Para, zenginlik, burjuvazinin muhtelif mekanları, Paris, fakirlik mücavirinde Michel Pinçon ve karısı Monique Pinçon-Charlot'nun birlikte kaleme aldıkları eserlerde hususi adresimiz elbette pek çok yönüyle işlenen burjuvazi oluyor.
Bazen nitelikli, iyi bir sosyoloğun karşınıza çıkan bir tespiti, yüzlerce sayfa kitaba ya da on yılların yaşanmışlığına bedel olabiliyor. Bir anda sizi uzun, ağır, zor bir uykudan uyandırıyor.
Yeni, ferah, beklenmedik kapılar, daha önce hiç bakmadığınız, hiç böyle görmediğiniz pencereler açılıyor.
Misal artı-değer hususu, klasik, bildik iktisat kitaplarındaki fiyat/miktar grafiklerindeki üçgenlerden ya da diğer geometrik biçemlerden çok daha karanlık ve hayatın her veçhesine nüfuz eden, sinsice sızan acımasız sonuçlarla dolu.
Herhangi bir vasıflı ya da farklı ölçülerde vasıfsız bir çalışan, daha sonra üzerine hiçbir şekilde fikir sahibi olamayacağı bir ürün ya da hizmetin parçası olarak saatlerce hatta toplamda günlerce çalışır ancak söz konusu çalışana bu toplam üretimin ya da hizmetin yalnızca ufacık, minik bir kısmı verilir; aradaki fark giderek artarak, yığılarak girişimcide ya da Marksist anlamda üretim araçlarının sahibinde birikmeye devam eder.
İşte tam olarak bu noktada Michel Pinçon'un üç kelimeden müteşekkil şu cümlesi geliyor hep aklıma:
Burjuvazide birey yoktur. 1
Bu o kadar önemli bir husus ki, uzun asırların ekonomi, sosyoloji ve sınıflar tarihini tekrar tekrar hem de en baştan düşünmemize her zaman iyi ve yeni bir araç olabilir, yeni bir araç haline getirilebilir.
Marksist sınıf kavramı, sınıf bilinci kavramından günümüz büyükşehirlerinin bazen doğru çözümlenmesi müşkül burjuva mekanlarına geçiş yapabilmemiz için Pinçon'un birçok önermesini kullanabiliriz.
Zaman geçtikçe çözülebilen veya hafifleyebilen birçok sorun olabiliyorken dünya genelindeki gelir eşitsizliği, gelir dağılımının eşitsizliği, dünya küresinin kuzeyi ve güneyi arasındaki devasa eşitsizlik pandemi döneminde de artarak büyüdü, hiç azalmadı.
Pinçon bir sınıf (belki de bir tür "son-sınıf" olarak) olarak burjuvaziye, burjuvazi içerisindeki sınıf bilincine yakından bakarken denkleme mekânsal incelemeyi de (alelhusus Dans les beaux quartiers kitabını işaret etmeliyiz [PUF, 1989, Monique Pinçon-Charlot ile) az ya da çok ama muhakkak dahil ediyor.
Burada şunun altını özellikle çizmemiz gerekiyor: Taşra burjuvazisi değil, alelhusus Parisli büyük burjuvazi üzerine konuşuyoruz.
Pinçon'un şu cümleleri burjuvazi ve mekan bağlamında çok önemli bilgiler içeriyor:
Burjuvazinin mekânlarını incelerken Bordeaux'da çalıştık. Saint-Séverin'de ayin çıkışında, herkes avluda toplanır, Arcachon'da, Pyla ya da Cap-Ferret'de akşam ne yapacaklarını konuşurdu. Bunlar hepsi aileden kalma evler. Bu çok önemli, özellikle Parisliler için.
Hatta büyük burjuvaların Paris'teki evleri çoğu zaman kiralıktır, çünkü ailenin hatırası, mirası burada değildir. Aile mirası, ailenin hatırası aile evinde ya da şatodadır. 2
Pinçon (ve sosyolojik üretimlerinin büyük kısmını birlikte gerçekleştirdiği karısı Monique Pinçon-Charlot) neredeyse bir ömür boyu burjuvaziyi tüm detaylarıyla, olabildiğince her yönüyle incelerken burjuvazi içerisindeki güçlü dayanışmanın, bireyi aşan kolektivitenin, esasında burjuvazi içerisindeki meslek-önemsizliğinin ve bu hususta mekânların öneminin ziyadesiyle farkındalardı.
Farklı sosyoekonomik sorular
Sermaye biriktikçe, biz emeğimizle alınıp satılan tuhaf, mütereddit metalara dönüştükçe para ve dünya genelinde gelir dağılımında eşitsizlik artmaya devam ediyor.
Türkçeye yalnızca "Burjuvazinin Sosyolojisi" [Epos Yayınları, Çevirmen: Hande Turan Abadan, 2013, 136 s.] kitabı çevrilen Pinçon, "Burjuvazide birey yoktur" cümlesi akabinde şunları ekliyor:
Hepsinin bir bireyselliği var, ama aynı zamanda, hepsi kendilerini aşan bir şeyin, bir ailenin üyeleri. Her birey şebekenin içine alınmış; aynı zamanda bir kolektifin üyesi ve öncelikle kolektif. 3
Günümüz dünyasında tüm fabrikalar, hepimiz, bütün şirketler dolar ve euro ile birbirimize bağlanmış halde ve elbette hızla ve giderek artan bir hızla değişen ve dönüşen tüm bu ödeme araçlarına, yeni-üretim şekillerine çoğunlukla farkında olmayarak yabancılaşmış durumdayız.
Müthiş bir hızla, her zamanki seyahatine biçim ve şekilleri değişse de devam ediyor para; hızına yetişmemiz belli ki asla mümkün değil, bir işçinin emeğinden, dünyanın öbür ucundaki bambaşka bir ülkenin girişimcisine hiç durmuyor.
Günümüzün ilginç borsa vd. sistemleriyle, korkutucu bir ivme ve bir yandan da muazzam bir kırılganlıkla para birikerek ama birikeceği mekanları, güzergahları ve kişileri iyi seçerek yoluna devam ediyor.
Bitiş noktası ise çok büyük çoğunlukla burjuvazinin tanıdık elleri, tanıdık mekanları oluyor.
Aradaki uçurum hiçbir şekilde "öyle görünse de" kapanmıyor, aksine zenginler daha çok zenginleşirken fakirlerin daha fakirleştiği günlere uyanıyoruz.
Pandemi de bu zıt derinliği kötü ibreye doğru yaklaştırmaya devam etti.
Monique Pinçon-Charlot ile Michel Pinçon'un birlikte araştırdıkları, kaleme aldıkları çalışmalar, onca kitap eminim çok uzun süre burjuvaziye, şehirli burjuvazi sınıfının bilincine, mekânsal ve davranışsal yansımalarına, zenginliğe, bu sınıfın hareketliliğine, uluslararasılaşmasına, çok mülklülüğüne dair yaptığımız yorumlara katkıda bulunmayı sürdürecekler.
Çok boyutlu zenginliğe yakından bakarken ekonomik, toplumsal, kültürel zenginlikle (ve elbette simgesel sermaye [Pierre Bourdieu'nün öğrencisi olduğuna dair ne güzel işaretler…]) birlikte okul rekabetinden de söz etmişlerdi.
Asalet ve Fransa'da günümüzün asil aileleri Monique Pinçon-Charlot ile Michel Pinçon'un araştırma alanlarına dahil oldu.
Ama elbette bu çalışmaları muhtelif yerelleştirmelerle başka toplumlara uyarlamak, daha farklı sosyoekonomik sorular sormak, Pinçon'un derinlikli sosyolojik sorularını daha ileriye götürmek artık bizlerin görevi…
Michel Pinçon kimdir?
İşçi bir ailede doğan Michel Pinçon (18 Mayıs 1942-26 Eylül 2022), 1967'de bir Sosyoloji öğrencisi olan Monique Charlot ile evlendi.
4 CNRS'de [Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi, Le Centre national de la recherche scientifique] Pinçon işçiler üzerine çalışırken karısı ise kentsel ayrışma üzerine çalışıyor idi 5 Ve Pinçon'un akademik yayım kariyerini başlatan, tek başına yazdığı kitabı da çok önemli buluyorum: Désarrois ouvriers, familles de métallurgistes dans les mutations industrielles et sociales (Endüstriyel ve toplumsal değişimlerde düzensiz işçiler, metalürji işçilerinin aileleri, Éditions l'Harmattan, 1987).
Ve böylece Pinçon'un Monique Pinçon-Charlot ile birlikte kaleme aldıkları muhtelif çalışmalar başlıyor: Para, zenginlik, burjuvazinin mekanları, şatolar, Paris, fakirlik mücavirinde eserlerde esas adresimiz elbette pek çok yönüyle işlenen burjuvazi oluyor.
Bu kıymetli sosyolog, çalışmalarıyla, burjuvaziye dair eleştirel ve cesur yaklaşımıyla her zaman yaşamaya devam edecek…
*Bu yazıyı yazarken herhangi bir alıntı yapmasam da aşağıdaki röportajı da okudum:
https://www.humanite.fr/en-debat/monique-pincon-charlot-et-michel-pincon/monique-pincon-charlot-et-michel-pincon-les-paradis
https://www.humanite.fr/en-debat/monique-pincon-charlot-et-michel-pincon/monique-pincon-charlot-et-michel-pincon-les-paradis
1. https://birartibir.org/burjuvazide-birey-yoktur/ (Fransızca orijinali: https://www.lesinrocks.com/cinema/claude-chabrol-la-fleur-du-mal-85339-19-02-2003/ )
2. https://birartibir.org/burjuvazide-birey-yoktur/ (Fransızca orijinali: https://www.lesinrocks.com/cinema/claude-chabrol-la-fleur-du-mal-85339-19-02-2003/ )
3. https://birartibir.org/burjuvazide-birey-yoktur/ (Fransızca orijinali: https://www.lesinrocks.com/cinema/claude-chabrol-la-fleur-du-mal-85339-19-02-2003/ )
4. https://fr.wikipedia.org/wiki/Michel_Pin%C3%A7on
5. https://fr.wikipedia.org/wiki/Michel_Pin%C3%A7on
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
