Pek çok tüketici ve işletmecide, atık suyu kanalizasyona deşarj edip gözden kayboluyor düşüncesi hakim.
Küresel ısınma, yağış yoğunluğunu ve sıklığını artırıyor. Bu yerelde bileşik kanalizasyon sistemine daha fazla su yükü getiriyor.
Bu durum bileşik kanalizasyon sistemlerinde sık sık taşmalara, sızıntılara ve kanalizasyon sistemine rusubat taşınmasına neden oluyor. Bu yüzden kanalizasyon sistemleri sık sık tıkanıyor.
Bu durum kanalizasyonlarda ve atık su arıtma tesislerinde yağmur suyu ile seyreltilmiş lağım sularının arıtılmadan gizli ve aleni illegal deşarjına neden oluyor.
İngiltere'de gizli kanalizasyon borusu ile illegal deşarj tahminen 10 bin adettir.
Ülkemiz genelinde kaç adet gizli kanalizasyona borusu ile deniz, göl, nehir ve dereye illegal deşarj var?
İngiltere'deki veriler, son 12 ayda ham kanalizasyon lağım suyu illegal deşarjlarında (taşmalarında) yüzde 105 artış olduğunu ortaya koydu.
Sağanak yağışların olduğu günlerde kanalizasyon sisteminde ham kanalizasyon lağım suyu taşma tespitleri yapılmalı. Çünkü Türkiye'de kanalizasyon sisteminin neredeyse tamamı bileşik sistemdir.
Kanalizasyon sisteminden taşan ham atık su insan sağlığı ve çevre üzerinde ciddi riskler oluşturur.
Kanalizasyon sistemi haritalanmazsa ham atık suyunun nereden yeraltına ve yeraltı suyuna sızdığı ve kirlettiği, nerelerde tıkanmaların ve koku kirliliğinin oluştuğu ve nerelerde sık sık taşmaların olduğu tespit edilemez.
Hatta nerelerden illegal atık su deşarjlarının yapıldığı belirlenemez ve derelere, göllere ve denizlere yapılan deşarjları şeffaf olarak takip etmek mümkün olmaz.
Kanalizasyon sisteminin haritalanmadığı şehirlerde kanalizasyon sistemi yenileme işlemi güvenli ve doğru bir şekilde yapılamaz ve kaliteli ve güvenli altyapı hizmeti verilemez.
Kanalizasyon sisteminin nerede olduğu bilinmezse, aynı zamanda boruların yaşı ve durumu hakkında da yeterli bilgi sahibi olunmaz.
Eskiyen, yıpranan, kemerleşen ve çöken altyapıların durumunu takip edememenin, yalnızca sızıntıları azaltmaya çalışan kamu hizmetlerinin karşı karşıya olduğu görevi karmaşıklaştırmakla kalmayıp, aynı zamanda ne kadar iyileştirici çalışmanın gerekli olduğunu değerlendirememeleri nedeniyle potansiyel ekstra mali sonuçlara da yol açar.
Kanalizasyon ağı tespit edilmezse nerede öncelikle;
- Yenileme
- Bakım onarım
- Yeraltına sızma
- Taşma
- Tıkanma
- Kanalizasyona illegal deşarjlar
tespiti yapılmaz. Bu durumda temiz yeraltı su kaynakları kirlenmeye devam edebilir.
Ve yağışlı havalarda bileşik kanalizasyon sistemlerinde suyun taşması sonucu kirli ve hastalık yapıcı mikroplu sular yollara, caddelere ve çevreye yayılır ve basar.
Bu durum insan sağlığı için çok çok tehlikelidir.
Bakımı, onarımı ve değişimi yapılmayan ve nereden değişimin yapılacağı bilinmeyen özellikle bileşik kanalizasyon sistemleri ciddi kirliliğe, kentsel su baskınlarına, su tedarikindeki kesintilere ve atık su kaynaklı hastalıkların yayılmasına neden olur.
Sağanak yağışlarda bileşik kanalizasyon sistemlerine aşırı yağmur suyu girmektedir. Temiz yağmur suyu, ham kanalizasyon lağım suyu ile kirlenir.
Sağanak yağışlı havalarda bileşik kanalizasyon sistemleri, atık su arıtma tesislerine kapasitesinin üzerinde aşırı su taşır ve arıtma tesisinde atık sular arıtılmadan dere, göl, nehir ve denizler gibi alıcı ortamlara yönlendirilir. Bu durum alıcı ortamlarda kirlenmeye neden olur.
Sağanak yağışlı havalarda ham evsel ve sanayi atık suların derelere, göllere ve denizlere illegal deşarjları daha sık yapılmakta ve nehir, göl, dere ve deniz gibi alıcı ortamlar daha fazla kirletilir.
Kirleterek temizlik yapılmaz.
Kanalizasyon sistemi haritalanması pahalı da olsa öncelikle eksiksiz olarak yapılmalı.
Kanalizasyon sistemi haritalanmalı ve online izlemeye alınmalıdır.
"Rögar kapakları, otoyol drenajları ve kanalizasyon borularının konumlarını belirlemek için uzaktan sensörlerin bir kombinasyonunu" ile belirlenebilir.
Kanalizasyon sistemi haritalaması yapılarak nerelerde bakım onarım, değişimlerin ve yenilemelerin öncelikle yapılması gerektiği bir planlama dahilinde kolayca ortaya konabilir.
Kanalizasyon sistemi haritası çıkarılırsa nüfus göre kanalizasyon sisteminde yapılacak ilave yatırımlar ortaya konabilir.
Nüfus artışına göre mevcut kanalizasyon şebekesinde yapılacak ilave yatırımlar gerçekçi şekilde ortaya konabilir ve ilgili tüketicilerden bedeller tahsil edilebilir.
Şehirlerde meydana gelen yağışlarda temiz yağmur suyunun kanalizasyondaki atık su ile kirletilmesi önlenmeli.
Bunun için yağmur suyunun kanalizasyona karışmasını önleyici pratik ve ekonomik sünger altyapı, çatılarda yağmur suyu toplanması ve yağmur bahçeleri oluşturulmalıdır.
Yollarda, meydanlarda, şevlerde, park-bahçelerde, açık otoparklarda ve özellikle yağmur suyunun sele dönüştüğü ve göllendiği yerlerde yağmur bahçeleri yapılarak yağmur suyunun kanalizasyona karışması önlenebilir ve hasat edilen yağmur suyu yüzeysel ve yeraltı suyu beslenebilir.
Ve ilaveten yüzey alanı büyük olan çatılardan başlayarak kademeli olarak tüm çatılarda yağmur suyu hasadı yapılarak yağmur suyunun kanalizasyona karışması ve kanalizasyonun taşması önlenebilir ve atık su arıtma tesisine yüksek debide atık su girişi önlenebilir.
Kanalizasyon sistemi ve terfi merkezlerinde yapılması gereken değişikliğine göre yıllık bütçeler oluşturulur ve uygulamaya konur.
Kanalizasyon sistemi haritalandırması ile sistemde taşan bölgeler tespit edilir ve alınması gereken önlemler ortaya konabilir.
Ve kanalizasyondan nehirlere, denizlere ve göllere, yeraltına ve yeraltı suya lağım suyunun sızmalar kolayca tespit edilir.
Bath ve Bristol'den geçen Avon Nehrin kentsel bölümü 2023 yılında 6 bin 573 kanalizasyon sızıntısına ya da mil başına 74 sızıntıya maruz kalarak İngiltere'deki en kirli üçüncü nehri olduğu tespit edildi.
İngiltere'de 2023 yılında havzalarda mil başına en fazla kanalizasyon sızıntısının yaşandığı nehirler Şekil 1'de verildi.
Türkiye'de kanalizasyonlardan atık su sızıntıları ne kadar oluyor?
Irwell Nehri, kürekçiler için popüler bir su yolu ve yaz aylarında birçok tekne yarışına sahne oluyor.
Ancak 2023 taşkın verileri, sularının ve çevresindeki havza alanının şu anda İngiltere'deki en kötü kanalizasyon çöplüğü alanı olduğunu gösteriyor.
Sızıntı açısından en kötü ikinci nehir, 2023'te yakınlardaki taşkınlardan 3 bin 145 kanalizasyon deşarjının meydana geldiği Blackburn ve Preston yakınlarındaki Darwen Nehri'ydi.
Su yollarının uzunluğuna göre bu, mil başına 83 sızıntıya eşdeğerdi.
Irwell ve yakındaki bazı kollarda kanalizasyon sızıntısı 2022'de 7 bin 168'den 2023'te 11 bin 974'e yükselirken, Bath ve Bristol'den geçen Avon Nehri'nde sızıntı 3 bin 966'dan 6 bin 573'e yükseldi.
İngiltere genelinde 14 bin 500'den fazla sağanak yağış taşması yaşanmış ve su şirketlerinin, sistemlerinin aşırı yüklenmesini önlemek için olağanüstü yağışlar sırasında ham kanalizasyon atık sularını alıcı ortamlara deşarj etmelerine izin verilmiş ve bu alıcı ortamda ciddi kirlilik oluşturdu.
Denizleri evsel atık sularla kirlenmiş plaj suları mide bulantısı İngiltere haritası Şekil 4'de verilmiştir. Riskli sahillerde yüzmen sağlık için oldukça tehlikelidir.
İngiltere'de yüzücülerin deniz suyu nedeniyle hastalanma olasılığı 1990'lardaki kadar yüksektir; boğaz ağrısı ve mide rahatsızlığından gastroenterit, hepatit ve E. coli gibi ciddi hastalıklara kadar değişen rahatsızlıklar söz konusudur.
Kanalizasyondan ve arıtma tesislerinden atık su sızıntısı (taşması) alıcı ortam su kalitesini ciddi şekilde kirleterek riske sokar.
"Düzenleyici performansın" iyileştirilmesi pahalıdır. Sahtecilik ucuzdur, çünkü kanalizasyonun arıtma tesisine ulaşmadan önce yönlendirilmesi işletme maliyetlerini azaltır.
Şehirlerde kanalizasyon sistemi haritalaması yapılırsa evlerin, işyerlerinin, bahçelerin ve sokakların neden kanalizasyon atık suyu altında kaldığı belirlenebilir.
"Masa başı denetimler" masanın altındaki sakızı ortaya çıkarabilir. Kanalizasyon sistemleri ve atık su arıtma tesislerinde yasadışı kirlilik ve diğer suçları ortaya çıkarmazlar.
Masa başı denetimler verimli sonuç vermez ve tezatları beraberinde getirir.
Dereleri, nehirleri, gölleri ve denizleri kirleten kanalizasyon atık sularından endüstriyel atık sulara kadar, doğru yönetim sürdürülebilirlik için çok önemlidir.
Yenilikçi tekniklerin yaygın sorunların üstesinden nasıl geldiğini ve daha güvenli, daha temiz operasyonların önünü nasıl açtığı tespit edilmeli.
Süreçleri kolaylaştırmak ve verimliliği artırmak için hizmetleri kapsamlı bir atık su yönetimi sağlayıcısı altında birleştirme planlanmalı.
Sağanak yağışlarda bileşik kanalizasyon sistemi bacalarında taşmalar önlenmediği zaman taşmanın olduğu bölgede e.coli ve salmonella gibi hastalık yapıcı mikroorganizmaların çevreye yayılmasına, salgın hastalıklara ve atık su birikmesinden dolayı ciddi koku kirliliğine neden olur.
Sızmaların olduğu yerlerde çocukların oynamasına kesinlikle müsaade edilmemelidir.
Kanalizasyon lağım suyu basan yerlerde yürünmemeli, dokunulmamalı, çünkü bu su seyreltilmiş lağım suyudur ve her türlü hastalık yapıcı mikro-organizma içerir.
Ve taşan atık suyun yeraltı suyunu kirletmesi kuvvetle muhtemeldir.
Yağmur suyunun yeterince hasat edilmediği bileşik kanalizasyon sistemlerinde sağanak yağışlarda sızan kirli su insan sağlığını ve çevreyi tehdit etmeye devam eder.
Türkiye'deki çoğu kanalizasyon bileşik sistem olup sağanak yağışlarda rögar patlaması ve arıtma tesislerinde atık sular yeterince arıtılamadığı için illegal deşarjlar çevrede ciddi kirlilik oluşturuyor.
Türkiye'de büyük şehirlerden ve özellikle Marmara havzasından başlayarak kanalizasyon sistemleri haritalanması yapılırsa, su sızmaları, kaçakları ve rögar patlamaları ortaya konabilir ve nerelere öncelik bakım onarım ve iyileştirme yapılacağı çıkartılabilir.
Bilmezseniz güvenli ve doğru olarak çözümler üretmezsiniz ve kirletmeye devam edersiniz.
Ve Türkiye tüm atık su arıtma sistem deşarjları yanı sıra, baypas hatları içinde online su kalitesi izleme ağı kurulmalıdır.
Sağanak yağışlı havalarda rögarlardan ve atık su arıtma tesislerinden ciddi orandan lağım suyu sızması veya taşması olur ve göl, nehir, dere ve deniz gibi alıcı ortamlarda ciddi kirlilik oluşturur.
Bu yüzden sağanak yağışlar sonrası göl, dere, nehir ve denizlerden numuneler alınıp analizler yapılarak buralarda kirletme riskleri ve alınması gereken önlemler uygulamaya konmalı.
2023/2024 kış mevsiminde sağanak yağışlı havalarda Marmara havzasındaki belediyelerin arıtılmamış evsel atık suları Marmara denizine ne kadar süre deşarj edildi ve Marmara denizinde kirlilik yükü ne kadar arttı.
Sağanak yağışların etkili olduğu günlerde Marmara denizi sahillerden numuneler alınıp gerekli analizler yapılarak denize girilebilir sahiller sürekli izlemeye alınmalıdır.
Holiday Park Gurubu, Çevre Ajansı tarafından toplanan su kalitesi verilerini inceledi, "kirli" olarak değerlendirilenlerin bir listesini hazırladı ve 13 plaj "kirli su" veya "Kaka derecelendirmesi" nedeniyle "Kahverengi Bayrak Ödülü" olarak ilan etti ve utandırdı.
İzlemezseniz ve haritalamazsanız çözüm üretmezsiniz. İzleme, haritalama, şeffaflık ve sorgulama doğru çözüm üretilmesini hızlandırır.
Kanalizasyonları akıllı izleme
Kirlenmenin yoğun olduğu bölgelerden başlayarak kanalizasyon sistemde kablosuz, akıllı izleme ağı kurularak suyun hızı, sıcaklığı, ÇO, pH ve benzeri parametreler ölçülerek kanalizasyon şebekesinin tüm DNA'sını anlayabilir, yönetebilirsiniz ve çözümler üretebilirsiniz.
Böylece illegal deşarjları, sızmaları, hasarları ve sağanak yağışlarda değişimleri hızlı ve seri olarak alınması gereken önlemler acil olarak uygulamaya konabilir. Ve neyin, nerede ve neden olduğunu sezgisel olarak bilebilirsiniz.
Su seviyelerini milimetrik hassasiyetle ölçülebilir. Her bir drenaj alanının diğerini nasıl etkilediğini tam olarak belirlenebilir.
Bu sayede performansı tahmin edebilir ve herhangi bir sorunu daha ortaya çıkmadan tespit edebilir.
Detay ayrı bir çalışmada verilecektir.
Kaynaklar:
1. https://x.com/DrAlexFord/status/1783015697372602666
2. https://www.theguardian.com/environment/2024/apr/24/tory-duty-on-ofwat-protects-profits-over-reducing-sewage-pollution-experts-say
3. https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/apr/26/england-water-companies-shareholders-dividends-river-sea
4. https://news.sky.com/story/shocking-incidents-of-sewage-spewing-into-gardens-and-streets-with-disease-outbreaks-very-possible-13094148
5. https://www.theguardian.com/environment/2024/mar/27/water-companies-in-england-face-outrage-over-record-sewage-discharges
6. https://www.bbc.com/news/explainers-62631320
7. https://inews.co.uk/news/sewage-spills-record-high-waste-over-4-million-hours-2977198
8. https://www.mirror.co.uk/news/uk-news/stomach-churning-map-shows-amount-32722551
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
