Ventilatör adıyla bilinen solunum cihazları, kanlarında oksijen basınçları, ilaç ve diğer tedavilere rağmen kritik seviyelerin altına inen hastalara yoğun bakım bölümlerinde uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Hastalar bu alete “entübe” edilerek, yani ana nefes borusuna bir tüp yerleştirilerek bağlanırlar ve bu sayede yüksek miktarda ve yüksek basınçla oksijen verilmesi mümkün olur.
Kovid’de de önceleri erken ventilatör tedavinin hayat kurtarıcı olduğuna inanıldığından oksijen seviyeleri çok düşük olan hastalar hemen ventilatöre bağlanıyordu.
Bu yaygın kullanım sonucu hasta sayısının katlanarak arttığı İtalya, İspanya, ABD başta olmak üzere birçok ülkede ciddi bir ventilatör eksikliği ortaya çıktı.
Hiçbir memlekette bu kadar çok hastaya yetecek miktarda ventilatör mevcut değildi ve doktorlar ventilatör tedavisi için hastaları arasında tercih yapmak gibi çok zor bir durumda kalıyorlardı.
Bizde de olduğu gibi birçok fabrikada harıl harıl ventilatör üretilmeye başlandı.
Ventilatörlerin bir kısmı gereksiz kullanılıyor
Ancak giderek Kovid’de görülen ARDS, yani akut solunum yetersizliği sendromunun diğer sebeplere bağlı ARDS tablolardan farklı hususiyetleri olduğu, ventilatörlerin birçok hastada gereksiz kullanıldığı ortaya çıkmaya başladı.
Akut hipoksi (oksijen eksikliği) dolayısıyla entübe edilmeleri gereken hastalar daha ağır ve şuurları çoğu zaman bulanık veya kapalıyken Kovid’de durum bundan farklı idi.
Kovid hastalarının oksijen satürasyonları görünüşte hayatla bağdaşmayacak kadar düşük bulunurken (sinsi hipoksi) ve solunumları hızlanmış olmakla beraber görünümleri çok düşük oksijen seviyelerine göre fazla sıkıntılı değildir.
Kovid’li hastalarda akciğer “elastikliği” çok fazla bozulmamış olduğundan daha sık ve derin nefes alarak oksijen düşüklüğünü telafi etmeye çalışırlar.
Kanda oksijen basıncı düşük olmakla beraber daha kolay atılabildiği için karbon dioksit basıncı da düşüktür.
Akciğerlerdeki enflamasyonun ilerlemesiyle hava keseciklerinin bir kısmı kapanır, bir kısmı sıvı ve iltihapla dolar ve akciğerler esnekliğini kaybederek sertleşmeye başlar.
Hastanın bu sık ve derin nefes alıp verme çabaları yeterli olmadığından oksijen daha da düşmeye, karbon dioksit basıncı ise giderek yükselmeye ve hastanın şuuru bulanıklaşmaya ve kapanmaya doğru gider.
Ventilatöre bağlananların yüzde 88’i ölüyor
JAMA’da yayınlanan yeni bir araştırmada da New York Northwell Health'te tedavi gören Kovid hastalarının yaklaşık yüzde 21'inin, solunum cihazına bağlananların ise yüzde 88'inin öldüğü ortaya çıktı. 1
Çalışma medyamızda “Ventilatöre bağlanan hastaların çoğu öldü” başlığıyla yer aldı. 2
Bu korkutucu neticeleri Kovid’de ventilatör tedavinin ölüm riskini arttırdığı için zararlıdır, kullanılmaması daha doğrudur şeklinde değerlendirmemek lâzım.
Araştırma, ventilatör tedavisinin Kovid’de erken dönemde, yani hastaların oksijen basınçları düşük olmasına rağmen akciğerlerin henüz esnekliklerini kaybetmedikleri dönemde gereksiz olarak kullanıldığını düşündürüyor.
Çünkü ventilatör tedavisi hayat kurtaran bir tedavi olması yanında uygulanan yüksek basıncın akciğerlerde hasara yol açması ve enfeksiyon gibi ağır ve ölümcül risklere de sahiptir.
Kovid hastalarının bu sessiz hipoksi döneminin erken teşhisi ve oksijen eksikliğinin bunları hemen solunum cihazına bağlamak yerine daha basit yöntemlerle düzeltilmeye çalışılması ölümleri azaltmada çok etkili olabilecektir.
Oksijen düşüklüğü nasıl anlaşılır?
Kanda oksijen düşüklüğünü klinik muayene ile anlayabilmek için değerlerin çok düşmesi gerekir ki bu hastalığın çok ileri dönemlerinde görülür.
Oksijenasyon problemleri ve artmış kalp hızının tanınması için kanda oksijen doygunluğunu “oksimetre” adı verilen pahalı olmayan, çok kolay uygulanan aletlerle kolayca ölçmek mümkündür.
Alet, parmağa takıldıktan birkaç saniye sonra ekranında oksijen satürasyonu ve nabız hızı değerleri belirir.
Oksijen satürasyonu deniz seviyesinde yaşayan sağlıklı bir insanda 95-100 arasındadır.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un hipoksisi de bu şekilde tespit edilmiş ve gereken tedaviler erken uygulanabilmiştir.
Koronavirüs testleri pozitif olan her hastaların iki hafta süreyle oksimetre ile takiplerinin gerekli olduğu kanaatindeyim.
Öksürük, yorgunluk ve ateşi olan her hastanın test yapılmamış olsa da testleri negatif olsa da oksimetre ile takipleri icap eder; çünkü testlerin doğruluk derecesi yüzde 70’ dir.
Oksijeni düşük hastalara hangi tedaviler yapılmalıdır?
Oksijenleri düşük olan ama henüz akciğer elastikliği bozulmamış olan hastaların oksijen ihtiyaçları burun kanülü veya maskeler aracılığıyla karşılanabilir.
Çin’de yapılan araştırmada, burun kanülü vasıtasıyla yüksek akımlı oksijen verilmesinin birçok hastada ventilatör ihtiyacını ortadan kaldırabildiği gösterilmiştir. 3
Tüp ve ventilatörden kaçınmak için yapılması gereken şeylerden bir başkası da Kovid pnömonilerinde en çok tutulan alt ve arka akciğer kısımlarını açmak için hastaya pozisyon verilmesidir, yüzükoyun ve yanlara yatırmak gibi.
Oksijen ve pozisyon verme hastaların daha kolay nefes almasını sağlar ve birçok hastada hastalığın ilerlemesine engel olur.
Kovid’de oksijen eksikliği hastanın entübe olmasını ve uyutulmasını gerektirmeyen, hemşireler tarafından uygulanabilen, uyku apnesinde kullanılan CPAP ve BİPAP aletleriyle de giderilebilir.
Bu aletlerle fazla aerosol oluşumunun hastane personeline virüs bulaşma riskini artırmaması için İtalya’da kask şeklinde bir maskeyle uygulanmaya çalışılmıştır; ama yaygın kabul gören bir uygulama değildir.
Gelelim neticeye
BİR: Solunum cihazları, ilaç, oksijen ve diğer yöntemlerin kâfi gelmediği durumlarda hayat kurtarıcı bir tedavi aracıdır.
İKİ: Solunum cihazlarının akciğer hasarı ve enfeksiyon gibi çok ciddi riskleri vardır.
ÜÇ: Kovid’de ventilatör tedavisi için temkinli davranmakta fayda vardır.
DÖRT: Ventilatöre bağlamada çok geç kalınması kadar çok erken davranılması da aynı derecede zararlıdır.
BEŞ: Tıp, Kovid virüsünü ve sebep olduğu klinik tabloları yeni tanımaya başladığı için tedavilerin de elde edilen bilgi ve tecrübelerin ışığında yeniden düzenlenmesi veya değiştirilmesi kaçınılmazdır.
Kaynaklar:
1. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2765184
2. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/new-yorktaki-northwell-healthe-bagli-hastanelerde-ventilatore-baglanan-hastalarin-cogu-oldu/1815687
3. https://annalsofintensivecare.springeropen.com/articles/10.1186/s13613-020-00653-z
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
