Yangınların her yıl sıkça görüldüğü Toros dağlarının eteklerinde yeraltı su kaynaklarının kullanımı ve sanal su konusunda Antalya'yı hem büyükşehir hem bir sayfiye bölgesi olarak ele almak yararlı olacaktır.

Bilindiği gibi Antalya tarım ve turizm, yani 2T konusunda ülkemizin gözbebeği.

Döviz girdisi olarak her iki sektörde de her zaman hükümetler tarafından destek görüyor.

Ancak, altın yumurtalar folluklardan toplanırken, tavuğun can çekiştiğini gören yok.

Bu konuda duyarlı birkaç kuruluşun başında gelen Antalya TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası'nın araştırmalarına göre; Antalya içme sularının yüzde 90 oranından daha fazlası yeraltı sularından karşılanıyor. (..) 

İlk bakışta bunda bir anormallik görülmüyor, çünkü ülke genelinde belediyelerin bazı yerlerde içme sularını yüzde 100'e varan oranlarda kuyulardan karşıladıklarını biliyoruz.

Antalya'da yaşayan 2 milyon 668 bin kişinin de ihtiyacını bu yolla karşılamanın bir sorun olmadığı görülüyor.

Sorun, 14 milyona yaklaşan turist sayısının yaptığı yaklaşık 50 milyon geceleme sayısında yatıyor.

Bu sayılar gururumuzu okşarken 428 beş yıldız otel, 680 bin yatak kapasitesiyle yetinmeyip; yıldızlı, yıldızsız, otel, pansiyon, yazlık tesislerin sayısı hızla yükseliyor. 

Bu kıyı işgalleri devam ederken şimdi de yazlık konutlar, turistik tesisler, siteler, apartman blokları, yazlık seralar Beydağları ve Doğu Torosların zirvelerine kadar her yere yerleşti.

Buralarda tavşanların, su içeceği bir su birikintisi bile kalmadı. Kurbağaların sesi duyulmuyor.

Yazlıkçıların açtıkları kuyular kurumaya başlayınca pencerelere "satılık" ilanları asılmaya başlandı.

Bilindiği gibi turistik tesisler, normal konutların 2 - 3 katı kadar su harcıyor (havuzlar, tenis kortları, duşlar, yeşil alan sulamaları vs.).

Hesaplamalara göre, turistik tesislerde kişi başına günlük tüketim 400 - 700 litre arasına denk geliyor.

Ortalama kişi başına günlük 500 litreden kabul edersek, 50 milyon geceleme* 500lt/ gün: 25 milyon metreküp eder.

Sonuç olarak her yıl suya en çok ihtiyaç duyulan mevsimde,  belirtilen miktar su harcanmış oluyor.

Uygar ülkeler artık turist sayısını önemsemiyor, hatta engellemeye çalışıyor. Amsterdam Belediyesi, kenti ziyaret edenlerin sayısı 20 milyonu aşınca, kitlesel turizmi engellemek için büyük yolcu gemilerinin kent merkezine demirlemesini yasakladı.

Gerekçe ise, turistin neden olduğu çevre kirliliği ve bazı kaynakların tüketimi. (Turist sayısını azaltmak isteyen Amsterdam'da büyük yolcu gemileri yasaklandı, 2023)

Yunan adaları her yıl kitlesel turizm yoğunluğundan dolayı su şebekeleri su ihtiyacının ancak yüzde 40'ını karşılayabiliyor.

Ülkemizdeki sahil yerleşimlerimizde benzer bir durum gözlemleniyor.

Örneğin, Bodrum nüfusunun 9 günlük bayram tatilinde 195 binden bir milyona çıktığını gördük.

Belli ki turizm görüldüğü kadar masum değil.

Sanal su

Turizm bölgelerinde denklemi tamamlayan ikinci T'ye bakarsak, tarımda kullanılan yeraltı suyuna konusunda yeni bir terim karşımıza çıkıyor: Sanal su.

"Sanal su", dünya çapında ticareti yapılan ürünlerin, yetiştirilmesi ve üretimi sırasında kullanılan su miktarını niteleyen bir başlık.

Küresel ölçekte, sanal su ticareti yılda 986 milyar metreküp olarak hesaplanıyor (Pearce, 2009).

Bu konuda Orta Asya çöllerinde pamuk tarımı uğruna Aral gölünün yok oluşunu, Pakistan'da yine pamuk üretimine feda edilen İndüs Nehri gibi örnekleri hatırlatarak Antalya'daki sanal su durumuna bir göz atalım.

Antalya dört mevsim meyve sebze üreten ve ihraç eden en verimli bölgemiz. 2020'de Antalya Toptancı Hal Kompleksinden 850 bin ton meyve ve sebze hem yurt içine hem de yurt dışına gönderilmiş (Antalya'dan dünyaya sebze ve meyve ihraç ediliyor, 2021).

Bu veri bize aynı zamanda, 135 ülkeye sanal su da ülkemizden ihraç etmiş olduğumuzu anlatıyor.

Tarımda kullanılan suyun büyük bir kısmının yine yeraltı sularından karşılandığını biliyoruz.

Dahası, Antalya Jeoloji Mühendisleri Odası'nın yanı sıra, diğer meslek odaları ve kuruluşlarına göre, bu yöntemle Korkuteli ilçesi şu anda yeraltı sularının yarısından fazlasını kaybetmiş durumda.

Ardından Elmalı gibi rakımı yüksek yerlerdeki kaynaklar bu çizgiyi takip ediyor. Yazın kurulan seralar için açılan kuyuların su seviyesi düzenli olarak daha derinlere iniyor.  

Dağlardan beslenen ve kentin içme sularını karşılayan bazı kuyularda insan sağlığına zarar verecek kadar arsenik olduğu konusunda ASAT ve Jeoloji Mühendisleri Odası arasındaki polemik sürüyor. (ANTALYA SU KAYNAKLARI KİRLİLİK UNSURLARI HAKKINDA BASIN AÇIKLAMASI, 2018)

Antalya'dan sanal su konusuna ihracatına tekrar dönersek; kazandığımız döviz miktarına sevinmenin o kadar da doğru olmadığını görürüz.

İhraç ettiğimiz meyve sebzelerin üretimi için harcanan su miktarı ölçüldüğünde, onlarla beraber ne kadar sanal su ihraç ettiğimizi kolayca bulabiliriz.

Domates kalemi üzerinden bir hesap yapacak olursak, belki de konu daha iyi anlaşılacaktır. Bir kilogram domates üretimi için kullanılan su miktarı 180 litre.

Soframızda tükettiğimiz her kilogram domates için aynı zamanda 180 litre su da tüketmiş oluyoruz (Suyu Tüketiyoruz, 2023).

TUİK'in yayımladığı 2022 yıl sonu verilerine göre, Antalya'da 2022'de 278 bin ton domates ihraç edilmiş (Eğilmez, 2022).

278 bin tonu 0,180 ile çarparsak; 50 bin metreküp sanal suyu, sadece tek bir ürün için ihraç ettiğimizi görürüz.

Diğer meyve, sebze ve süs bitkileri için kuyulardan çekilen sanal su gerçekten domates kırmızısı değil kan kırmızısı. Çünkü elimizde toprağın da kanı var.

Günün sonunda 2T'yi oluşturan sektörlerden döviz kazanmak için esasen su ihraç ediyoruz. Oysa önceliğimiz yer üstü suları olmalıdır.

Denize akan akarsularımız var. Örneğin, Manavgat suyundan kıyı boyunca hem 2T için hem de belediyelere sahil boyunca borularla gerekli su dağıtılabilir (Demir, 2019).

Akarsularımızı diğer kaynak suları besleyen Burdur, Eğirdir, Beyşehir gölleri giderek küçülüyor, kuruyor. Dağlara da eskisi kadar kar düşmüyor.

Özet olarak hem tarımda hem de turizmde kazandıklarımızın yanında neler kaybettiğimizin de farkında olmamız gerekiyor.

Dünya kenti Antalya'yı gelecekte susuz bırakmayalım. Su dünyamızın birinci ve biricik sorunu haline geldi.

Türkiye su stresi dönemine girmek üzere. Yeraltı sularımız tükenmeden onları sorumsuzca kullanmaktan vazgeçelim!

"YERİN ALTIDAKİ SULAR TÜKENİRSE YERÜSTÜNDEKİ SULAR DA TÜKENİR!" bilinci ile duyarlı olmak gerekiyor.

Burada bilgece söylenmiş Kızılderili Atasözlerinden birini hatırlatmak da gerek:

Yeryüzü bize atalarımızdan miras kalmadı, çocuklarımızdan ödünç aldık.

Yeraltında kalan su kefen suyumuzdur. Kutsalımızdır.

Kendi kuyumuzu kendimiz kazmayalım.

Çekilen çekildi, hiç olmazsa kalanı hep beraber koruyalım.

^Kaynakça:

^{ANTALYA SU KAYNAKLARI KİRLİLİK UNSURLARI HAKKINDA BASIN AÇIKLAMASI. (2018, 04 04). TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası: https://www.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=10730&tipi=3&sube=2&subesi= adresinden alınmıştır
(2021, 02 25). Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/antalyadan-dunyaya-sebze-ve-meyve-ihrac-ediliyor-41748896 adresinden alınmıştır
Dünya Haberleri. (2021, 01 20). DHA: https://www.dha.com.tr/dunya/nasa-dan-kritik-paylasim-turkiye-icin-kuraklik-uyarisi-1808022 adresinden alınmıştır
(2023, 07 21). BBC NEWS TÜRKÇE: https://www.bbc.com/turkce/articles/c3g186zeem1o adresinden alınmıştır
(2023). 02 06, 2023 tarihinde Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/antalya/ihracatin-yuzde-58i-tarim-sektorunun-42309738 adresinden alındı
(2023). 07 01, 2023 tarihinde Yeşil Aşkı: https://www.yesilaski.com/suyu-tuketiyoruz.html adresinden alındı
(2023). 2023 tarihinde Adell: https://www.adell.com/blogs/news/effective-water-management-in-tourism-facilities-ii adresinden alındı
Dünya Gazetesi. (2023, 06 23). Dünya: https://www.dunya.com/kultur-sanat/turizmi-12-aya-ve-81-ile-yayiyoruz-haberi-696795 adresinden alınmıştır
Demir, A. (2019, 11 14). Haber. Independent Türkçe: https://www.indyturk.com/node/91776/haber/manavgat-baryüzde C4yüzde B1yüzde C5yüzde 9Fyüzde C4yüzde B1-suyu-projesi-unutuldu-sudan-para-kazanmak-hayal-oldu adresinden alınmıştır
Doğan, A. (2022, 01 11). Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/cevre/konya-ovasindaki-yillara-gore-obruk-olusum-sayisi-belirlendi/2470651 adresinden alınmıştır
Eğilmez, S. (2022). Ürün Raporu Domates 2022. TEPGE. Ankara: Tarımsal Ekonomi ve politika Geliştirme Enstitüsü.
Kalay, H., & Koçer, Y. (2021, 01 24). Gündem Haberleri. DHA: https://www.dha.com.tr/gundem/karadenizin-tuzlu-suyunun-sizdigi-delta-tehdit-altinda-1808694 adresinden alınmıştır
NTV Haber merkezi. (2023, 06 19). Teknoloji Haberleri. NTV: https://www.ntv.com.tr/teknoloji/yer-altindan-cekilen-su-miktari-dunyanin-donus-eksenini-kaydirdi,VuVOmnN0gEGHjsQPZaWtBw adresinden alınmıştır
Sırma, T. (1998, 05). GAP'a Farklı Bir Yorum. Katılım(3).
Sümer, V. (2015, 08 27). ORSAM: https://www.orsam.org.tr/tr/disi-akiferi-konusunda-anlasma-sinirasan-yeralti-sularinin-yonetimi-uzerine-suudi-arabistan-urdun-isbirligi/ adresinden alınmıştır
EK. Bazı ürünlerin günlük su tüketimi listesi.}

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.