İş hayatında bireylerin belirli görevlere gelmesinde ve statü değiştirmesinde kendi çaba ve yetenekleri yerine, akrabalık ilişkilerini kullanmaları, kendi açılarından bir zafiyete; iş ortamı açısından ise göreve gelmede başarı ve yetenek ölçüt alınmadığından iş kaybı ve başarısızlığa neden olmaktadır.
Nepotizm nedir?
Nepotizm, tanıdıklara ve aile üyelerine gösterilen bir kayırmacılık biçimidir. Kayırmanın en yaygın biçimi, akrabalar için istihdam olanaklarını arttırmaktır.
Nepotizm, bir aile üyesine liyakat ve niteliklerini göz ardı ederek bir iş teklif etmek için birinin gücünü veya resmi konumunu kötüye kullanmasıdır.
Ne yazık ki şirketlerde pozisyonların büyük bölümünün, o görev için yeterli niteliklere sahip olmayan çalışanlarla dolu olduğuna ve terfilerde öncelikli görüldüklerine tanıklık ederiz. Bunu da nepotizm kavramı ile açıklayabiliriz.
Nepotizm, hem kamu hem de özel sektör işletmelerinde karşılaşılan önemli sorunlardan biridir.
Nepotizm örneği Samsung
Çin ve Hindistan'da nepotizm bir yaşam biçimidir ve olumlu olarak kabul edilir. Endonezya'da ve Güney Kore'de de adam kayırmacılık oldukça yaygındır.
Güney Koreliler, yıllardır bir kişinin iş veya siyasetteki kaderinin liyakat yerine kan bağı ile belirlendiğine dair kültürel bir inancı kırmaya çalışıyorlar.
Nepotizmi caydırmak için yasalar çıkarıyorlar. Politikacılar, üniversiteye girişte aile kayırmacılığının olmayacağına dair sözler veriyorlar.
Güney Kore'nin en büyük şirketlerinden Samsung'un üçüncü nesil lideri olan Lee Jae-yong ulusal televizyon kanalında çocuklarının şirketi devralmasına izin vermeyeceğini açıkladı.
Neden? Çünkü Samsung'un varisi olan Lee Jae-yong rüşvet, vergi kaçırma ve zimmete para geçirme suçlarından hapis yattı.
Yasadışı olarak sakinleştirici propofol kullanmaktan suçlu bulundu. Samsung'u saran yolsuzluk skandallarının, şirketin on yıllar boyunca benimsediği adam kayırmacı yaklaşımdan kaynaklandığını belirtti.
Akrabalarına iyilik yapmak yerine profesyonel yöneticilere güvenerek kurumsal değeri geliştirmeye odaklanmaya söz verdi ve yaptığı yanlışlar için özür diledi.
Televizyonda çocuklarının yönetimi ele geçirmesini yasaklama sözü verdi. Samsung 2018 yılında çok önemli bir karar aldı ve şirketin CEO'luğa her biri alanında uzman üç isim atadı.
Nepotizm çalışan bağlılığını azaltır mı?
Çoğu araştırma, nepotizmin işverenlerle ilgisi olmayan çalışanların moralinin ve bağlılığının azalmasına neden olduğunu göstermektedir.
Kayırmacılığın insanları motivasyonsuz, özgüvensiz ve yabancılaşmış hissettirdiğini aynı zamanda rekabeti ve yeniliği de engellediğini kanıtlamaktadır.
Nepotizm sonucu oluşan haksız kariyer muamelesi, kişileri tembelliğe sevk etmektedir.
Nepotizm vakalarında kişi, daha az nitelikli olarak algılanan birine verilen fırsatlar nedeniyle gözden kaçırıldığını hissetmektedir.
Sonuç olarak, çalışanlar aidiyet duygusunu kaybetmekte ve bağlılıkları tehlikeye girmektedir.
İşletmelere hangi zararları verir?
Nepotizm, çalışanların moralini etkileyerek, sürtüşme ve kızgınlığa neden olarak işletmelere zarar vermektedir. Nepotizm, yeteneklerin elde tutulmasını engellemekte, şirket kültürünü zedelemektedir.
Üretkenliği, yaratıcılığı ve işin kalitesini düşürmektedir. Adam kayırmacılık, örgütün psiko-duygusal iklimini bozmakta, yöneticiye, örgütün değerlerine ve kararlarına olan güveni aşındırmaktadır.
Nepotizmin suç sayılmasına örnek
ABD'de, Federal Anti-Nepotizm Yasası, federal hükümetin üç şubesindeki kamu görevlilerinin (Başkan ve Kongre Üyeleri dahil) bir akrabayı işe almalarını veya terfi etmelerini ve hatta bu tür eylemleri savunmalarını kısıtlamaktadır.
Nepotizm karşıtı düzenlemeler eyaletten eyalete ve bir ülkeden diğerine farklılık göstermektedir.
Nepotizm ve kronizm arasındaki fark nedir?
Nepotizm tipik olarak aile üyelerini kayırma eylemi iken kronizm, kişinin gücünü arkadaşlarına gereksiz avantajlar ve faydalar sağlamak için kötüye kullanmasıdır.
İşyerinde nepotizmi nasıl önleyebiliriz?
İnsanların iş yerinde adam kayırmacılığa tepki verme şekli, büyük ölçüde söz konusu adayın niteliklerine ve işe alma sürecindeki şeffaflığa bağlıdır.
İşe alınan veya fırsat verilen kişinin patronla akraba olması durumu otomatik olarak adam kayırma yapmaz.
Gerçek şu ki, fırsatı alan kişi, işe hitap eden niteliklere veya deneyime sahip olabilir. İşletmeler akraba da olsa aday seçerken adayın işin gerekliliklerine uyumu, eğitim ve deneyim durumu, sektör ve bölüm bilgisi gibi konuları göze almak zorundadırlar.
Nepotizm genellikle yetersiz politikalar ve liderlik olduğunda ortaya çıkar ve nitelikli adayların haklı bir sebep olmaksızın işe alınmasını engeller.
Nepotizmi önlemek, açıkça tanımlanmış bir anti-nepotizm politikasına sahip olmakla başlar.
Şirketler, adam kayırmacılık konusundaki tutumunun ne olduğunu, bu tür uygulamaların ortaya çıkmasını önlemek için hangi prosedürlerin mevcut olduğunu ve bu politikalara uyulmamasının sonuçlarının neler olduğunu şeffaf bir şekilde ifade etmelidir.
Adam kayırmayı caydıran bir kültür yaratılmalıdır. Sorunlar ortaya çıktığında tarafsızlık korunmalıdır. Aile üyelerinin birbirlerine tam bir tarafsızlıkla bakmakta zorlandıklarının bilincinde olunmalıdır.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
