Türk edebiyatı ile ilgili eleştiri literatüründe sıkça duyduğumuz bazı tartışmalardan biri de "Türk romanı" ya da "Türkçede roman var mı?" soruları çevresinde şekillenir.

Konunun uzman ve uzman olmayan kalemlerinden kimisi "Efendim, Türkçe olarak yazılan her roman Türk romanıdır" derken, kimisi de "Bu toprakları ve insanını anlatmayan, onun ruhunu taşımayan romanlar, Türkçe yazılsalar dahi bize ait sayılmaz" savını ileri sürer.

Edebiyatı bir sanat dalı olarak kabul eden eleştirmenler ise meseleyi estetik anlamda bir Türk romanının olup olmadığı ile ilgili tartışmaya sürüklerler.

Bana göre, bu tartışmada esas önemli husus gözden kaçırılmıştır.

Bir edebiyat türü olarak roman kavramından ziyade, estetik değerin yerini etik/ideolojik yaklaşımların almasıyla konu bulanıklaştırmıştır.

Sorunun cevabı şöyle de verilebilir:

Türk'ün romanı ya da Türk'e hitap eden Türkçe roman vardır, fakat romanımız yoktur.

Bu cevap oldukça kışkırtıcıdır ve kabul görmesi de hayli zordur.

Eğer izin verirseniz ve yazıyı sonuna kadar okursanız meramımı anlatabileceğime inanıyorum.

Öncelikle bir Türk romanı vardır ve önemli temsilcileri arasında Dostoyevski, Tolstoy, Kafka, Camus gibi yazarlar bulunmaktadır. Listeyi elbette uzatabilirim.

Bu isimlerin Türk olmadıkları ve Türkçe yazmadıklarını bana hatırlatmak istediğinize eminim.

Peki, herhangi bir roman okuyucusuna "Hangi romanları okudunuz?" diye sorduğunuzda alacağınız cevapların bunlar olduğunu gördüğünüzde umarım meselenin bir entelektüel züppelik olmadığını da fark edersiniz.

Dostoyevski ve Kafka bizim romancımız değilse, neden insan-toplum, insan-insan arasındaki ilişkilerden doğan bütün çetrefilli sorunlarımıza şifa diye bakıyoruz?

Ne de olsa olaylar Çukurova'da ya da İstanbul'da geçmiyor ve kahramanlarımız da Mümtaz ya da Memed değil.

O zaman Dostoyevski'yi Ruslara, Kafka'yı da Alman/Çeklere bırakalım gitsin.

Aslında önemli olan konu, neden "İnce Memed" ve "Mümtaz"ı bir Rus, Alman, Fransız, Arap kendisinden görmek yerine, yalnızca bir Türkün "öteki"ni merak ettiğidir.

Oryantalist bakış açısından kurtulması mümkün değildir.

İnsanlığı değil, insanı, diğer deyişle Türk insanı üzerine odaklanır.

Hani sanat evrenselin peşindeydi? Yine şunu duyar gibiyim:

Onların romanı da kendi insanını, toplumunu anlatıyor. Biz de Dostoyevski sayesinde Rus toplumunun bireysel/toplumsal macerasını, ruh dünyasını öğreniyoruz.

Elbette söz konusu romancılar da bu o millete ait bir damgayı taşıyor eserlerinden. En büyük fark ise aşırı dozdan kaynaklanmaktadır.

Raskolnikov elbette bir Rus kahramandır, en fazla yüzde 49 olmak kaydıyla, en az 51'i ise "ben"i anlatır; kendi benini değil, aynı zamanda bir Türkte de var olan "ben"i.

Yine konunun uzmanlarının hararetli tartışmalarına dönelim.

Kimilerinin ilk edebi roman sayarak dokunulmaz kıldığı Mai ve Siyah'ın, Batılılaşmış bir çevreyi anlattığından ve kahramanının ruh dünyasının bizi temsil etmediğinden hareketle bir Türk romanı olamayacağını ileri süren görüşler; kimilerinin Tanpınar'ın "Huzur"unu Türkçenin en güzel romanı olarak değerlendirmeleri, yine hemen herkesin Yaşar Kemal'in Çukurova'yı şairane ve destansı bir dille anlattığına dair övgüleri bana hep Türk futbolunu hatırlatıyor.

İçerde, yani yurtta büyüyen isimler ne hikmetse Edirne'den sonra farklı bir imaja bürünüyor.

"Efendim, özellikle Batı kendi dışındaki dünyayı görmezden geliyor, iki yüzlü davranıyor" derseniz, size kırılmam ama aynı Batı'nın Hafız-Şirazi, Ömer Hayyam, Mevlana Celaleddin Rumi, Fuzuli gibi isimlere olan ilgisini de hatırlatırım.

Demek oluyor ki mesele bir başka yerde düğümleniyor. Çünkü Batı, bu isimleri kendisinden saymasa bile kendisini de kapsayan meseleleri kurcaladığının farkında ve hem ötekini hem de kendisini tanımak adına enstitüler kuruyor.

Bizde var mı yukarıda adını andığımız "bizim" değerlerimiz?

Ben pek hatırlamıyorum müstakil araştırmalar yapan bir Fuzuli, Şeyh Galip enstitüsü(!). Varsa lütfen bana da haber verin.

Demek oluyor ki meseleyi kuru bir hamasete indirmek hiç de doğru değil.

Konuyu biraz daha açalım.

Yine bana göre, Mai ve Siyah romanı, aslında bir Türk romanının asla olamayacağının ilk işaret fişeğidir.

İkincisi, Yakup Kadri'nin Kiralık Konak'ı, üçüncüsü ise Tanpınar'ın "Huzur"udur.

Çünkü Türk ruhunu en fazla yüzde kırk dokuzda bırakması gerekirken yüzde elli bire yükselttikleri için roman olma imkânını kaçırmışlardır.

Daha başka bir deyişle, kimilerinin iddia ettiği gibi Türk ruhu olmadığı için değil.

Eğer Mai ve Siyah'ta sanatçı bireyimiz Ahmet Cemil kaymakam olmasaydı; Yakup Kadri, Kiralık Konak'ta Seniha gibi tam bir roman kahramanı olabilecek potansiyeli, Namık Kemal'in Mahpeyker'e uyguladığı ahlakçı tavırla harcamasaydı; Tanpınar da Mümtaz'ı benzer nedenlerle sanatçılıktan araştırma görevliliğine mahkum etmeseydi, bugün belki bir romanımız olduğundan bahsedebilirdik.

Hepsi de sanatı kurban ederek sorumluluk sahibi kahramanları, yani aydın/yazarı kucağımıza verdiler.

Kucağımıza verdiler diyorum çünkü çağındaki romancılarımız "babalık"a soyunmak zorunda kaldı.

Halbuki roman biraz da ergen genç sanatçı profilini ister. Yani öğrenmeye çalışırken sendeleyen, tutunamayan, tecrübesi eksik fakat duyarlılığı yüksek "bilemeyen kahramanlar"ın hikayesidir.

Tanpınar bence meselenin öylesine farkındaydı ki sanatçı kimliğini imleyen Suat'ın mektubuna romanda yer vermek yerine çekmecesinde sakladı. Hatta Ahmet Cemil'le bile hasbihal etti.

Suat'ın Mektubu'nun nasıl ve kim bulunduğunun tartışıldığı kadar, bu mektubun romanı yeni bir okumaya tabi tutmaktaki rolü konuşulmadı akademi ve eleştiri dünyasında.

Halbuki Tanpınar bize "Türkiye'nin meselelerinin bir türlü kendisinin peşini bırakmadığını" söylerken aslında sanatını nasıl kurban ettiğinin mesajını da vermektedir.

Namık Kemal'in "kendi derdim billah gelmez yadıma" mısraında vücut bulan sanatçının bir aydın olma zorunluluğu gerçekten de Türkçede bir roman olmamasının en önemli nedenidir.

Bu nedenle şiirimiz karadır, ama romanımız ak. Şiirimiz "ben"de "biz"i, "biz"de "ben"i içerir.

O yüzden bir Türk şiiri vardır, Türk romanı ise yukarıda belirttiğimiz hususlar nedeniyle Türkçe yazılan bir romandan öteye gidememiştir.

Meselenin özü aslında "vahdet/kesret" düzleminde ele alınmalıdır.

Balzac biraz Fransız (insan), çokça da öteki (insanlık/biz), Dostoyevski, Kafka keza öyle; Namık Kemal'den başlayarak Türk romanı örnekleri çokça, belki de tamamıyla biz, "hiç"çe (öteki/insanlık)!
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 2/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 3/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 4/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 5/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 6/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 7/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 8/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 9/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 10/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 11/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 12/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 13/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 14/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 15/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 16/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 17/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 18/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 19/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 20/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 21/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 22/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 23/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 24/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 25/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 26/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 27/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 28/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 29/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 30/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

Tekrar aynı soruyu soralım: Hangi romancıları okuyorsunuz?

Dediklerinde doğaçlama olarak Batı romanı örneklerini veriyorsak, bu yorumlar aşırı olmayacaktır.

Bu nedenle çeviri romanlar gerçekten de Türkçe yazılmış Türk romanıdır.

Şiirden farkı mı?

"Kapıyı açınız" sözü bir romanda geçerse gerçekten de şiirsel roman, yani modernist roman değilse ki çoğu kez onlarda da aynı anlama gelebilir; şiirde aynı cümlede kimse kapıyı aklına getirmez, eğer sadece roman okuyup şiir okumaya çalışan biri değilse.

Romanın gelişim çizgisine baktığımızda zaten Flaubert ile beraber toplumsal romandan, yani sanat eseri olmayan roman anlayışından kurtulma çabasındaki romancılar/modernistler (Woolf, Joyce, Faulkner vb.) sadece sanatçı olmanın peşindeydiler.

Yine toplum ve meseleleri vardı ama bir meyvenin içindeki vitamin gibi.

Bizde ise vitamini okuyucular manavdan çok eczaneden satın almaktadır.

Görüldüğü gibi romancılarımız sadece toplum mühendisliğini değil, aynı zamanda doktor ve eczacı görevini de üstlenmiştir.

Bunu elbette yalnızca ben söylemiyorum. Pek çok eleştirmen ve edebiyat tarihçisi, Türk romanının önce Doğu/Batı ikilemini, sonrasında ilericilik-gericilik ve en nihayetinde sömüren-sömürülen izleklerini ele aldığını belirtmiştir.

Daha sonra bireyin sorunlarının ele alındığı 40 kuşağı hikayecileriyle başlayan ve sonrasında Oğuz Atay başta olmak üzere diğer modernist yazarlarımızla estetik değere kavuştuğunu ileri sürerler.

Bu yoruma katılmakla beraber bir noktada itiraz etmek zorundayım.

Evet, en azından teşhisi doğru koymuşlar, fakat estetik değer terazisini obez bir bireyciliğe ve biçimciliğe indirgeyerek bu kez de insanlık durumunu, yani sanatın evrensel doğasını abartarak "insan"ı, siz ona Türk insanı deyin, eksik bırakmışlardır.

Yani ne söylediği ile fazla meşgul olan romancılar, nasıl söylediğine odaklanan romancılara dönüşmüştür.

Her ne kadar ikinci gruptakiler daha estetik eserler ortaya koymuşlarsa da Camuvari, Kafkavari romanlar olmaktan öteye gitmekte zorlanmışlardır.

Bunu ben demiyorum; Oğuz Atay kendisini de katarak bu tür Türk roman kahramanları için "sahte bunalımlı kahramanlar" ifadesini kullanıyor.

Dolayısıyla doz aşımı her iki grupta da fazlasıyla mevcuttur.

Vahdet/kesret dengesi bozulmuştur da diyebiliriz.

"Ben"de "biz", "biz"de "ben" dengesinden bahsediyorum.

Bu nedenle bizim dışımızdaki toplumlar, halen ister geleneksel gerçekçi, ister modernist olsun, roman örneklerimizi KENDİSİNİ DEĞİL BİZİ TANIMAK İÇİN OKUYOR.

İstanbul hakikaten İstanbul, Çukurova hakikaten Çukurova!

Tolstoyevski'nin Rusyası'nı ben ise "HERYERGRAND" olarak algılıyorum.

Neyse ki Kafka, Tolstoyevski başta olmak üzere birçok romancımız var da bizi başarıyla temsil ediyorlar.

NOT: Dikkat edilirse buraya kadar Orhan Pamuk'tan bahsetmedim. Günümüz dünyası postmodern paradigma üzerine inşa edildiği için postmodernist roman, bugün için romanı temsil ediyor. Yukarıdaki handikaplar, postmodernizmde parodiye çevrildiği için başka bir bakış açısına ihtiyaç vardır. Dolayısıyla Orhan Pamuk'a postmodernist romancı değil, romancı diyorum. Türkçeden İngilizceye çevrildiğinde de değer kaybı yaşamıyor; tam aksine Nobel bile alabilecek seviyeye yükselebiliyor. Burada, yanlış anlaşılmasın, Pamuk'un Türkçesinin bozuk olduğuna dair bir ima yapmıyorum. Başka meselelerden bu ödül verildi gibi savlar da lütfen öne sürmeyelim. Öyle olsaydı birçok yazara daha önce verilebilirdi. Okuduğu romanın kendi ana dilindeki metnini okusak, belki benzer eleştirileri anlı şanlı Batılı yazarlara da yöneltebilirdik. Belki de Stendhal'in Fransızcasında sorun vardır, hiç düşündük mü? Bu arada yeri gelmişken Orhan Pamuk'un ve İhsan Oktay Anar'ın bugün neden Kafka'nın yanında Türk romanını başarıyla temsil eden örnek romancılar olduğunu başka bir yazıya ertelediğimi belirtmek isterim.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.