"Atık" terimi, yaygın olarak yaşam evresinin sonunda ortaya çıkan değersiz yan ürün olarak adlandırılır ve maddenin uygun yönetim için atılması, depolanması veya yakılması gerekir.

Atık, herhangi bir modern zaman toplumunun verimsizliğinin bir sembolü olarak görülür. Doğa atık üretmez.

Sıfır atık kavramı, atığın, ürünün yaşam aşamasının sonunda oluşan değersiz ve kaçınılmaz bir yan ürün olduğu şeklindeki yaygın varsayıma doğrudan meydan okur.

Sıfır atık, atıkların üretim ve tüketim faaliyetlerinin ara aşamalarında üretilen "yanlış tahsis edilmiş kaynak" veya "geçiş halindeki kaynak" olduğunu ve bu nedenle azaltma, yeniden kullanma, geri dönüşüm, yeniden birleştirme yoluyla üretim ve tüketim süreçlerine yeniden sirküle edilmesi gerektiğini kabul eder, yeniden satmak, yeniden tasarlamak veya yeniden işlemektir.

Sıfır atık, "atığı" bertaraf edilmesi veya yakılması gereken bir madde olarak görmez, ancak atığı tekrar tekrar kullanılması gereken bir kaynak olarak görür.

The Zero Waste International Alliance'a göre sıfır atık; "Ürünlerin, ambalajların ve malzemelerin sorumlu bir şekilde üretilmesi, tüketilmesi, yeniden kullanılması ve geri kazanılması yoluyla tüm kaynakların yanmadan ve çevreye veya insan sağlığını tehdit eden toprağa, suya veya havaya deşarj olmadan korunmasıdır."

Verimli, etkili ve akıllı kentsel atık yönetimi yerel, ulusal ve Avrupalı karar vericiler için giderek daha fazla önem kazanıyor.

Vatandaşlar, kentsel atıkların nasıl yönetildiği ve işlendiğiyle de ilgilenmeye başlarken, sürdürülebilir konular genç nesil için son derece önemli. 

Avrupa da döngüsel ekonomi çerçevesi ilgili tüm politika kararlarına rehberlik etmiş durumda.

Yeşil Yeni Anlaşma, özellikle, atık üretimini azaltma ve sıfır atık hedeflerine ulaşılana kadar geri dönüşümü artırma yöntemleri de dahil olmak üzere, Avrupa ekonomisindeki tüm alanlar için sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmeyi amaçlıyor.

Avrupa'da üreticinin sorumluluğunu genişletmek için ambalaj atıkları, düzenli depolamayı gönderilmesini azaltmak için etkin geri dönüşüm oranlarını artırmak ve yeterli ayrı toplama oranlarına ulaşmayı hedefliyor.

Sıfır atık stratejisi;

• Atık oluşmasının önlenmesi (ilk tercih),
• Ürünlerin yeniden kullanılması,
• Miadı dolmadan bazı ürünlerin düşük fiyatta satılması ve ihtiyaç sahiplerine ücretsiz verilmesi,
• Atıkların kaynakta ayrıştırılması ve ayrı toplanması (ambalaj atıkları gıda atıkları ile karıştırıldığı zaman kalitesi düşer)
• Atıklardan yeni ürünler üretilmesi 8gıda atıklarından kompost ve biyogaz üretimi, kağıt atıklardan kağıt, cam atıklardan cam, plastik atıklardan plastik ve metal atıklarından metal üretilmesi)
• Yakılması ve enerji kazanılması,
• Son çare depolanması 

Organik atıklar, genellikle gıda atığı miktarının göstergesidir ve öncelikle hanelerin tüketim alışkanlıklarını yansıtır.

Avrupa Döngüsel Ekonomi Eylem Planı, atıkları ayrı toplama oranlarını Avrupa kentsel atık sektörünün çevresel performansını artırmada gerçekleştirilecek kilit bir hedef olarak ele alıyor.

AB'nin döngüsel ekonomi stratejisi kapsamında yakın zamanda revize edilen atık mevzuatının, "biyolojik atıkların hem önlenmesini hem de sürdürülebilir yönetimini yönlendirecek çeşitli hedefler ve hükümler getirdiğini" belirtiliyor.

Yüzde 34'lük bir payla biyo-atık, AB'deki belediye atıklarının en büyük bileşenidir. Biyo-atıkların geri dönüştürülmesi, AB'nin 2035 yılına kadar belediye atıklarının yüzde 65'ini geri dönüştürme hedefini karşılamanın anahtarıdır.

AB ülkelerinde her yıl yaklaşık 88 milyon ton (kişi başına 173 kg) gıda israf ediliyor.

Sıfır atık stratejisinde verimlilik esastır.

Gıda israfını azaltmak, zamanımızın temel zorluklarından biridir ve çevresel, ekonomik, sosyal ve etik açılardan öncelikli olarak ele alınması gerekir.

Kentsel Atık Yönetimi sektörünün yolsuzluk, kötü kamu yönetimi ve hatta atıkların yasadışı taşınması ve bertarafı için yollar oluşturmayı amaçlayan organize suçlardan en çok etkilenen sektörlerden biridir.

"Ecomafia" İtalya raporu, 2017 yılında 28.137 çevre suçu işlendi ve bunların arasında yaklaşık 8 bini yasadışı atık yönetimiyle ilgiliydi.

Sıfır atık kavramının uygulanmasında özel taraflar, kamu kurum kuruluşları ve toplumlar dahil tüm katılımcıların katılımını gerektirir.

İtalya

60 milyon civarında bir nüfusa sahip İtalya'da il sayısı 107'dir. 

Sıfır Atık İtalya, 2004 yılında Napoli atık yönetimi krizi sırasında gayri resmi düzeyde başladı. 2004 yılında kaynak ayırma oranı yüzde 17 idi.

2019'da bu oran yüzde 61,3'tür ve yüzlerce Belediye yılda 100 kg/kişinin oldukça altında kalan atıklarla (çoğu 50 yaşın altında) yüzde 80 ve hatta yüzde 90'ın üzerinde ayırma oranlarına ulaştı. 

İtalya'da tek kullanımlık plastiklerin kullanımı yasaklandı. Sıfır Atık Ambalaj pazarı güçlü şekilde destekleniyor. 

İtalya'da 1500'den fazla belediye "kapıdan kapıya" ayrı toplama sistemini kabul etmiş ve uygulamaktadır.

Halihazırda yüzde 55 oranında kaynakta ayrı toplama yapılıyor. Bu belediyelerin yüzde 20'si (300 belediye) yüzde 80'in üzerinde kaynakta ayrı toplama yapıyor.

Kapıdan kapıya toplama her tür toplulukta gerçekleşir; Torino eyaletinin tamamı (2,5 milyon nüfus) yüzde 50'nin üzerinde kaynakta ayrı toplama oranlarına ulaştı.

İtalya'da atıkları kaynakta ayrı toplama oranları, bölgesel ve il düzeylerinde önemli ölçüde değişiyor.

Örneğin, ülkenin kuzeydoğu bölgesindeki Veneto, yüzde 73,8 ile en yüksek ortalama ayrı toplama oranına sahipken, Sicilya sadece yüzde 29,5'e sahip, ancak bir önceki yıla göre 7,8 puanlık bir artış söz konusu.

Benzer şekilde, il düzeyinde önemli bir değişkenlik söz konusu: örneğin, Caltanissetta, Sicilya, 2018'de yüzde 43,4'lük ayrı bir toplama oranına ulaşırken, Palermo yalnızca yüzde 19,9'a ulaştı.

Kısaca, kaynakta ayrı toplamada kuzeydeki şehirlerle güneydeki şehirler arasında uçurum söz konusudur. 

Torino şehir merkezi kapıdan kapıya kaynakta ayrı toplama başladığından bu yana sadece 3 yıl içinde yüzde 25'ten neredeyse yüzde 60 ayrı toplamaya ulaştı.

Trento (110 bin nüfus) veya Novara (100 bin nüfus) gibi diğer şehirler etkileyici kaynakta ayrı toplama oranları elde edildi ve Milan bile kapıdan kapıya kaynakta ayrı toplama yapmaya başladı.

Sıfır Atık Sertifikasyonu, toplam atığın en az yüzde 90'ının çöp sahalarından uzaklaştırılmasını ve çevresel etkileri en aza indirmek için başka programların uygulanmasını gerektiren bir tanımlamadır.

İtalya'nın ilk Sıfır Atık projesini başlatan ve sıfır atık sertifikası olan Capannori (50 bin nüfus) belediyesi, kapıdan kapıya ayrı toplama uygulaması sayesinde 2005'teki yüzde 37'lik ayrı toplamadan 2008'de yüzde 82'ye ulaştı. Avrupa ortalaması yaklaşık yüzde 48'dir.

Capannori ve San Francisco'da süpermarketlerde yeniden kullanılabilir bebek bezleri tanıtılmış ve uygulamaya kondu.

Hedef tek kullanımlık çocuk bezlerine son vermek. 

İtalya'da çöp depolama alanına sıfır atık gönderilmesi planlanıyor. 

Attığın kadar öde (PAYT) ücretlendirmesini uygulamaya konuldu.

PAYT sistemi önemli değişikliği getirildi ve kaynakta ayrıştırma ve toplama oranını yüzde 90'a kadar çıkarıldı. 

Kişi başına atık oluşması yüzde 57 oranında azaltıldı. 

Ekonomik etki: Kapıdan kapıya toplama sistemine geçmenin maliyeti tamamen, 16 bin ton atığın bertaraf edilmek yerine geri dönüştürülmesinden elde edilen tasarrufla karşılandı.

2007 yılı için toplam 2 milyon 348 milyar euro tasarruf, vatandaşların faturalarının yüzde 20 oranında azaltılmasına imkan sağlandı.

Çevresel etki: sadece yakılan ve şimdi geri dönüştürülen 6 bin ton kağıt ve kartonun geri dönüştürülmesinin etkilerine bakıldığında;

• 100 bin ağacın kesilmesi,
• 2,85 milyon litre suyun tüketilmesi (31 bin nüfusa su sağlayacak kadar),
• 9,1 bin ton sera gazı CO2 emisyonu (680 bin varil petrol emisyonuna eşit), 

önlendi.

İtalya'da yılda 4,6 milyon ton gıda atığı (75 kg/kişi/yıl) ve 2 milyon ton yeşil atık (32 kg/kişi/yıl) oluşuyor.

İtalya'da geri dönüştürülen ve kompostlanan evsel atık yüzdesi 2004'ten 2016'ya iki katından fazla arttı.

1997 ve 2017 arasında, ayrı toplanan organik atık miktarı 10 kat arttı ve 2015'te yaklaşık 6,1 milyon ton gıda ve bahçe atığı İtalyan belediyelerinde ayrı olarak toplandı.

İtalya'da 274 adet kompost tesisi var. Kapasitesi 5,4 milyon ton. Ülkede 52 adet biyogaz tesisi var, toplam kapasitesi 3,3 milyon ton. 

İtalya, kompostlama için gönderilen atıkların en fazla olduğu AB üye ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor.

Biyoatık, 2016'da İtalya'da ayrılan tüm evsel atıkların yüzde 41,2'sini oluşturuyordu.

2018'de, tüm MSW'nin yüzde 58'i kaynaktan ayrılmıştı ve Veneto ve Trentino Alto Adige Bölgelerinde ve daha fazla olan diğer yedi İtalyan Bölgesinde yaklaşık yüzde 72'lik zirveler yaptı.

Günümüzde, İtalya'da yaklaşık 35 milyon nüfus, biyo-atık (gıda atıkları ve yeşil atıklar) için yoğun toplama programlarına katılıyor ve yaklaşık 6,5 milyon ton biyoatığı bertaraftan geri dönüşüme yönlendiriyor.

2015 yılı verilerine göre en büyük on tesisin her biri 100 bin ton/yıl kapasiteyi aşıyor ve birlikte 2015 yılında İtalya'da mevcut olan toplam arıtma kapasitesinin 2 milyon tona kadar çıkabiliyor. 
 

 

İtalya Milan'da mutfakta oluşan biyo-atıklar, kahverengi konteynırlarda veya kompostlanabilir torbalarda biriktiriliyor, koku ve atıksu oluşmasından dolayı rahatsızlığı minimize etmek için hafta iki defa kahverengi atık araçları ile toplanıyor.

Toplanan biyo-atıklar, kompost ve biyometan tesislerine gönderiliyor. 

Gıda atıklarının ayrı toplanmasının amacı, bu materyali yakma ve depolama işleminden uzaklaştırmak, biyogaz ve kaliteli kompost üretimi için biyogaz tesisine göndermek. 
  

 

Yerel bir atık toplama şirketi olan ASCIT, organik atıkları sık sık kapıdan kapıya toplamakta ve ildeki bir kompost tesisine göndermektedir.

2010 yılında Capannori'deki kamu kantinlerine belediye tarafından Joraform kompost makineleri temin edildi.

Bu, organik atıkların toplanması, taşınması ve işlenmesi maliyetlerinin yüzde 30 ila 70 oranında azaltılmasına yardımcı oldu.

Site, okul, restoran, işyerleri, apartman, müstakil binalar ve benzerleri gibi bahçesi veya yeterli alanı olan yerlerde bio-atıklar için ev tipi kompost ünitesi var.

Ev tipi kompost yapan hanelere teşvik olarak atık tarifelerinde yüzde 10 indirim yapılıyor ve anlık kontroller hanelerin yüzde 96'sının kompostlarını doğru işletildiğini gösteriyor.

Bölgede bir biyometanizasyon tesisi şu anda planlama ve danışma aşamasında.

Kilit başarı faktörleri, vatandaşlarla yoğun iletişim (uygulamadan önce ve sonra) ve toplanan akışların kalitesine odaklanmaktı: içeriğin denetlenmesine izin veren şeffaf bir torba, 24 eğitimli personel tarafından kalite kontrolleri ve düzensizlikler durumunda yaptırımlar uygulandı.

Kamu şirketi Contarina, Kuzey İtalya'daki Priula ve Treviso bölgelerindeki atık yönetiminden sorumlu olup, 50 belediyeye ve 554 binden fazla nüfusa hizmet veriyor. 

Contarina şirketi, 2000'li yıllarda kişi başına atık üretimi 217 kg/kişi/yıl ile 2017 yılında bu değer kişi başına atık miktarı 58 kg/kişi/yıla düştü.

Kaynakta ayrı toplama ve geri dönüşüm 2000'li yıllarda yüzde 27'lerde iken 2017 yılında bu oran yüzde 85'e çıktı (Şekil 3).
 

 

 

İtalya'da bio-atıklardan solucan metodu ile kompost üretilmektedir. 
 

 

Sonuç olarak, Capannori'de, kaynakta ayrı atık toplama oranı yüzde 85'e ulaştı. Bazı belediyelerde bu oran yüzde 90.

Çöp depolama alanına gönderilen atık miktarı yüzde 10 ila yüzde 15 arasında değişiyor.

Atık sektörlerinde verimliliğin, sürdürülebilirliğin ve akıllılığın sağlanmasında sosyal, ekonomik ve politik kurumların önemini daha da ortaya koyuyor.

İtalya'da toplama, taşıma, geri dönüşüm ve yeni ürünleri alternatif hammadde olarak akıllı uygulamalarla yapılıyor. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.