Devletin sosyal güvenlik sistemi ile belirlenen risklere karşı sigortalıları koruma görevini gerçekleştirebilmesi için temel kaynak, sigortalıların ödedikleri primlerdir.

Söz konusu prim gelirleri sosyal güvenlik bütçesinde birikir ve önceden belirlenmiş kurallara göre, sigortalılara veya hak sahiplerine bütçe olanakları ölçüsünde gerekli yardımlar yapılır.

Sistemin verimli bir şekilde çalışabilmesi için kayıt dışılığın azaltılması, sosyal yardımlardan yararlanmak için kanuna karşı hileli davranışların önüne geçilmesi büyük önem arz eder.  

Son yıllarda eşinden boşandığı halde fiilen birlikte yaşayanlara ilişkin bir meseleye hemen hemen hepimiz kulak misafiri olmuşuzdur.  

"Ayşe eşinden boşanmış ama halen birlikte yaşıyorlar", "Dayımın kızı 2 sene önce eşinden boşanmış, geçen haberimiz oldu. Meğer maaş için boşanmışlar." 

Örnekleri çoğaltmak mümkün...

Sigortalının vefatı halinde, dul kalan eşe veya sigortalının kız çocuğuna ölüm aylığı bağlanır.

Bu da geride kalanların geçimini sağlanması için ekonomik kaynak anlamına gelmektedir. 

Sigortalının dul eşi evlendiğinde, bağlanmış bulunan ölüm aylığı evlenme tarihini takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesilir.  

Yine aynı şekilde sigortalının ölümüne bağlı olarak hak sahibi kız çocuğuna ölüm aylığı bağlanır; ancak kız çocuğunun evlenmesi halinde ölüm aylığı kesilir.

Evliliğin sona ermesi halinde ise müracaat etmeleri halinde tekrar ölüm aylığı bağlanmaktadır.

Ölüm aylığını almak amacıyla birlikte yaşama olgusunun altında, özellikle ekonomik gerekçelerle geçim kaynaklarının artırılması ve mevzuata aykırı davranış karşısında yaptırımların bilinmemesi gibi birçok faktör yatıyor.

Ancak, ölen sigortalının dul eşinin, evlenmesinin ardından eşinden boşanması, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşaması, yine aynı şekilde ölen sigortalının kız çocuğunun, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşaması hangi gerekçe ile olursa olsun SGK tarafından kasıtlı ve kusurlu davranış olarak görülüyor. 

Yoklama işlemi

SGK'ya gelen şikayet ve ihbarların yanı sıra SGK resen "yoklama işlemi" yapabiliyor.

Boşandığı tarihten sonra eski eşi ile tekrar evlenerek evlenme ödeneği talebinde bulunanlar her şekilde incelemeye alınır.  

81 ilde görevli sosyal güvenlik denetmenleri incelemeleri arasında bu husus yer almaktadır.

Yapılan incelemelerde tutulan tutanaklar ise aksi sabit oluncaya kadar geçerli.

Yargıtay ne diyor? 

Yargıtay, boşanılan eşle birlikte yaşama hususunda eşlerin ikamet adres kayıtları, adreslerinde araştırma yapılıp yapılmadığı, muhtar ve adreslerdeki komşular ile görüşülmesi, tapu kayıtları, elektrik ve su gibi abonelikleri incelenmesi gerektiğini belirtiyor.

Fiilen birlikte yaşama konusunda tereddüte yer verilmeyecek şekilde tespit yapılması gerektiğini belirtmektedir. 

Yersiz ödemelerde 10 yıl detayı

Boşanılan eşle fiilen birlikte yaşama hususunda yapılacak incelemelerde yapılan fazla ve yersiz ödemeler tespit tarihinden geriye doğru 10 yıla kadar kanuni faizi ile birlikte geriye alınır.

Yapılan her bir ödeme için ödeme tarihinden tespit tarihine kadar ayrı ayrı kanuni faiz uygulanıyor.  

İkramiyeler de geri isteniyor

Boşandığı halde eşi ile birlikte yaşayan dul eş veya kız çocuğuna bağlanan gelir ve aylıklar, hatta ödenen bayram ikramiyeleri dahi kanuni faizi ile geri istenir.

Nitelikli dolandırıcılık mı?

Boşandığı halde eşi ile birlikte yaşayan dul eş veya kız çocuğuna ilişkin 2013 yılı öncesinde nitelikli dolandırıcılık kapsamında SGK tarafından suç duyurusunda bulunulurken, bu tarihten sonra mahkeme kararlarında da belirtildiği üzere, sosyal güvenlik kanununda bu hususa ilişkin Türk Ceza Kanunu anlamında cezai müeyyide düzenlenmediğinden nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilmediği kararı verildi.

30 gün içinde itiraz mümkün

Tebligatın geldiği sosyal güvenlik il müdürlüklerine ödeme tebligatının geldiği tarihten itibaren 30 gün içinde itiraz mümkün, itiraz yapılırken boşanılan eşle fiilen birlikte yaşamadığına ilişkin somut bilgi ve belgeler ile itiraz edilmesi gerekmektedir.

Aksi halde somut bilgi ve belgeye dayanmayan itirazlar reddedilir.

Ayrıca belirtmek gerekir ki SGK'ya itiraz yapılsa bile ödeme işlemleri durmaz.

Yurtdışında yaşayanlar incelenmiyor

Mevzuat gereği, yurtdışında ikamet edenlerin boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşayıp yaşamadığı hakkında araştırma yapılmıyor.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.