Yiyeceklerinizi nasıl sakladığınız onların tadı ve ömrü üzerinde büyük bir etkiye sahip.
Bol miktarda meyve kasesi ne kadar güzel görünse de hepsi birlikte güzel oyunlar üretmiyor.
Bazı meyve ve sebzeler buzdolabında saklanırsa daha uzun süre dayanır, bazıları ise tezgâhta bırakılırsa daha lezzetli olur.
Doğru saklama tekniklerini öğrenerek evdeki yiyecek israfını azaltabilir, çöp olması önlenebilir, yemek pişirmenin keyfini daha çok çıkarabilir, hatta paradan tasarruf edilir.
Yaş sebze ve meyvelerin doğru şekilde nasıl depolanacağını bilmek ürünün ömrünü uzatır, mevsimsel yiyeceklerden en iyi şekilde yararlanılır ve gıda israfı azaltılır.
Gıda israfı hem mali durumu hem de gezegeni etkiler.
Amerika Birleşik Devletleri
USDA, Amerika Birleşik Devletleri'nde meyve arzının yüzde 19'unun ve sebze arzının yüzde 22'sinin tüketici düzeyinde israf edildiğini tahmin etmektedir.
ABD Çevre Koruma Ajansı'na göre, dört kişilik bir Amerikalı aile için çöpe atılan gıdaların ortalama değeri yıllık bin 600 dolara yakın.
İngiltere
İngiltere'deki haneler her gün şaşırtıcı miktarlarda gıdayı çöpe atmaktadır - 20 milyon dilim ekmek, 4,4 milyon patates ve 3,1 milyon bardak süt bunlardan sadece birkaçıdır.
Atık ve Kaynaklar Eylem Programı (WRAP) tarafından yapılan araştırma, ortalama bir hanenin her gün 1,96 kilogram gıdayı çöpe attığını ortaya çıkardı; bu da haftada sekiz öğüne kadar eklenebiliyor.
İngiltere'de yaklaşık 4,5 milyon ton yenilebilir gıda atığı anlamına geliyor ve kişi başına yılda ortalama 210 euroya mâl oluyor.
AB ülkelerinde gıda atıklarının yaklaşık yüzde 50'si meyve ve sebzeler olduğundan, gıda israfını azaltmanın olası bir anahtarı olarak, bunların doğal olgunlaştırıcı gazı olan etilen gazıdır.
En taze meyve ve sebzeleri seçmek, mutfağınızda en uzun saklama ömrünü elde etmenin ilk adımıdır. Tabi hasattan pazara soğuk zincir sistemi ile taşınmış gıdalar daha uzun ömürlüdür.
Evde yiyecekleri saklama şeklinde yapılacak basit değişiklikler, uyumsuz yiyecekleri ayırmaktan neyin nerede daha iyi çalıştığını bilmeye kadar, yiyeceklerin ömrünü uzatmaya yardımcı olabilir.
Kullanılmayan yaş sebze ve meyveden oluşan bir servet çöpe atılıyor.
Meyve olgunlaşma hormonu; etilen
Bazı meyve ve sebzeler doğal olarak oluşan ve "meyve olgunlaşma hormonu" olarak bilinen, kokusuz, renksiz bir gaz olan etilen gazı ((C2H4) salgılar.
Etilen meyve olgunlaşmasını hızlandırmanın yanı sıra çoğu zaman aşırı olgunlaşmaya ve hatta çürümeye yol açarak meyve ve sebzelerin raf ömrünü kısaltır ve kayıplara neden olur.
Etilen gazı, hasat sonrası meyve ve sebzelerin bozulmanın ana nedenidir.
Bir çürük elma sepetteki bütün elmaları çürütür.
Bazı meyve ve sebzeler etilen gazına diğerlerine göre daha duyarlıdır. Bu yüzden hangi yiyeceklerin bir arada saklanması gerektiğine dikkat edilmeli (Tablo 1).
Bazı meyve ve sebzeler yüksek oranda etilen gazı üretirler, diğerleri ise çok az oranda etilen gazı üretirler ve bazıları ise etilene karşı duyarlıdırlar.
Belirli meyve ve sebzeleri bir arada tutmak felakete davetiye çıkarır, çabuk yaşanır, çürür ve çöp olur.
Etilen gazı üreten, etilen gazı üretmeyen, etilen gazına hassas olan ve etilen gazına hassas olmayan Tablo 1'de verilmiştir.
Elma, kayısı, üzüm, şeftali, nektarın, avokado kavun, olgun muz ve incir gibi bazı meyveler olgunlaşma hormonu olarak bilinen etilen gazı ürettiklerinden, elma, kayısı, muz, armut, erik, domates, lahana, havuç, kabak, ıspanak, karnabahar, marul, salatalık, taze fasulye gibi taze sebze ve meyveler bu gazdan etkilenerek daha hızlı çürür (Tablo 1).
Yeşil muzlar ve olgun yeşil domatesler, armutlar, mangolar, şeftaliler, elmalar ve avokadolarda fark etmiş olabileceğiniz gibi etilen gazı üreten meyveler hasat edildikten sonra olgunlaşmaya devam ederler.
Meyve olgunlaşması, büyümenin ve gelişmenin sonraki aşamalarından meyvenin tüketime hazır hale gelmesine kadar gerçekleşen süreçler bütünüdür.
Meyve olgunlaşması meyve kalite özelliklerinde değişikliklere neden olur. Meyve etinin sertliği tipik olarak yumuşar, şeker içeriği artar ve asit seviyeleri azalır.
Aroma uçucuları açığa çıkar ve meyvenin gerçek tadı gelişir. Meyvenin rengi genellikle koyulaşır, kabuğu ve eti yumuşar ve yeşil arka plan rengi solar.
Yapraklı ve köklü sebzeler, turunçgiller, kirazlar ve bazı meyveler çok az etilen gazı üretirler ve hasattan sonra olgunlaşmaya devam etmezler; ancak yaşlandıkça yumuşarlar ve çürürler (Tablo 1).
Genel olarak etilen gazına duyarlı meyve veya sebzeler, yüksek miktarda etilen gazı üreten meyve veya sebzelerle birlikte saklanmamalı veya depolanmamalı.
Etilen üreten yiyecekler, etilene hassas olan yiyeceklerle birlikte saklanırsa çabuk olgunlaşır, bozulur ve çürür. Örneğin muz ve elmalar yan yana depolanmamalı (Tablo 1).
Soğanlar elmalarla birlikte depolanırsa soğan kokulu elmalar elde edilir. Veya soğanları patateslerle birlikte depolanırsa patateslerin olgunlaşma süreci hızlanır ve filizlenmesi artar. Bu durum sarımsak içinde geçerlidir.
Etilen üreten meyveleri ve sebzeleri, etilene duyarlı (hassas) meyve ve sebzelerden uzak tutmak ve birlikte bir torbaya koymamak gerekir (Tablo 1). Olgunlaşmayı önlemek için yararlı bir yöntemdir.
Elma ve muz gibi kavunlar da etilen üretir ve bu da yakındaki yiyeceklerin aşırı olgunlaşmasına neden olabilir.
Kavunlar genellikle kesilip yenecek kadar olgunlaşana kadar tezgahınızın üzerinde veya ayrı yerde tutulmalıdır.
Muzlar tek başına, tezgah üzerinde, doğrudan güneş ışığından uzakta saklanmalıdır. Yer serin olmalı, ancak soğuk olmamalıdır.
Muzlar buzdolabında saklanmamalıdır çünkü soğuk sıcaklık tatlarının acılaşmasına neden olabilir.
Etilen gazı üreten meyve veya sebzeler olgunlaştıkça daha fazla etilen gazı üretirler.
Yanlış depolanan meyve ve sebzeler çabuk bozulur.
Etilen gazı, meyve ve sebzelerdeki bozulmanın birincil kaynağıdır. Etilen gazı, meyve olgunlaşmasını uyaran doymamış bir karbon gazıdır.
Olgunlaşma sürecini hızlandırarak marketlerdeki birçok meyve ve sebzenin ömrünü kısaltır, çürütür ve çöp olmasını sağlar.
Sebze ve meyveler bez torbalarda veya kapalı kaplarda saklanmalı. Bu şekilde etilen gazı hapsedilerek ürünün daha hızlı olgunlaşmasına neden olacaktır.
Ve diğer sebze ve meyvelerin olgunlaşmasında etkili olmayacaktır.
Farklı narenciye meyveleri bir arada tutulabilir/saklanabilir.
Buzdolabında saklasanız da saklamasanız da, etilen gazına duyarlı (hassas) meyve ve sebzeleri gaz yayanlardan ayrı tutulmamalıdır.
Mantarların yaklaşık yüzde 70 ila 90'ı sudur ve bunları plastik bir ortamda saklarsanız yoğuşma oluşur ve çürüme oranı artar. Mantarları kese kağıdına koyunuz, çünkü kağıt daha gözeneklidir.
Muz torbaları, muzların aşırı olgunlaşmasını durdurmak için doğru miktarda yalıtım ve hava sağlamaktadır.
Plastik poşetler/torbalar erken bozulmaya eşittir.
Etilen gazı üretmeyen (düşük ve çok düşük olan) meyveler ve sebzeler arasında böğürtlen, ahududu, kiraz, salatalık, patlıcan, üzüm, biber (tatlı ve acı biber), kabak, kabak (yaz ve kış), çilek, tatlı mısır ve karpuz bulunur.
Bunlar istenilen olgunluk aşamasına geldiklerinde toplanmalıdır. Bunlar etilen gazı üreten ürünler olmadan bir ortamda/torbada (plastik değil) birlikte güvenli bir şekilde saklanabilir (Tablo 1).
Etilen gazı üreten meyve ve sebzeleri ayrı ayrı depolanmalı/saklanmalı (Tablo 1).
Marul etilen gazı karşı oldukça hassastır, bu nedenle marulu (veya diğer yapraklı yeşillikleri) armut ve elmayla birlikte buzdolabında saklanmamalı (Tablo 1).
Çoğu sebze buzdolabında saklanmalıdır! Yapraklı yeşillikler nemliyken saklanmamalıdır çünkü nem onların daha hızlı çürümesine neden olabilir. Yeşil yapraklı sebzeler kapalı kaplarda saklanmalı.
Buzdolabında saklanması gereken meyveler
Böğürtlen, yaban mersini, kızılcık, kuş üzümü, üzüm, kiraz, çilek, ahududu, şifalı bitkiler gibi yumuşak meyveler çabuk bozulma eğilimindedir ve satın alındıktan sonra birkaç gün içinde yenmelidir.
Bu arada, bu yiyecekler soğuk ortamda tutulmalı ve yemeye hazır olana kadar yıkanmamalı.
Kirazlar soğutulmalıdır ve açık bir kapta veya kapta buzdolabında tutulabilir.
Bazı kaynaklar turunçgillerin (limon, misket limonu, portakal ve greyfurt gibi) oda sıcaklığında bırakılmasını önerse de olgun turunçgiller soğuk tutulduğunda çok daha uzun süre dayanmaktadır.
Meyvelerin sarılmasına veya kapalı kaba konmasına gerek yoktur ve bir ürün çekmecesinde açık bir kapta tutulduğunda en iyi sonucu verir.
Diğer yandan buzdolabının soğuk sıcaklığı turunçgillerin tadının acılaşmasına neden olabilir, bu nedenle bir hafta içinde tüketilecekse tezgahta saklanmalı.
İncir, longan, liçi, mangosten ve nar da soğuk tutulduğunda daha uzun süre dayanır.
(Diğer tropik ürünler olgunlaşana kadar dışarıda bırakılabilir ve daha sonra yemeye hazır olana kadar buzdolabında saklanabilir.)
Uzun süre saklamayı düşündüğünüz elmalar (bir haftadan fazla ve birkaç aya kadar) soğuk tutulmalıdır.
Sarılmaları gerekmez, ancak etilen gazı yayarlar, bu nedenle diğer ürünlerden ayrı bez torbalarda tutulmalıdır.
Nektarın ve mango gibi çekirdekli meyvelerin bir meyve kasesinde tezgahta olgunlaşmasına izin verilir ve daha sonra korunmalarına yardımcı olmak için yenecek kadar yumuşadıklarında buzdolabına kaldırılabilir.
Aşağıda verilen meyve ve sebzeler buzdolabında saklanırsa taze kalacak ve daha uzun süre dayanacaktır:
Kuşkonmaz, fasulye, pancar, brokoli, brüksel lahanası, lahana, havuçlar, karnabahar, kereviz, salatalıklar, patlıcan, rezene, yeşillik, pırasa, bamya, bezelye, biberler, ıspanak, kabak, kirazlar, kızılcık, üzüm, ananas, ravent
Meyve ve sebzeleri dondurma
Çoğu meyve ve sebze dondurulabilir ve bu onların israf edilmesini önlemenin harika bir yoludur.
Bazı meyve ve sebzeler dondurulduklarında dokularını kaybederler; bu sorunu, onları püre haline getirilmiş veya haşlanmış halde dondurarak çözebilir.
Yiyeceklerinizi dondurmak söz konusu olduğunda, yiyecekleri kullanacağınız zaman taze tutmak için her zaman dondurucuya dayanıklı kilitli poşetler kullanmanız tavsiye edilir.
Meyve ve sebzeleri dondurucuda depolamadan önce fazla havayı giderin ve korunmuş gıdalarınızı etiketleyip tarih koymayı unutmayın.
Buzdolabında saklanmaması gereken sebzeler
Sebzeler söz konusu olduğunda daha fazla çeşitlilik vardır; ancak buzdolabında saklanmaması gereken sebzelerle ilgili bu genel kurallara uyulmalı.
Sarımsak ve soğanlar (yeşil soğan hariç!) kabuklarıyla serin olan tezgâhta kalabilir, ancak soyulduktan/kesildikten sonra buzdolabında sarılı olarak saklanmalı.
Patatesler, soğanların filizlenmesine neden olabilecek bir miktar etilen gazı yaydığı için soğanlar patateslerden ayrı saklanmalı.
Patates, taro, tatlı patates, biber, dolmalık biber, muz, hurma ve yuca (manyok, manyok) buzdolabında saklanmamalıdır.
Bu nişastalı yumruları serin, karanlık, havadar bir yerde, bir kaseye veya kutulara gevşek bir şekilde istiflenmiş olarak tutun, ancak plastik torbalarda değil (aksi takdirde nem birikecek ve küflenmeyi ve bozulmayı teşvik edecektir).
Domatesler (teknik olarak bir meyve) olgunlaştıklarında bile tezgâhta bırakılmalıdır (soğutulduklarında lezzetlerini kaybedeceklerdir).
Kış kabakları tezgahın üzerinde veya altında kalabilir.
Avokadoların daha hızlı olgunlaşmasını istiyorsanız, birkaç gün boyunca bir kağıt torbaya koyunuz. Avokadolar etilen gazı üreterek daha hızlı olgunlaşmalarına yardımcı olabilir.
Avokadoları bir kese kağıdına koymak etilen gazını hapseder ve bu da avokadoların daha hızlı olgunlaşmasına yardımcı olur.
Buzdolabında saklanması ve saklanmaması gereken sebzeler
Birçok ürün buzdolabında iyi muhafaza edilirken patates, soğan ve sarımsak gibi bazı ürünler en iyi oda sıcaklıklarında bırakılmalı.
Buzdolabında saklansa da saklanmasa da etilen gazına duyarlı meyve ve sebzeler etilen gazı yayanlardan ayrı tutulmalıdır.
Oda sıcaklığında en iyi şekilde muhafaza edilen ürünlerin hava sirkülasyonuna ihtiyacı vardır.
Satın aldığınız muzlar, patatesler veya soğanlar delikli bir plastik poşette gelse bile, onları çıkarıp nefes almalarına izin verirseniz daha uzun süre dayanırlar.
Soğutulmuş ürünlerin çoğu ister fermuarlı plastik torbalarda, ister yeniden kullanılabilir silikon poşetlerde veya sıkı kapaklı kaplarda olsun, kapatıldığında daha uzun süre taze kalır.
Bu kaplar nemi tutarak ürünlerin kurumasını önler ve hassas ürünlerin etilen gazının etkilerinden korunmasına yardımcı olur.
Patates ve tatlı patatesi buzdolabına koymayın, nispeten nemli, serin ve karanlık bir yerde saklayın. Hava sirkülasyonuna izin verin.
Soğanı, muz ve diğer etilen gazı üreten ürünlerden ayrı tutulmalı ve ayrı ortamlarda depolanmalı.
Patates oda sıcaklığında filizlenir ve çürür. Buzdolabında ise nişastanın bir kısmını şekere dönüşür ve kızartıldıklarında çok çabuk kavrulabilir.
Erken filizlenmeyi önlemek için patatesler ve tatlı patatesler meyvelerden uzak, serin ve karanlık bir yerde saklanmalıdır.
Patatesler etilen gazına karşı duyarlıdır. Soğan ya da muzla birlikte veya yakınında asla depolanmamalı.
Filizlenmiş tatlı patatesleri yemek güvenlidir; pişirmeden önce filizler kesilmelidir.
Pancar, şalgam, şalgam, havuç, yaban havucu ve zencefil uzun süreli saklama süperstarlarıdır, çünkü onları buzdolabının neresinde tuttuğunuz konusunda titiz değildirler.
Fazla etilen gazı salmadıkları için kök sebzeleri yapraklı yeşillikler, lahanalar, brokoli ve karnabahar gibi gaza daha duyarlı ürünlerin yanında saklayabilirsiniz. Zencefil özellikle dayanıklıdır.
Karnabahar etilene çok duyarlıdır (Tablo 1), bu nedenle onu elma, kavun, kivi veya soğanla aynı çekmecede saklamamak gerekir.
Turplar, teknik olarak lahana ailesinin bir parçası olsa da, diğer kök sebzeler gibi davranırlar.
Hava geçirmez bir kapta saklandıklarında buzdolabında uzun süre taze kalırlar ve yapraklı yeşillikleri olmadan daha uzun süre dayanırlar.
Soğan ve sarımsak, buzdolabına koyulmaz. Düşük nemli, serin ve karanlık bir yerde saklanmalı. Hava sirkülasyonu olan ortamda tutulmalı.
Soğuk sıcaklıklar sarımsağın küflenmesine neden olabilir ve daha düşük sıcaklıklarda soğan nişastası daha çabuk şekere dönüşerek onları ıslak ve yumuşak bırakır.
Soğanların tepesinden yeşil filizler çıkarsa da strese girmeyin. Hem soğanları hem de filizleri yemek güvenlidir, ancak yeşil kısımları da kesebilir ve normal şekilde devam edebilirsiniz.
Patates ve tatlı patateslerden ayrı tutulmalı.
Kış kabakları oda sıcaklığında saklanmalı. Muz ve diğer etilen gazı üretenlerden uzak tutulmalı.
Butternut, meşe palamudu ve kabocha gibi sert kış kabakları için buzdolabında yer harcamanıza gerek yok.
Bu kalın kabakları serin, kuru bir yerde ve dilimleyene kadar doğrudan güneş ışığından uzakta saklanmalı.
Yapraklı yeşillikler yıkanmamış olarak buzdolabında saklanmalı. Fermuarlı plastik torbalarda ağzını kapatılmalı.
Aşırı nem, yapraklı yeşilliklerin buzdolabında daha hızlı çürümesine neden olur. Bu nedenle, çoğu uzman bu sebzeleri kullanmaya hazır olana kadar yıkamadan saklamayı önerir.
Yeşilliklerin kullanıma hazır olması için önceden yıkamayı tercih ediyorsanız, yıkadığınız yeşillikleri çok iyi kurutmanın gerekir.
Nemi emmesi için onları temiz bir havluya, kağıt havluya sarabilirsiniz. Bunun yeşillikleri aşırı kurutabileceğini ve biraz solmaya neden olabileceğini, bu nedenle çok uzun süre saklanamayacakları unutulmamalı.
Yapraklı yeşilliklerinizden en uzun ömrü elde etmek için, kahverengi veya sümüksü yaprakları çıkarıp atılmalı ve kalanını fermuarlı bir torbada veya başka bir hava geçirmez kapta saklanmalı.
İdeal olarak, çilek, yaban mersini, göbek portakalı ve ahududu gibi etilene duyarlı olmayan meyveler için ayrılan sebzelik çekmecesi kullanılmalı.
Armutlar biraz farklı bir hikayedir. Olgunlaşmamış armutlar oda sıcaklığında bir kasede ya da kağıt torbada bekletilmelidir.
Biraz yumuşadıktan sonra buzdolabında saklayabilirsiniz, burada birkaç hafta (bazen üç haftaya kadar) yemeye hazır kalırlar.
Turunçgil meyveleri, tezgah üzerinde bir haftaya kadar saklanabilir.
Turunçgilleri tezgahın üzerinde saklayabilir veya buzdolabında daha uzun süre taze tutabilirsiniz.
Portakal ve greyfurt etilene duyarlı değildir, bu nedenle onlar elma ve armutlarla birlikte saklanabilir. Bir haftalık turunçgilleri tezgahta tutulmalı ve kalanını buzdolabında saklanmalı.
Süpermarketler, manavlar, pazaryerleri ve benzerleri hangi sebze ve meyvelerin bir arada saklanması ve hangilerinin ayrı tutulması gerektiğini gösteren kullanışlı bir tablo hazırlamalı, kamuoyu ile paylaşmalı ve web sitelerinde yayınlamalılar.
Taze meyve ve sebzeler yanlış bir şekilde saklanırsa tavsiye edilen tüketim tarihi kısalır ve gıda çöp olur.
Gıda israfını azaltarak paradan tasarruf edilmeli.
1 kilogram elma 820 litre suya 250 gram CO2 eşdeğerdir.
Çöp depolama alanlarına en fazla gıda atıkları gidiyor.
Etilen emiciler
Yaban mersini gibi yavaş salınımlı etilen inhibitörü taze meyvelerin raf ömrünü uzatabilir.
Etilen emicilerin kullanımı meyve ve sebzelerin raf ömrünü önemli ölçüde uzatabilir, böylece tedarik zincirindeki israfı azaltabilir ve tedarikçiler ve perakendeciler için ekonomik fayda sağlayabilir.
Etilen absorpsiyon ürünlerine yönelik küresel pazarın önümüzdeki yıllarda önemli bir büyüme yaşayacağı öngörülmektedir.
Taze ve yüksek kaliteli ürünlere yönelik artan talebin yanı sıra gıda israfını azaltma ihtiyacı, etilen emilim ürünlerinin benimsenmesini sağlıyor.
Bu ürünler, etilen gazı üretimini ve emilimini engelleyerek meyve, sebze ve diğer çabuk bozulan ürünlerin raf ömrünün uzatılmasına yardımcı olmaktadır.
Hasattan tüketime kadar etilen emiciler kullanılarak meyve ve sebzelerin raf ömrü uzatılır ve daha uzun süre taze olarak kullanımı sağlanabilir.
Kaynaklar:
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpls.2022.968315/full
https://www.nytimes.com/wirecutter/blog/keep-your-produce-fresh/
https://www.realsimple.com/food-recipes/shopping-storing/food/how-to-store-produce
https://www.businessinsider.com/what-foods-you-shouldnt-store-next-to-each-other-2016-8
https://academic.oup.com/fqs/article/1/4/253/4735143?login=false
https://www.theguardian.com/money/2013/oct/12/food-gadgets-save-money-extend-shelf-life
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
