Sovyetler Birliği'nin ilk ve son devlet başkanı Mihail Gorbaçov'un, 26 Aralık 1991'de ülkenin varlığının resmen sona erdiğini açıklamasına rağmen, mirasçısı Rusya Federasyonu, kendi yörüngesindeki ülkeleri kontrol altında tutmak için her türlü baskı enstrümanını kullanıyor.

Azerbaycan Havayolları'na (AZAL) ait bir uçağın, 26 Aralık'ta Rusya Federasyonu'na bağlı Çeçenistan Özerk Cumhuriyeti'nin başkenti Grozni Havalimanı'na inişine izin verilmemesinin yanı sıra, füzeyle vurulduktan sonra Hazar Denizi'nin doğu kıyısındaki Aktau Havalimanı'na yönlendirilmesi ve inişe 3 kilometre kala düşmesi, Bakü ile Moskova arasındaki ilişkileri gerdi.

Kazakistan ve Özbekistan bağlamında yaşanan olaylar, Astana ve Taşkent'in de Moskova'ya başkaldırısı olarak değerlendirilebilir mi?

Bu tepkiler, Moskova'nın bu bölgelerde yeni projeler uygulamaya koymasına mı neden olur, yoksa adı geçen ülkelerin daha bağımsız politikalar izlemesini mi tetikler?

Independent Türkçe'nin bu konulardaki sorularını, Azerbaycan'ın otuz beş senedir tek bağımsız medya kurumu olan Turan Haber Ajansı ve ASTNA Analizler Merkezi'nin imtiyaz sahibi Mehman Aliyev yanıtladı.
 

Mehman Aliyev, Independent Türkçe için Mayis Alizade'nin sorularını yanıtladı

Azerbaycan, Rusya'ya sivil uçuşları durduruyor mu? Embraer 190 uçağının düşmesiyle ilgili durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Azerbaycan Havayolları'na ait uçağın, geçen 25 Aralık'ta Rusya füzeleriyle vurulmasıyla oluşan skandal sürerken, 29 Aralık'ta Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Rusya'yı "radyo elektronik mücadele sisteminin uçak üzerindeki kontrolünü kaybetmesinden" dolayı suçladı.

Grozni Havalimanı'na inmesine izin verilmeyen uçağın, yerden fırlatılan bir füzeyle vurulması sonucu yönetilemez hale geldiği açık şekilde ifade edildi.

Aliyev'in, Rusya'yı bu kadar ciddi şekilde suçlaması, Moskova'dan yapılan önceki açıklamaların temelsiz olduğunu ortaya koyarken, diplomatik ilişkilerde de kırılma yarattı.

Kaynaklar, aynı gün veya aynı saatlerde, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) Sankt-Peterburg'daki gayriresmi zirve toplantısına giden Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın uçağının da Rusya hava sahasında teknik sorunlar yaşadığı için Bakü'ye geri dönmek zorunda kaldığını iddia ediyor.

Bu olaya yanıt olarak Azerbaycan, bir dizi riski ve uçak emniyetini gerekçe göstererek Rusya'nın Kuzey Kafkasya ve Karadeniz bölgesindeki bazı kentlerine uçuşların iptal edildiğini açıkladı.

38 yolcu, 2 pilot ve 1 hostesin hayatını kaybettiği 25 Aralık'taki olay nedeniyle Azerbaycan, Rusya'dan bu sorumluluğu üstlenmesini ve hayatını kaybedenlerin ailelerine tazminat ödemesini talep ediyor.

Diplomatik ilişkilerdeki gerilim sürerken, iki ülke de soruşturmanın sonuçlarını bekliyor.

Her şeye rağmen, sivil havacılık alanındaki ilişkilerin geleceği belirsizliğini koruyor.

Kazakistan ile Rusya arasındaki gerilim nereden kaynaklanıyor? Bu konuda bir açıklama yapıldı mı?

Evet, 3 Ocak'ta Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, "Ana Dili" yayınına verdiği demeçte selefi Nursultan Nazarbayev'i, Ocak 2020'de ülkede yaşanan kargaşayı körüklemekle suçladı.

Tokayev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Nazarbayev arasında mevcut olan ve Kazakistan'ın bağımsızlığına ciddi zarar verdiği iddia edilen gizli bir anlaşma nedeniyle kırgınlık yaşadığını ifade etti.

Geçen yıl 2 kez bir araya gelen Putin ile Nazarbayev arasındaki gizli anlaşma iddiaları, Kazakistan toplumunda ciddi tedirginliğe neden oldu.

Hassas bir siyasi geçiş döneminde olan Tokayev, bu tür perde arkası buluşmaları, hem kendi iktidarına hem de Kazakistan'ın Rusya etkisinden kurtulma çabalarına tehdit olarak değerlendiriyor.

Buna rağmen, Rusya'nın müdahale niyetlerine karşı Kazakistan'ın ortaya koyduğu hoşnutsuzluk, Moskova tarafından olumlu karşılanmamakta ve Kremlin'in bölgedeki etkisini muhafaza etme kararlılığını gösteren pek çok işaret bulunmaktadır.

Özbekistan ile Rusya arasında yaşanan sorunların kaynağı nedir?

Özbekistan'da Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev'in eski basın sözcüsü Komil Allamjonov'a düzenlenen suikast girişimi, siyasi çatlakların yaşandığı bir döneme denk geldi.

Ekim 2024'te Allamjonov'un aracına düzenlenen saldırı, kendisine zarar vermezken, bölgedeki jeopolitik gerilimleri su yüzüne çıkardı.

Çeçen militanlar Bislan Rasayev ve Şamil Temirhanov'la ilişkilendirilen bu saldırıyla ilgili olarak Özbekistan Başsavcılığı, zanlıların tutuklanması için uluslararası başvuru yaptı.

Özbekistan'da bu olay, Mirziyoyev'in reform programlarını engelleme girişimi olarak değerlendiriliyor.

Özbekistan'dan Çeçenistan'a uçuşların iptali ve Rusya'nın ülkedeki faaliyetleri üzerinde sıkı denetim uygulanması yönünde sesler yükseliyor.

Rusya ile Azerbaycan ve Orta Asya'nın en önemli iki ülkesi arasında yaşanan bu anlaşmazlıklar nasıl bir sonuca varır?

Azerbaycan, Kazakistan ve Özbekistan bağlamında yaşanan bu gelişmeler, bölgesel ilişkilerde önemli değişimlere işaret ediyor.

Bir zamanlar Rusya'ya aşırı bağımlı olan bu ülkeler, artık daha geniş kapsamlı bölgesel ve uluslararası çıkarlar temelinde bağımsızlıklarını pekiştirme yolunda ilerliyor.

Provokasyonlar, Rusya'nın dış siyasetinin önemli bir parçasıyken, komşu ülkelere karşı yapılan bu tür baskı niteliğindeki olaylar, Moskova'nın gücünü koruma çabasını gösteriyor.

Bu süreç, adı geçen ülkelerin Rusya ile ilişkilerinde köklü değişiklikler yapmalarına neden olabilir.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.