6-9 Haziran'da gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinin sonuçları, aşırı sağ siyasetin potansiyeli üzerine olan tartışmaları tekrar yoğunlaştırdı.

Seçim sonuçlarının açıklanmasından bu yana aşırı sağın yükselişinin nedenlerine ilişkin yazılar medyada geniş yer buldu.

Bugün açıkça anlaşılıyor ki bu sonuçlar; aşırı sağın yükselişinin yanında merkez partilerin büyük bir krizle karşı karşıya olduğunu ve bu partilerin aşırı sağın yükselişini durdurmaya yönelik etkili bir stratejiye sahip olmadığını gösteriyor. 

Seçim sonuçları bazı kesimler tarafından şaşkınlıkla karşılansa da aslında 6-9 Haziran'ın işareti çok önceden verilmişti.

Bununla birlikte bu seçimlerin Avrupa siyasetinde uyandırdığı şok dalgaları, Avrupa'daki siyasi aktörlerin sonuçlara hazırlıksız yakalandığını gösteriyor. 

2008 ekonomik kKrizi ve 2015 sığınmacı krizi sürecinde gerçekleştirilen ulusal ve Avrupa Parlamentosu düzeyindeki seçimlerin sonuçları, merkez partilere yönelik bir uyarı niteliğindeydi.

Ne var ki siyaset yapıcılar bu sonuçları dikkate almadılar ve aşırı sağın yükselişini krizden kaynaklanan geçici bir tepki olarak değerlendirdiler.

Bütün bu uyarılara karşın merkezde konumlanan siyasi öznelerin tutucu tavırlarını sürdürmeleri, seçmenlerin statüko karşıtı bir pozisyon benimseyen aşırı sağ partilere yönelmelerinde etkili oldu.

Yakın döneme kadar Batı Avrupa'da seçmen kitlesinin çoğunluğuna seslenen iki kutuplu bir siyasi yapı egemendi.

Bir kutupta merkez sağ (Hristiyan Demokrat, liberal-muhafazakâr) partiler yer alırken, diğer kutbu ise merkez sol (sosyalist, sosyal demokrat) partiler oluşturuyordu.

1990 sonrası dönemde bu iki kutbun siyasi programı arasındaki mesafe hızla kapandı. 

Bir noktada, Almanya örneğinde olduğu gibi Hristiyan Demokratlar (CDU) ile Sosyal Demokratlar (SPD) arasındaki farklılık ayırt edilemez oldu.

Bu partilerin kullandıkları siyasi dil ve sahiplendikleri semboller birbirinden farklılaşsa da siyasi pratikte aynı statükocu programa katı bir şekilde bağlılıklarını sürdürdüler.

2010'lu yıllarda CDU ile SPD arasında kurulan büyük koalisyonlar, bu ortak vizyon sayesinde biçimlendi. 

1990'lara doğru Batı Avrupa'daki sosyal demokrat ve sosyalist partiler sosyal devlet anlayışından geri adım atarak statüko karşıtı pozisyonlarını büyük oranda terk ettiler.

Bu dönemde, neoliberal paradigmayı olumlayan liberal demokrat partilerle sosyal demokrat partilerin ekonomik programları birbirine yaklaştı.

Merkez solun neoliberal paradigmayla uzlaşarak sistem karşıtı prensipleri siyasi programından çıkarmasından hayal kırıklığına uğrayan alt sınıflar üzerindeki hegemonyası aşamalı olarak zayıfladı.

Merkez sağ partilerin, tabanlarını koruma endişesiyle aşırı sağ kaynaklı bazı politikaları sahiplenmeleri kamuoyunun aşırı sağa yönelik algısının değişmesinde önemli rol oynadı.

Merkez sağın, özellikle sosyokültürel meselelere ilişkin aşırı sağın pozisyonuna yaklaşması iki blokun tabanları arasındaki geçişkenliği artırdı. 

Fransa'da Nicolas Sarkozy'nin 2007 yılında cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanması bu strateji sayesinde oldu.

Ancak bu strateji, merkez sağ blokun kısa vadede geçici başarılar elde etmesini sağlasa da uzun vadede aşırı sağ söylemin kamuoyu nezdinde normalleşmesine yol açarak aşırı sağ partileri güçlendirdi. 

1980'li yıllarda akademik çalışmalarda ve medyadaki yayınlarda "neo-faşist" kategorisine dahil edilen siyasi partiler, aşamalı olarak önce "radikal sağ/aşırı sağ" partiler grubunda, 2000 sonrası dönemde ise sıklıkla "popülist sağ/popülist radikal sağ" sınıfında değerlendirilmeye başlandılar. 

Siyasi bir stratejinin parçası olarak aşırı sağ partiler bu etiketlerden özellikle kaçınıyorlar ve kendilerini "ulusalcı-popülist" olarak tanımlıyorlardı.

Dolayısıyla geleneksel medya organlarının ve yayıncıların bu eğilimi destekler biçimde bu partileri adlandırırken "popülist" tanımını öne çıkarmaları, aşırı sağın geleneksel faşizmle ideolojik boyuttaki süreklilik ilişkisinin unutulmasını kolaylaştırdı. 
 

Yasal yaptırımlarla karşılaşmamak için bu partiler, faşizmin ideolojik sembollerini açıkça sahiplenmekten kaçınmalarına karşın bu ideolojinin özünü oluşturan "ırklar arasında hiyerarşik bir ilişkinin bulunduğu" prensibini hiçbir zaman terk etmediler.

Neo-faşizmden popülist sağa geçiş süreci, büyük oranda üslup değişikliğiyle ve bu partilerin siyasi stratejilerinin dinamikleriyle sınırlı kaldı. 

İkinci Dünya Savaşı'nın uyandırdığı travmalar ve savaş döneminde yerel aşırı sağ hareketlerin birçok Avrupa ülkesinde faşist rejimlerle iş birliğine gitmeleri nedeniyle gözden düşmeleri, savaştan sonraki on yıllarda aşırı sağ partilerin etki alanını sınırladı.

Savaşın anılarının silikleşmeye başlaması ve savaşa tanık olmayan yeni kuşakların siyasi ağırlığının artmasıyla aşırı sağa yönelik olumsuz algı aşamalı olarak değişmeye başladı.

Bu dönüşümle eş zamanlı olarak aşırı sağın en üst hükümet organları düzeyinde temsil edilmeye başlanması, Avrupa kamuoyunun aşırı sağı neo-faşizmle özdeşleştiren algısının zayıflaması sonucunu doğurdu. 

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, gençliğinde Mussolini rejiminin uzantıları tarafından kurulan İtalyan Sosyal Hareketi'nin (MSI) gençlik kanadının üyesiydi.

Mussolini'nin partisi Ulusal Faşist Parti geleneğinin mirasçısı olarak değerlendirilen bu parti, İtalyan aşırı sağı üzerinde hegemonik bir etkiye sahipti.

1990'lı yıllardan itibaren İtalya siyasetinin istikrarsızlaşan yapısı, İtalyan Sosyal Hareketi'nin uzantısı olan siyasi partilerin hükümet ortağı olmasına imkân tanıdı. 

Fransa'da aşırı sağın 1972'den bu yana öncü partisi olan Ulusal Cephe (FN) ise 1960'lı yıllarda sıklıkla sokak çatışmalarına dahil olan Yeni Düzen gibi aşırılıkçı gruplara mensup neo-faşist unsurlar tarafından bir çatı partisi olarak kuruldu.

Partinin kurucu nüveleri arasında iş birlikçi Vichy hükümetinin uzantıları, Cezayir'in bağımsızlığına karşı çıkan militarist unsurlar ve cumhuriyet karşıtları bulunuyordu. 

FN'in kuruluşundaki temel motivasyon kaynağı, legal siyasi mücadele aracılığıyla Fransa'daki neo-faşist çevrelerin değerler sistemine aşamalı olarak "meşruiyet" kazandırmaktı.

Haziran 2018'de partinin ismi, parti lideri Marine Le Pen'in önerisiyle Ulusal Birlik (Rassemblement national) olarak değiştirildi. 

Marine Le Pen, isim değişikliğinin partinin ideolojik boyutta geçirdiği dönüşümü simgelediğini belirtti.

Bununla birlikte partinin yeni ismiyle Vichy Fransası döneminde etkin olan Nazi iş birlikçisi Ulusal Halk Birliği (Rassemblement national populaire) arasındaki benzerlik dikkat çekici. 
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 2/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 3/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 4/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 5/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 6/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

• 7/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 8/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 9/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 10/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 11/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 12/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 13/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 14/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 15/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 16/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 17/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 18/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 19/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 20/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 21/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 22/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 23/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 24/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 25/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 26/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 27/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 28/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 29/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 30/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

Avrupa'nın siyasi yapısı, aşırı sağ partilerin doğrudan faşizmin sembollerini sahiplenmelerine izin vermiyor.

Bununla birlikte son dönemlerde Avrupa'daki aşırı sağ partiler, ülkelerinin geçmişiyle barışması gerektiği fikrini öne çıkararak faşizmle özdeşleşmiş bazı tarihsel figürlere ve kahramanlık mitlerine vurgu yapmaya başladılar. 

Polonya, Macaristan, İtalya ve Avusturya'da İkinci Dünya Savaşı döneminin Nazi iş birlikçisi siyasi hareketlerini anma amacıyla organize edilen etkinlikler, Avrupa'daki neo-faşist grupları bir araya getiren uluslararası platformlara dönüştüler.

Avrupa'da aşırı sağın yükselişini ileri kapitalizmin içinde bulunduğu bunalımdan bağımsız değerlendirmek mümkün görünmüyor.

Kapitalizmin yapısal problemlerinin eleştirisinden kaçınan aşırı sağ; ileri kapitalist ekonomilerin içinde bulunduğu krizin nedenlerinden çok azalan fırsatların paylaşımı meselesiyle ilgileniyor.

Tutucu kültürel tezlerini, ekonomik gerekçeler üzerinden rasyonelleştirmeye çalışıyor.

Ancak bunu yaparken, Avrupa'nın ileri kapitalist ekonomilerinin istikrarının büyük bir iş gücü ordusuna ve Asya pazarından ithal edilen ürünlere bağlı olduğunu göz ardı ediyor. 

Almanya'da 1990'ların başlarında Türk mahallelerinin kundaklanmasını sempatiyle karşılayan Üçüncü Reich ruhunu yeniden uyandırmayı hedefleyen neo-Nazi çevreler; Almanya'nın İkinci Dünya Savaşı sonrasında hızlı bir şekilde toparlanmasında Türk işçilerin önemli bir rol oynadığını dikkate almıyor.

Avrupa'nın bozulan demografik dengeleri, Avrupa'nın ileri kapitalist ekonomilerinin Asya'nın yükselen ekonomik güçleriyle rekabetini zorlaştırdı.

İş gücü açığını kapatmak isteyen küresel şirketlerin, hükümetler üzerindeki nüfuzlarını kullanarak düzensiz göçü teşvik etmeleri göçmen krizini derinleştirdi. 

Avrupa'nın süper güçlerinin, ulusal ekonomik çıkarları doğrultusunda Afrika ve Ortadoğu devletlerini istikrarsızlaştıran ve bu bölgelerdeki çatışmaları şiddetlendiren adımlar atmaları, Avrupa'ya yönelik göç hareketliliğini artıran başlıca etmenlerden oldu.

Çağdaş aşırı sağ siyaset; Avrupa'da yaşanan ekonomik bunalımla artan göçmen nüfusu arasında ilişki kuran bir söylemi öne çıkararak egemen politikalara tepkili kesimlerden önemli düzeyde destek aldı.

Almanya ve Fransa'daki aşırı sağ partilerin genellikle muhalefette olmalarının avantajını kullanarak birbiriyle çelişen politikaları sahiplenebilmeleri, farklı toplumsal tabakalardan oy alarak kitlesel tabanlarını genişletmelerine zemin hazırladı.

Bununla birlikte aşırı sağın 2008 Ekonomi Krizi sonrasında pragmatik kaygılara göre biçimlenen söylemleri, kendi içinde belirli çelişkiler barındırıyor.

Hükümetin sosyal yardımları artırması ve vergileri düşürmesi beklenirken, bu iki talebin birbiriyle çeliştiği göz önünde bulundurulmuyor. 

Aşırı sağ partiler, merkez partilerin çevreleme politikası nedeniyle Almanya ve Fransa'da henüz hükümet ortağı olmayı başaramasalar da yasama düzeyindeki temsil güçlerini kullanarak "merkez" üzerindeki baskıyı artırdılar.

Bu devletlerde merkez partilerin aşırı sağla ittifak kurmama prensibini ne kadar süre devam ettireceği belirsizliğini koruyor. 

Bununla birlikte birçok Avrupa devletinde aşırı sağ partilerin koalisyon ortağı haline gelmeleri; aşırı sağ partilerin kurumsallaşarak sivil toplum alanında ve bürokraside nüfuzlarını artırmalarına zemin hazırlıyor.

Kendi aralarında dayanışma eğilimi gösteren aşırı sağ partiler; bilişim teknolojilerinin gelişiminin ortaya çıkardığı yeni fırsatlar ve Avrupa Birliği sınırları içinde serbest dolaşımın sağladığı lojistik olanaklar sayesinde etki alanlarını genişletiyorlar. 

Yakın dönemde, Fransız Ordusu kaynaklı mektup krizi ve Alman Ordusu içerisinde darbeci eğilimlere sahip unsurların tespit edilmesi, ordunun aşırı sağla ilişkisini tekrar gündeme getirdi.

RN ve AfD'nin seçim başarıları ve sağ otoriter söylemlerin aşamalı olarak normalleştirilmesi; ordu ve kolluk kuvvetleri içinde teşkilatlanan aşırı sağcı kliklere cesaret veriyor.

Yakın dönemde Avrupa hükümetlerinin neo-faşist örgütlerle sistematik bir mücadele yoluna gitmediği ve bu örgütlerin provokatif eylemlerine tolerans gösterildiği yönündeki eleştiriler arttı.

Avrupa'daki bazı merkez sağ partiler, tabanlarının aşırı sağa yönelimini engelleme düşüncesiyle yakın döneme kadar tabu olarak görülen aşırı sağ blokun savunduğu bazı politikaları açıkça sahiplenmeye başladılar.

Aşırı sağın, faşist rejimlerin savaş suçlarını göreceleştirmeye yönelik revizyonist tarih yazımı merkez sağ eğilimli bazı siyasetçiler tarafından desteklendi.

İdeolojik açıdan merkezi temsil eden siyasi partilerdeki bu eksen kayması, aşırı sağın politikalarının kamuoyu nezdinde aşamalı olarak normalleştirilmesi sonucunu doğurdu.

Buna karşılık aşırı sağın yükselişini durdurmaya yönelik tutarlı bir strateji geliştiremeyen Avrupa merkez solu; kurucu prensiplerinden uzaklaşarak siyasi gündemini mikro siyasetin parçası olarak değerlendirilebilecek liberal taleplerle ve tekil problemler temelinde yürüttüğü reformist politikalarla sınırladı. 

Avrupa merkez solu, alt sınıfların ekonomik ve kültürel boyuttaki taleplerini göz ardı ederek tabandan gelen statüko karşıtı taleplere kayıtsız kaldı.

Bu durum, neoliberal politikaların yıkıcı sonuçlarıyla karşı karşıya kalan toplumsal tabakaların merkez soldan uzaklaşması ve aşırı sağın manipülatif söylemlerinin etkisi altında kalması sonucunu doğurdu. 

Soğuk Savaş sonrasındaki süreçte sendikaların ve sistem karşıtı sivil toplum kuruluşlarının etki alanının sınırlanması, merkez solun organik tabanını oluşturan işçi sınıfıyla bağını zayıflattı.

Buna karşılık solun sistem karşıtı unsurları, SPD ve PS gibi Avrupa'nın büyük merkez sol partilerini tabandan dönüştürmeyi başaramadılar. 

2017 ve 2022 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde "aşırı sağ tehdidi" öne çıkarılmasa Emmanuel Macron'un seçimleri kazanması mümkün olmazdı.

Kendisini "Avrupa'nın liberal değerlerinin ve demokrasinin koruyucusu" olarak tanımlayan Macron, göreve geldikten sonra otoriter bir yönetim sergiledi.

Neoliberal politikalara tepki olarak gelişen Sarı Yelekliler hareketini bastırmaya yönelik sert bir tavır sergilerken, yeni hükümetteki anahtar mevkilere aşırı sağın pozisyonuna yakın siyasetçileri atadı.

Sonuç olarak Macron'un onay oranı yüzde 30 seviyelerinin altına gerilerken, kamuoyunun merkez partilere duyduğu güvenin ciddi biçimde zedelenmesi Fransa'da aşırı sağ siyasete alan açtı. 

Avrupa Parlamentosu içindeki güç dengeleri; Hristiyan demokrat ve muhafazakâr partileri temsil eden Avrupa Halk Partisi'nin (EPP) 2010'lu yıllar boyunca Fidesz gibi otoriter sağ partilere karşı korumacı yaklaşması sonucunu doğurdu.

Macaristan'daki siyasi rejimin otoriterleşmesini önlemeye yönelik Avrupa Birliği'nin kurumları tarafından önleyici politikaların geliştirilmemesi, iktidar adayı olan aşırı sağ partiler için emsal teşkil etti.

Avrupa'daki hükümetlerin ırkçılıkla ve aşırı sağın temsil ettiği değerler sistemiyle mücadelesi büyük oranda biçimsel kaldı.

Avrupa'nın ileri kapitalist devletleri, bugüne dek kolonyal geçmişleriyle hesaplaşmayı başaramadılar.

Sahra Altı Afrika'da yaşanan çatışmalara ve Gazze'deki etnik soykırıma seyirci kalınırken kültürel boyuttaki göstermelik jestler (internet dizilerinde kültürel ve etnik çeşitliliği desteklemek vb.) ne Avrupa toplumları ne de azınlık unsurları tarafından inandırıcı bulunmadı. 

Avrupa'daki büyük merkez partilerin tabanla organik ilişkisi kopmuş taşlaşmış bürokratik yapılara dönüşmeleri, bu partilerin geleneksel tabanlarını statüko karşıtı alternatiflere yöneltiyor.

Merkezde konumlanan siyaset yapıcıların aşırı sağın yükselişine karşı gösterdikleri tepkisizlik ve şaşkınlık; aşırı sağın yükselişine zemin hazırlayan statükocu politikaları yakın dönemde terk etmeye niyetli olmadıklarına ve tabandan gelen değişim talebine karşı kayıtsızlıklarını korumaya devam ettiklerine işaret ediyor.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.