasından veya komşu ve tanıdıklarından etkilenerek Müslüman olma durumu gibi farklı hikayeler olabilir. Ama ben günümüzde artan deizm dalgasına da bir cevap vermeye çalıştım.
İslam'a inanan bir kişinin delilleri nelerdir?
Bunları kitabımda 10 farklı başlık ve birçok alt başlıkta anlattım. Bunların en önemlilerinden birisi Kur'an'ın Allah'ı anlatış şeklidir. Bunu Kur'an'dan bağımsız fıtrattan ve evrenden de anlıyoruz. Bunu, fıtrattan ve evrenden almamız aslında Kur'an'ın Allah'tan geldiğinin de bir delilidir. Diğer taraftan Kur'an'ın evreni anlatış şekli, canlılarla, evrenle, tarihle ilgili söyledikleri var. Sonra Hazreti Muhammed'in tarihle ilgili gösterdikleri hep Müslüman olmamın kanıtlarıdır. Sonra Kur'an'ın içindeki kelimelerin rakamsal olarak eşit olması... Bunların her biri Müslüman olmak için gerekçedir. Birçok delilin gücü aynı sonuç için birleşiyor. Kur'an denizlerin altını öyle bir anlatıyor ki, 7. yüzyılda bir insanın bunu bu şekilde anlatması mümkün değil. Sonra Kur'an bütün evrenin genişlediğini anlatıyor. Gökyüzüne doğru yükseldikçe göğün sıkıştığı hususuna dikkati çekiyor. Anne rahmindeki oluşumları anlatıyor. Firavun'un cesedinin ibret olacağını söylüyor. Bu kadar farklı unsur bir tek kitapta yer bulmuş. O kitap da Kur'an'dır.
"Müslümanlar kendi inançlarından farklı fikirlerle karşılaşıyor"
Niye deizme cevap? Deizm çok mu yaygın ki "tehlikeye" dikkat çekiyorsunuz?
İnternet ve bunun beraberinde getirdiği Twitter, Instagram, Facebook ve farklı sosyal medya platformları ve çok farklı televizyon kanallarının yayınları nedeniyle deizm çok yaygın. Tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar Müslümanlar, kendi inanç ve düşüncelerinden farklı fikirlerle yüzleşiyor. Sadece Müslümanlar değil, Çin'deki ateistler, Avrupa'daki Hristiyanlar veya Güney Amerika'daki yerel dinler, tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar kendi inançlarından ve fikirlerinden farklı düşüncelerle karşılaşıyor.
İnsanların çoğu mahallede aldıkları imanı, yani taklidi inancı sürdürürken, artık bunu sürdüremeyecekleri bir döneme girdi. Çünkü insanlar çok farklı fikirlerle karşılaşıyor ve bunlara cevap arıyorlar. Bu farklı fikirler insanları inancından da edebiliyor. Eskisi gibi artık tek bir mahallede tek bir kültürle yaşanmıyor. Aynı evin içinde bile baba Türk sanat müziği dinliyor, oğlan metalci, anne cazcı, kız popçu… Yani her konuda farklı zevkler, farklı istekler tek bir evin içinde bile mevcut. Bırakın aynı mahallede tek bir kültür ve inancı aynı evde bile farklı inanç mensupları oluşmaya başladı. Tabii böyle olunca da insanın sadece bir inançla kendini muhafaza etmesi ve imanını taklitle ileriye götürmesi eskisi kadar kolay değil.
İnsanlar internette İslam ile ilgili her türlü eleştiriyle karşılaşıyor. Bazı ateist sitelerde insanların bir günde İslam ile ilgili karşılaşacağı eleştiri, dedelerinin hayatları boyunca karşılaştıklarından daha fazla. Bu aynı şekilde Hristiyan veya başka din mensupları için de geçerlidir. O zaman imanı temelleriyle bilmek tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar önemli hale gelmiş.
"Bazı kişilerin tavır ve davranışları insanların deizme kaymasına sebep oluyor"
Deizmin bu kadar yaygınlaşmasının temelinde Müslümanların tavır ve davranışları ne ölçüde etkili olmuştur?
Elbette kimi Müslümanların tavır ve davranışları insanların deizme kaymasına sebebiyet verebiliyor. ''Sidik-i şerif'', ''sümük-ü şerif'' üzerinden İslamiyet'i anlatmaya kalktığında olumsuz etkiye yol açıyor. Ya da din, 'Peygamber efendimizin sümüğünü kapışırlardı' denilerek anlatılırsa olumsuz etki edecektir. Kur'an'da haram kılınmamış müziğin ve sanatın haramlaştırılması ve bunun İslam adına savunulması tepkiye neden olur. Yine peygamber dönemi hatırlatılarak kadınların çalıştırılmaması gerektiğinin dinen savunulması, Kur'an'da 'Zorlama yoktur' denilip hiçbir ceza getirilmemesine rağmen 'Namaz kılmayan öldürülür, hapsedilir', dinden çıkan için 'Öldürülmesi gerekir' şeklinde fetvalar verilmesi ve bunların İslam adına savunulması, birçok kimsenin İslam'dan uzaklaşmasına sebebiyet verir.
Bunlar yeni tartışmalar da değil. Eskiden fıkıh adına böyle kararlar alınmış ve uygulanmış ama daha önceleri internet ve sosyal medya platformları olmadığı için insanlar bunlarla yüzleşmiyordu. Şimdi ateist ve deist birçok kişi bunları gündeme getirip insanların burnuna soktukça, İslam adına uydurulan bu hususlar milletin dinden uzaklaşmasını beraberinde getiriyor.
Ama din sadece bunlardan ibaret değil. Eğer ‘Bunlardan ibarettir' dersek dünyayı iyi takip etmemiş oluruz. Sadece ateist ve deistlerin argümanları değil, Kur'an'ın Türkçe'ye çevrilmemesi için ortaya konulan tavırlar da dinden soğutan unsurların arasında yer alıyor.
"İslam'ı uydurmalardan temizlemek gerekiyor"
Kendini "Müslüman" olarak ifade eden kişiler, inançlarına yönelik gelişen bu "tehlikeleri" bertaraf etmek için nasıl davranmalılar ve bunun için neler yapmalılar?
İki şey yapmak gerekiyor. Birincisi evimizin içini temizlememiz lazım. İslam'ın içine karışmış birçok çer-çöp ve uydurmayı ayıklayıp atmamız gerekiyor. İslam'ı kendi içinde olmayanlarla anlatmamak gerekiyor. İkincisi ise dışarıdan gelen ateizm, deizm ve şüpheciliğe karşıt en iyi şekilde cevap vermemiz gerekiyor. Kendi inancımızın temllerini en iyi şekilde göstermemiz lazım. İlk dönem kelamcılar bunu yapmışlar. Bugün birçok kişi ilahiyatla ilgilenirken o kelamcıların ruhunu yaşatmak yerine kelam tarihi yapmaya çalışıyor. Geçmişte yapılanın tarihini yapmak yerine onun ruhunu yaşatmak ve gereğini yapmak lazımdır.
"Karizma, para ve cinselliği Allah'a ve dine tercih edenler var"
İslam'da öteden beri tartışılan "makam-mevki, para ve kadın" üçlüsünü siz "Karizma, para ve cinsellik (KPC)" olarak ifade etmişsiniz. Müslümanlar, KPC sınavında kaldılar mı?
Bu KPC, Müslümanları birkaç şekilde olumsuz etkiliyor. Birçok insan, İslam'a inandıktan sonra karizma, para ve cinselliğin cazibesini Allah'a ve dine tercih ediyor. Bu da çok yaygın. İstatistikler de bunu gösteriyor. Birine ‘Müslüman mısınız' diye sorunca 'Evet' diye cevap veriyor. Hemen arkasından, 'Peki sizin için Müslümanlık önemli mi?' diye sorduğunuzda ise 'Hayır' diyor. Böyle bir şeyin olması mantıken mümkün değil. 'Görmek için göz, işitmek için kulak ve bütün hayatı veren Allah' diyeceksin ama Allah ve dini önemsiz göreceksin. Bu olur bir durum değil ama oluyor. Bu cevabı bir ateist ve deist duysa buna güler.
Bu konuda iki türlü grup var. Bir dine mensup olduğu halde önemsemediğini doğrudan söyleyenler bulunuyor. Bir de lafla önemsediğini belirtse de karizma, para ve cinselliğin peşinde koştuğu için fiiliyatta önemsemeyenler var. Hayatın anlamını karizma, para ve cinsellikte anlamaya çalışanlar da cabası. Oysa İslam'ı önemli kılan unsurlardan biri de hayata önem vermesidir. 'Neden buradayım ve nereye gidiyorum' sorusuna cevap buluyor olmasıdır. Bunların cevabını bulmadan da hayatı anlamlı bir şekilde inşa etmemiz mümkün değil. Hayatı anlamlandırmak fıtrattan gelen bir ihtiyaçtır. Şimdi bu fıtrattan gelen ihtiyacı birçok kişi karizmayı, parayı ve cinselliği bulmak üzerinden anlamlandırmaya kalkınca herhangi bir dinin mensubu olmaktan da çıkıyor. Hatta bu, o kişiyi kendi dinini oluşturmaya kadar götürüyor. Kur'an'da bunlar için ‘Hevasını ilah edineni gördün mü?' ayetinin günümüzde bir karşılığı varsa, budur.
"Toprağın altında zengin ile fakir eşitleniyor"
Onun için karizma, para ve cinsellik üzerinden hayatı anlamlı kılmaya çalışmanın beyhude olduğunu anlatıyorum. Çünkü kısa bir süre sonra üzerimize toprak düşecek. Toprağın altında kaldığımızda devlet başkanları, Elvis Presley ve Maradona olmanın bir önemi kalmıyor. Bunlar ile sıradan vatandaşlar toprağın altında eşitleniyor. Bil Gates kadar zengin olanla borç batağında yüzen biri arasında da fark kalmıyor. Dünyada alınan hazlar bakımından da Kazanova mısınız ya da sıradan biri misiniz, bunun da anlamı kalmıyor. Toprağın altında kalmak da öyle çok uzak değil. Dünyanın kuruluşu göz önünde bulundurulduğunda 100 yıllık bir ömür bile yaşasanız, ölüm bir flaşın çakması kadar kısa bir sürede geliyor.
Kur'an'da geçen "adalet" ve "fikir özgürlüğü" gibi kavramlar neden Müslüman ülkelerde hayata geçirilmiyor? Niçin İslam beldelerinde hak ve özgürlükler daha fazla ihlal ediliyor?
Ben Kur'an'daki kavramları örnek vererek bu kitapta çağını aşan fikir inşalarının olduğuna dikkati çekiyorum. Adalet, fikir özgürlükleri, yönetim ilkeleri, savaş etiği gibi… Mesela namaz, oruç, hac ve zekat gibi ibadetler ifa edilirken bunların yapılması için zor kullanılacağına dair bir hüküm yoktur. Kur'an'da mürtedler, yani dinden dönenlerle ilgili hüküm var. Ama o hal üzerine ölürlerse hesabının diğer taraftan sorulacağı belirtiliyor. Kur'an'da mürtede dünyada ceza verilmesine ilişkin bir ifade hiçbir şekilde geçmiyor. Ama o dönemin şartlarında gücü elinde bulunduran birçok kişi, insanların fikir özgürlüğüne müdahalede bulunmuş.
"Kur'an'a aykırı üretilen fıkıhtan anlıyoruz"
Bunu nereden anlıyoruz?
Üretilen ve Kur'an'a aykırı fıkıhtan anlıyoruz bunları. Elbette hepsi için söylemiyorum ama Kur'an'a aykırı üretilmiş fıkıhta Kur'an'ın vermiş olduğu bu fikir özgürlüğü ortadan kaldırıldı. ‘Dinden dönenler öldürülür, namaz kılmayan hapsedilir' denildi. Kur'an'da İslam ile alay edildiğinde veya hakaret edildiğinde Müslümanların o ortamdan uzaklaşmaları isteniyor. Pekâlâ Kur'an'da bu tür insanlar için ‘kesin, öldürün' denilebilirdi. Ama denilmemiş. Kur'an ve İslam ile alay eden, hakarette bulunanlar için ‘cahil' deniliyor. Kur'an'ın ahlakına uymuyorsa bunu eksikliklerinin kitapta değil Müslümanlarda aranması gerekiyor.
"Kutsal kitabı mezhep anlayışına tabi tutmaya çalışıyorlar"
Bütün Müslümanlar için en önemli ve birinci derecedeki kaynak Kur'an-ı Kerim olmasına rağmen neden tüm İslam mensupları için en geçerli ortak kaynak olarak kabul edilmiyor?
Bununla ilgili söylenecek çok şey var. Ve tabi bunun bir tarihi arka planı mevcuttur. Tarih boyunca oluşmuş mezhepler var. Bu mezheplerin de oluşmuş belli hükümleri mevcut. Birçok insan kendisini bu mezheplerin birer mensubu olarak görüyor. Sonra ne yapıp edip bu insanlar mezheplerinin hükümlerini doğru olarak kabul ettirmeye çalışıyor. İnsanlar, bu mezheplerin içinde o hükümlerin bir kısmını bulmuşlar. Allah'ın göndermiş olduğu dini anlamadan kendi mezhebimizin hükümlerini anlatmaktan kaynaklanıyor. Oysa Kur'an'ı açıp baksak bunların reddedildiğini çok açık şekilde görürüz. Ancak mezhep anlayışını Kur'an'ın üstüne çıkarıp, ne yapıp edip Kur'an'ı o mezhebin hükümlerine tabi tutmaya çalışmak kaynakta ortaklığı güç kılıyor.
Oysa yapılması gereken mezhebi Kur'an'a tabi kılmaya çalışmaktır. Kur'an ile mezhep anlayışlarını değerlendirmek gerekiyor. Ama bunun yerine mezhep anlayışlarıyla Kur'an'ı değerlendirmeye çalışanlar, geçiş yapamıyorlar. Burada bence en büyük sorunlardan biri cemaatler.
"Birçok kişi Kur'an'ın değil, şeyhin veya gavsın otoritesine uyuyor"
Cemaatler bir gelenek haline gelmiştir. Cemaat mensupları, şeyhlerini mehdi veya asrın müceddidi zannediyor. Fıkıhtaki uydurmalara sahip çıktıkları için de sorunlar katlanıyor. Açık bir şekilde şöyle diyorlar: ‘Bizim mehdim, şeyhimiz, gavsımız bunları bilemedi de siz mi bileceksiniz? Şeyhlerin, uydurma mehdilerin otoritesi, Kur'an'ın üstüne çıkartılmış vaziyette. Birçok kişi de bunların otoritesine inandığı için uydurmalardan kurtulamıyor din.
Kur'an'daki birçok kelime ve kavramın rakamsal değerlerinin eşit olduğunu ifade ediyorsunuz. Melek-şeytan, Adem-İsa, O gün-kıyamet günü, gemi-boğulmak, erkek-kadın, hitap-konuşma, denge-aşırılık, evlenme-boşanma gibi… Bununla ne anlatmaya çalışıyorsunuz?
Bence bu Kur'an'ın bir edebi özelliğidir. Kur'an'da geçen bu kelimeler arasında bir denge var. Melek deyince akla ilk gelen kelime şeytandır. Bu iki kavram 88 defa Kur'an'da yer alıyor. Bir gün ifadesi 365 kez geçiyor. Ay, Dünya etrafında dönüşünü 27 günde tamamlıyor. Kamer kelimesi Kur'an'da 27 kez geçiyor.
Buna benzer birçok unsur var. Bunların rastgele olmadığını kanaatindeyim. Bu hem Kur'an'ın bir icaz özelliği hem de korunduğunun gösteren bir kanıttı. Kur'an, yüzde bir eksiltme ve ilave ile karşılaşmış olsaydı bu kavramlar değişiklik gösterecekti. Bu sayılar, Kur'an'ın bir ilave ve eksilmeye uğramadığının göstergesidir.
"İnsanın, Kur'an'ı anladığı dilde okuması tercih değil zarurettir"
Kur'an Arapça mı yoksa Türkçe mi okunmalıdır?
Kur'an'ın vahiy edildiği dil Arapça'dır. Türkçe tercümede elbette ki hata yapılabilir. Türkçe tercümeye Kur'an denilmiyor zaten. Fakat, Arapça bilmeyen bir Müslüman Kur'an'ı nasıl anlayacak? Bana göre meale gitmek dışında bir alternatif yok. Kur'an anlaşılması ve üzerine düşünülmesi emredilen bir kitap olduğuna göre insan bunu ancak kendi dilinde anlayabilir. İnsanın anladığı dilde okuması bir tercih değil zarurettir. Mutlaka herkes anladığı dilde okumalıdır. Arapça bilmeyen bir insan için ‘Türkçe okusa da olur' demiyorum, ‘okuması gerekir' diyorum. Çünkü başka bir çare yok. Kur'an kelimeleriyle melodi oluşturulsun diye gönderilmiş bir kitap değil. Kur'an insanlar hidayet vermek için, insanlar takip etsin, üzerinden düşünsün, ibret alsın ve anlasın diye gönderilmiş bir kitaptır. Bu da ancak Kur'an'ın manası anlaşıldıkça yapılacak bir faaliyettir. O yüzden anlaşılan dilden okunması bir zarurettir.
"Kimsenin başkasını aforoz etmeye yetkisi yoktur"
Sizin gibi Müslümanlar bile kimi zaman sert eleştirilere maruz kalıyor. Aynı inanç mensuplarının yanı sıra farklı düşüncede olanlar, kendini laik, demokrat ve Atatürkçü olarak ifade edenlere yönelik "öldüğünde cenazesi camiye getirilmesin" bile deniliyor. Bir Müslüman kendisi gibi düşünmeyen insanın cenazesinin camiden kaldırılmaması için hüküm verebilir mi?
Burada kimi ne söylediğine bakmamak gerekiyor. Kişi kendini Müslüman olarak görüyor ve cenazesinin camiden kaldırılmasını istiyorsa bunun gereği yapılır. Bu yöndeki iddialar, toplumu geren, saçma sapan ve gereksiz tartışmalardır. Kur'an'da peygamberimize hitaben söylenmiş, 'Onun cenazesinin başında durma ve cenaze namazını kılma' diye bir ifade var. Bu peygamberimize ihanet edenler için söylenmiştir. Kimin ne kadar dindar olduğunu Allah bilir. Biz kimsenin özel hayatını incelemiyoruz. O tartışmada bir iki kişinin ismini saydılar. Onların ne kadar dindar olup olmadığında ne kadar haberdarlar? O ayetin hükmü içerisine bu insanların hiç girmediği kanaatindeyim. Günümüzde bazılarının ‘dini görüşlerini ve yaklaşımlarını' beğenmedikleri kişileri aforoz etmeye yetkileri yoktur.
© The Independentturkish
