İlk koronavirüs aşısı 16 Nisan 2021'de yapılan Almanya Başbakanı Angela Merkel'e ikinci aşının 22 Haziran 2021'de yapıldığı açıklandı. 1, 2
Almanya dünyanın en önemli ülkelerinden biri olduğuna göre bu ülkenin başbakanının aşılanmasıyla ilgili bilgiler de haber değeri taşır.
Mutlaka tıbbi danışmanları olan Merkel'in sağlığıyla ilgili son kararları kendi mi veriyor yoksa danışmanlarını mı dinliyor bilemiyorum; ama hem aşı yaptırmada bu kadar geç kalınmasını ve hem de aşı seçiminin tartışılması gerektiğini düşünüyorum.
Bizim Cumhurbaşkanımız Erdoğan'a ilk aşısı (Sinovac) 14 Ocak 2021'de, yani Merkel'den tam 3 ay önce yapılmıştı. 3
Başkan daha sonra ikinci doz Sinovac aşısını ve nihayet 4 Haziran 2021'de üçüncü dozu yaptırdı; son dozun hangi aşı olduğu yani Sinovac mı BioNTech mi olduğu açıklanmadı ama ben bunun BioNTech olduğunu düşünüyorum. 4
Disiplini ve milliyetçiliği ile tanınan, tüm dünyada en çok kullanılan aşının da üreticisi BioNTech'e sahip olan Almanya'nın başbakanına bu kadar geç aşı yapılmasının sebebi ne olabilir?
İnsanın aklına ilkin aşıların etkinlik ve bilhassa da emniyetlerinin daha iyi ortaya çıkmasının beklenmesi gibi bir gerekçe geliyor.
Bu haklı bir gerekçedir; bugün bile tüm ülkelerde "acil kullanım onayı" ile uygulanan bir aşı için temkinli davranılmasını doğru buluyorum.
Ancak Merkel'e yapılan ilk aşının halk arasında daha ziyade Alman aşısı adıyla bilinen BioNTech değil de AstraZeneca aşısı yapılması işleri biraz karıştırıyor.
Neden, Almanya'nın, Merkel'in de katıldığı bir merasimle liyakat nişanı verdiği Uğur Şahin ve eşi Özlem Türeci'nin kurucu ortakları ve CEO'su olduğu ve tüm dünyanın elde edebilmek için yalvar yakar oldukları BioNTech aşısı değil de AstraZeneca? 5
AstraZeneca mı BioNTech mi?
AstraZeneca aşısı halk arasında İngiliz aşısı olarak tanınıyor; merkezi Cambridge'de olan şirket, aslında bir İngiliz-İsveç ortaklığı.
İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden ayrılmış olması ve İsveç'in de hem pandemide toplum bağışıklığını benimseyerek hem aşılamada çok baskıcı olmayarak tüm dünyadan farklı davranışlar sergilemesine dikkatinizi çekmek istiyor ve Merkel'in aşı tercihinde başka sebeplerin rolü var mıdır diye düşünmeden edemiyorum.
Merkel, ileride siyasi ve ticari kazanımlar elde etmek için İngilizlere jest yapmak istemiş olabileceği gibi aşı milliyetçiliğine karşı bir tutum sergilemeyi de amaçlamış olabilir; ama Alman Sağlık Bakanlığı'nın "Rus ve Çin aşısını tanımıyoruz" açıklaması bence bu ihtimali bertaraf ediyor. 6
AstraZeneca aşısı ile alâkalı endişeler
Merkel'in aşı olmadan önce AstraZeneca aşısının koruyuculuğu ve emniyeti ile alâkalı bazı şüpheler olması üzerinde de durulması gerektiği kanaatindeyim.
Mesela…
30 bin kişi üzerinde yürütülen bir faz 3 çalışması, katılımcılardan birinde transvers miyelit tespit edilmesi dolayısıyla durdurulmuştu; çalışmaya sonra devam edildi. 7
Güney Afrika bu aşının ülkede hâkim yeni koronavirüs varyantı karşısında etkinliği konusunda yapılan bir çalışmadan "hayâl kırıklığı yaratan" sonuçlar alınması üzerine, bu aşıyı uygulamayı durdurmuştu. 8
İsveç'te AstraZeneca aşısı yapılan 400 hastane personelinden 100'ünde ateş başta olmak üzere yan etkiler görülmesi sebebiyle aşı uygulamaları durdurulmuştu. 9
Kan pıhtılaşması gibi muhtemel yan etkiler sebebiyle İrlanda, Norveç, Danimarka, İzlanda, Romanya, İtalya, Bulgaristan, Hollanda, Endonezya, Letonya, İspanya, İsveç ve Bosna Hersek aşısının kullanımını durdurmuştu. 10
Aşıya dair olumsuz haberlerle birlikte planlı teslimatta yaşanan problemler de kaygı oluşturmuştu. Öyle ki, mesela 3'üncü dalganın başladığı duyurulan Almanya'da, bir eyalette pratisyen hekimlere aşının uygulanmasına dair yürütülen pilot proje iptal edilmişti. 10
Bunlara göre, Merkel'e neden AstraZeneca aşısı yapıldığının cevabını ben bilemiyorum, bunu ancak Merkel'in kendisi açıklayabilir.
Merkel'in ikinci doz aşısı Moderna'dan
Merkel'e uygulanan ikinci dozun farklı teknolojiyle üretilmiş bir aşı olması üzerinde de durulması gerekir.
Ege Üniversitesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Kurugöl'ün de, "Aşı bilimine göre bir kişi hangi aşı ile aşılanmış ise rapel (hatırlatma) dozunun da aynı aşı ile yapılması gerekir" sözleriyle vurguladığı gibi, ikinci doz için de aynı şirketin hiç değilse aynı teknoloji ile hazırlanan bir aşının seçilmesi beklenirdi. 11
Merkel'e yapılan ilk aşı bir vektör aşısı iken, ikinci doz Moderna aşısı olup bu aşı tıpkı BioNTech gibi bir mRNA aşısıdır.
Aynı etkene karşı farklı teknolojilerle hazırlanmış aşılar kullanılmaz diye kesin bir kaide olmamakla ve farklı tür aşılarla daha fazla antikor cevabı alındığına dair bilgiler olmakla beraber hatırlatma aşısının da aynı aşı ile yapılması bana göre daha doğrudur.
AstraZeneca ve BioNTech/Pfizer aşılarının kombine edilerek uygulanmasının bağışıklığı daha fazla güçlendirdiğini gösteren araştırmalardan da bazı ülkelerin birinci ve ikinci doz için farklı aşıların kullanımını onayladığından haberim var. 12, 13
Hatta çok yeni randomize-kontrollü bir araştırmada erişkinlerde ilk doz AstraZeneca ikinci doz BioNTech uygulananlarda yüksek antikor ve hafıza hücre cevabı elde edildiği bildirildi; ama çalışma 67 yaşındaki Merkel aşı olduktan sonra yayımlandı ve ayrıca da 18-60 yaş arasında olanlarda yapılmıştı. 14
Buna rağmen, KOVİD aşılarının tümünün de "acil kullanım onayı" ile yapıldığı, mRNA aşılarının bugüne kadar başka hiçbir etken için onay almamış oldukları ve bu aşıların orta ve uzun vadedeki etkinlik ve emniyetlerinin henüz ispatlanmadığı ve aşı uygulananlardan mesuliyetin kendilerinde olduğuna dair imza alınması dikkate alındığında hatırlatma dozunun aynı tür aşı ile yapılmasının daha akılcı olacağı açıktır.
25 yaş altı için mRNA aşılarından sonra gözlenen miyokardit vakalarının faz 3 çalışmasında yakalanamamış olması ve Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA), Pfizer/BioNTech ve Moderna aşılarının erişkin ve genç yetişkinlerde kalp kası iltihaplanmasına yol açabileceğine dair uyarı yazısının ekleneceğini duyurması bu endişe için iyi bir örnektir. 15
İleride başka problemlerin çıkıp çıkmayacağı belli değildir.
Merkel'in tüm dünyanın peşinde koştuğu Alman aşısı dururken aynı teknolojiyle üretilen Amerikan aşısını tercihine de mâkûl bir izahat getiremiyorum.
Merkel'in aşısını Uğur Şahin veya Özlem Türeci'nin yaptığı görüntüleri de boşuna hayâl etmişim, şimdi anlıyorum.
Gelelim neticeye
Tüm dünyayı ilgilendiren bir pandemide, salgını önlemeye yönelik tüm tedbirlerin siyaset ve ticaretten uzak, bağımsız bir Dünya Sağlık Teşkilatı (DST) tarafından alınması, DST'nin pandemilerde tek karar verici makam olması doğru olandır.
Bu bağlamda, aşılara dünya çapında tam güven ve uyum, aşıya erişimde adalet; bütün aşı çalışmalarının DST tarafından denetlenmesi, aşıların DST tarafından onaylanması, üretim ve dağıtımının DST mesuliyetinde olması, fiyatının ve uygulamayla ilgili tüm hususların DST tarafından belirlenmesiyle sağlanabilir.
NOT: Benim kafamdaki Dünya Sağlık Teşkilatı (DST) ile bugün WHO veya DSÖ kısa adlarıyla bilinen örgüt arasında dağlar kadar fark olduğunu anlamış olmanızı bekliyorum.
Kaynaklar:
1. https://www.dw.com/tr/merkel-astrazeneca-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1-oldu/a-57231739
2. https://www.dw.com/tr/merkel-ikinci-korona-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1-da-yapt%C4%B1rd%C4%B1/a-57999633
3. https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-asi-oldu-547272.html
4. https://www.sozcu.com.tr/2021/dunya/cumhurbaskani-erdoganin-ucuncu-doz-asisi-dunyanin-gundeminde-itiraf-eden-ilk-lider-6467870/
5. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/son-dakika-turk-bilim-insanlari-ugur-sahin-ve-ozlem-tureciye-buyuk-odul-41766949
6. https://www.sozcu.com.tr/2021/dunya/asi-pasaportu-baslarken-almanya-duyurdu-cin-asisini-tanimiyoruz-6478315/
7. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54082536
8. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55986183
9. https://www.bild.de/politik/ausland/politik-ausland/leichte-nebenwirkungen-teile-schwedens-stoppen-astrazeneca-impfung-75356046.bild.html
10. https://www.trthaber.com/haber/dunya/astrazeneca-krizi-durdurma-karari-alan-ulkeler-artiyor-565360.html
11. https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-erdogan-3-doz-asimi-oldum-dedi-tartisma-basladi-turk-asisi-6522795/4
12. https://www.dw.com/tr/ara%C5%9Ft%C4%B1rma-iki-a%C5%9F%C4%B1n%C4%B1n-kombine-edilmesi-daha-fazla-koruyor/a-57801392
13. https://www.medimagazin.com.tr/dis-haberler/genel/tr-suudi-arabistan-birinci-ve-ikinci-doz-icin-farkli-asilarin-kullanimini-onayladi-76-682-96275.html
14. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)01420-3/fulltext
15. https://tr.euronews.com/2021/06/24/abd-pfizer-biontech-ve-moderna-n-n-covid-19-as-lar-na-miyokardit-uyar-s-eklenecek
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
