Sıcaklık artışı
Dünya Meteoroloji Örgütü'nün (WMO) yeni bir raporuna göre, yıllık ortalama küresel sıcaklığın önümüzdeki 5 yılın en az birinde geçici olarak sanayi öncesi seviyelerin 1,5°C üzerine çıkması ihtimali yüzde 80.
CopernicusECMWF'ye göre, son 12 aydaki (Haziran 2023-Mayıs 2024) küresel sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelerin 1,63°C üzerinde seyrettiğini tespit edildi.
Mayıs 2024, ERA5 verilerine göre küresel ortalama sıcaklığın ilgili ay için rekor değere ulaştığı art arda 12 ay oldu.
Küresel sıcaklık rekorları kırılıyor.
Kuraklık, sel felaketi, deniz suyu sıcaklığı, kavurucu sıcak hava dalgaları ve kasırga sıklığı ve yoğunluğu artıyor.
Buzlar daha hızlı eriyor.
Kuru sıcaklıklar, gölgede ölçülen değerlerdir.
Hissedilen sıcaklık
Türkiye'de birçok şehrimizde hissedilen sıcaklar alarm veriyor.
Hissedilen sıcaklık, termometrenin ölçtüğü kuru hava sıcaklığından farklı olarak, insan vücudunun hissetmiş olduğu, algılamış olduğu sıcaklık değeridir.
Hissedilen sıcaklık, kuru sıcaklık ve nisbi nem değerleri dikkate alınarak "Humidex-based Heat Stress Calculator" denklemi ile pratik ve hızlı, saatlik olarak hesaplanır.
Hesaplanan hissedilen sıcaklık değerlerinin insan sağlığı üzerine etkileri Şekil 3'te verildi.
Adana Seyhan'da 06 Haziran 2024 tarihi, saat 12.39'da issedilen sıcaklık 53oC ile tehlikeli seviyeye ulaştı.
Ve yine aynı tarih ve saat 15.57'de Osmaniye Sumbas'da hissedilen sıcaklık 51oC olarak hesaplandı.
Bu hissedilen sıcaklar insan sağlığı için çok çok tehlikeli.
Sıcak çarpması en ciddi durumdur ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Vücut ısısı çok yükselir (41°C'yi aşar).
Tam veya kısmi bilinç kaybı olabilir.
Terleme, ısı stresinin iyi bir belirtisi değildir; çünkü sıcak çarpmasının iki türü vardır:
Terlemenin çok az olduğu veya hiç olmadığı "klasik" (genellikle çocuklarda, kronik hastalığı olan kişilerde ve yaşlılarda görülür) ve "egzersizle ortaya çıkar".
Yorucu egzersiz veya çalışma nedeniyle vücut ısısının yükseldiği ve genellikle terlemenin mevcut olduğu zamanlarda olur.
Güneş çarpmasında tedavi yapılsa bile yüzde 20 ölüm yaşanabilir, ciddi bir durumdur. İyileşse de vücudunda hasar kalabilir.
40oC ve üzerinde hissedilen sıcaklık, düşük kan basıncıyla birleştiğinde ısı bitkinliğine yol açabilir.
Belirtileri:
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Bayılma
- Kas krampları
- Baş ağrısı
- Ağır terleme
- Yorgunluk
- Halsizlik
- Soğuk, soluk ve nemli cilt
Kan basıncı çok fazla düşerse kalp krizi riski artar. Buda ölüm riskini artırır.
Önlem ve çözümler;
- Güneş çarpmasına maruz kalan kişiler sırt üstü yatırılıp bacakları havaya kaldırılmalı ve hipertansiyonu yoksa ve nabzı düşükse tuzlu ayran içirilmeli.
- Hafif ve bol kesimli, açık renk, özellikle beyaz renk, uygun giysiler giyilmeli.
- Sıkı giysiler kesinlikle giyilmemeli.
- Mümkün olduğunca klimalı yerlerde kalınmalı.
- Evde klima yoksa alışveriş merkezine veya halk kütüphanesine gidile bilinir.
- Bölgede herhangi bir ısı tahliye barınağının açık olup olmadığını öğrenmek için yerel sağlık departmanları aranabilir.
- Dış mekan aktiviteleri azaltılmalı veya daha soğuk olduğu saatlerde yeniden planlama yapıla bilinir.
- Bol miktarda sıvı (su) tüketilmeli ve alkol alınmamalı.
- Susamasanız dahi sık aralıklarla su içiniz.
- Yalnız yaşayanlar sık sık kontrol edilmeli.
Isı bitkinliği, sıcak ortamlarda çalışma sırasında vücudun terleme yoluyla büyük miktarda sıvı kaybetmesi sonucu ortaya çıkar.
Cilt serin ve nemli hale gelir. Semptomlar aşırı terleme, halsizlik, baş dönmesi, mide bulantısı ve baş ağrılarını içerir.
Isı bitkinliği olan birini görürseniz yapmanız gereken;
- Yarım saat içinde soğutulabilirlerse, ısı bitkinliği normalde ciddi bir durum değildir.
Riskli hal için tavsiyeler:
- İnsanlar serin bir yere taşınmalı.
- Su sıkarak ciltleri serinletilmeli.
- Bol su içmeleri sağlanmalı.
45 - 54 tehlikeli hissedilir sıcaklar;
Sıcak havalarda kalp her dakika daha serin bir güne kıyasla iki ila dört kat daha fazla kan pompalamak zorunda kalır.
- Aşırı sıcağa maruz kalan kişinin beynindeki termoregülasyon bozulunca güneş çarpması dediğimiz ciddi sağlık sorunu ortaya çıkar. Yüksek ateş, terleyememe, baş ağrısı, baş dönmesi, kusma, ısı krampları, ısı bitkinliği bulantı ve cildin kuruması belirtileri meydana gelebilir.
- İlaçları talimatlara göre saklayıp saklanmadığı kontrol edilmeli.
- Dikkat "İlaçlar ironik bir şekilde bu ısı dalgası etkilerinin bazılarını güçlendirebilir"
- Gözleri korumak için dışarıda güneş gözlüğü takılmalı.
- Buzdolaplarının, dondurucuların ve fanların düzgün çalıştığını kontrol edilmeli.
- Sık sık su içilmeli, günden en az 2,5 litre su belli aralıklarla içilmesi tavsiye edilir.
- Günde en az bir defa duş alınmalı.
- Sıcak hava dalgasının etkili olduğu günlerde su kesintisi kesinlikle olmamalı.
- Alkollü ve gazlı içecek içilmemeli.
- Dışarı çıkılmamalı.
- Dışarı çıkmak zorunlu ise bol ve açık renk (beyaz gibi) ince elbise giyilmeli ve gölgede yürünmeli.
- Güneye bakan pencereler kesinlikle açılmamalı/kapalı tutulmalı ve perdeler kapalı tutulmalı.
- Evlerde ve işyerlerinde klimalar çalıştırılmalı.
- Yalnız yaşayanlar sık aralıklarla kontrol edilmeli.
- Yaşlılar, solunum hastalığı olanlar, hamile kadınlar, bebekler ve çocuklar dışarı kesinlikle çıkmamalı.
- Açık havada çalışma yapılması yasaklanmalı.
- Açık havada spor yapılmamalı.
- Okulda klimalar mutlaka çalıştırılmalı.
- Servis araçlarında klimalar çalıştırılmalı.
- Araçların pencereleri kapalı tutulmalı.
- Servis araçlarının ve toplu taşıma araçlarının klimaları sürekli çalıştırılmalı. Klimasını çalıştırmayan araçlara yaptırım uygulanmalı. Klimasız araçlar ve kliması arızalı araçlar servis dışı bırakılmalı.
- Hiç kimse, özellikle de bebekler, çocuklar ve evcil hayvanlar kilitli bir araçta bırakılmamalı.
- Açık alanda çalışanların mesai saatleri değiştirilmeli. Mümkünse gölgede çalışma ortamları oluşturulmalı.
- Gündüz saatlerinde hissedilen sıcaklığın 40 oC veya 45 oC üzerinde olduğu günlerde klimasız okullar kapatılmalı. Yönetimler bunu belirlemeli.
- Hissedilen sıcaklık 41 oC ve üzerine çıktığında yaşlıların, solunum hastalığı olanların, çocukların ve hamile kadınların zorunlu bir durum olmadıkça sabah saat 10.00 ile 17.00 arası dışarı çıkmaları yasaklanmalı.
- Özellikle kalabalık (okul, kahvehane, toplu taşıma araçları, servis araçları ve benzeri yerler) ortamlardaki klimaların filtrelerinin iyi temizlenmeli, aksi takdirde solunum yolu ile mikrop kapabilir.
Kavurucu sıcak havalarda arabaları güneş altında bırakmayınız, araç içi kısa süreli fırın gibi olur.
45 ila 50 derecelik dış ortam hava sıcaklığında araç içi sıcaklık 70-80 dereceye ulaşabilir.
Kavurucu sıcak havalarda güneş altında araçların içinde bırakılan aşağıdakiler bomba gibi patlar ve araçlarda ciddi yangınlar çıkarır.
- Çakmaklar
- Spreyler
- Deodorantlar
- Cep telefonları
- Su şişeleri
- Piller
- Kolonya
- Ve benzerleri
Hissedilen sıcaklığın yüksek olduğu şehirlerde serinleme merkezleri oluşturulmalı (başka bir çalışmada detaylar verilecektir).
Nem, sıcaklığın öldürücü gücünü artırır (şiddetlendirir).
Yüksek hissedilen sıcaklar, gizli katildir.
Havayı soğutamazsınız, binanızı mutlaka yalıttırınız.
Elektrik tüketimi
Türkiye'de 12 Haziran saat 14.00 ila 15.00 arasında sıcakların rekor kırdığı saatlerde 52 bin kWh'ın üzerinde elektrik tüketimi maksimum seviyeye ulaşmıştır.
Normalde elektrik tüketimi 34 bin ila 38 bin kWh arasında değişmektedir.
Bu değerler normalden yüzde 44 oranında daha fazla elektrik tüketildiği göstermektedir.
Bunun anlamı hissedilen sıcakların etkili olduğu saatlerde evleri ve işyerlerini soğutmada yüzde 44 oranında daha fazla elektrik tüketilmektedir.
Normal zamanlarda elektrik tüketimi saatte 35 bin ila 40 bin kWh arasında değişirken sıcakların artması ile birlikte elektrik tüketimi pik yapmaktadır.
https://seffaflik.epias.com.tr/home
https://climate.copernicus.eu/hottest-may-record-spurs-call-climate-action?utm_source=socialmedia&utm_medium=tw&utm_id=news-call-climate-action-0624
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
