Ekonomi ile ahlaki değerler arasında çok derin bir ilişki vardır. 

Biliyorsunuz, serbest piyasa ekonomisinin temelini oluşturan arz-talep mekanizması, fiyatların ve üretimin belirlenmesinde kritik bir rol oynar. 

Ancak bu mekanizma, sadece piyasa güçlerinin değil, aynı zamanda ahlaki değerlerin ve normların da etkisi altındadır. 

Bu ilişkiyi anlamak için birkaç temel noktayı ifade edelim:

• Arz ve talep, fiyatların ve kaynak dağılımının belirlenmesinde doğrudan rol oynar. 
  
  Ancak, piyasanın kendi dinamikleri ile adil bir sonuç üretip üretmediği tartışmalıdır. 
  
  Örneğin, temel ihtiyaç maddelerinin arzı sınırlı olduğunda, bu ürünlerin fiyatları artar ve düşük gelirli vatandaşlar bu ürünlere erişmekte zorlanır. 
  
  Bu durumda, piyasa adaletli davranmayabilir ve bu, ahlaki bir sorun olarak ortaya çıkar.
  
   
• Talep yüksek olduğunda, üreticiler fiyatları artırarak kârlarını daha da artırmak isteyebilirler. 
  
  Ancak bu kâr hırsı, toplumun genel refahını olumsuz etkiler. 
  
  Örneğin, ilaç veya gıda gibi temel ürünlerin yüksek fiyatları, insanların bu ürünlere erişimini sınırlar. 
  
  Ahlaki öğretiler, üreticilerin sorumluluklarını göz önünde bulundurup, kârın ötesinde toplumsal faydayı düşünmelerini de öğütler.
  
   
• Arz talep mekanizması, en iyi şekilde, rekabetçi piyasalarda çalışır. 
  
  Ancak, bir şirket piyasada tekel (veya birkaç şirket kartel) konumuna gelirse, fiyatları manipüle eder. Bu durum tüketicilerin zararına olur. 

İşte bu tür piyasa başarısızlıkları, ahlaki sorunlar doğurur.

Çünkü bu durumdan en çok etkilenenler genellikle savunmasız tüketicilerdir.

Böyle durumlarda tüketiciler, ahlaki değerlere dayalı olarak arz-talep dengesi üzerinde etkili olabilirler. 

Örneğin, çevreye zarar vermeyen veya adil ticaret prensiplerine uygun olarak üretilen ürünleri tercih ederek, piyasa üzerinde ahlaki bir baskı oluştururlar. 

Veya belirli bir ürünün ahlak dışı olduğunu düşündüklerinde, talebi düşürerek üretici üzerinde baskı oluştururlar. 

İşte bu tür ahlaki tercihler, şirketleri daha sorumlu üretim yapmaya teşvik eder.

Tabi böyle durumlarda Devlet Müdahalesi ve Regülasyonlar da devreye girebilir: 

• Devletler, arz-talep mekanizmasının topluma zarar verebileceği durumlarda piyasaya müdahale ederler. 
  
  Örneğin, temel gıda maddelerinin veya ilaçların fiyatlarının denetlenmesi, piyasanın aşırı kâr elde etmesini engellemek ve toplumsal adaleti sağlamak için yapılan ahlaki bir müdahaledir. 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 2/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 3/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 4/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 5/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 6/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 7/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 8/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 9/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 10/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 11/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 12/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 13/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 14/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 15/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 16/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 17/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 18/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 19/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 20/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 21/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 22/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 23/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 24/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 25/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 26/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 27/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 28/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 29/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 30/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

Şimdi günümüzde bir enflasyon ahlakı sorunu yaşıyoruz.

Buna ahlak enflasyonu da diyebiliriz.

Ya da daha doğrudan ve itham ederek, bir enflasyon ahlaksızlığı ile karşı karşıyayız. 

Her iki durumu da birlikte yaşıyoruz. 

Enflasyonun varlığı ve yüksekliği, piyasadaki aktörlerin ahlaksız bir şekilde fiyatlar ile oynamasına vesile oluyor. 

Bunun tersi de var.

Toplumun ahlaki değerlerinin zayıflaması ile ekonomide enflasyon fırsatçılığı arttı ve artıyor. 

Bakınız neler oluyor?

Fırsatçılık ve hilekarlık arttı.

Fiyat spekülasyonu, stokçuluk, kalitesiz ürünlerin piyasaya sürülmesi gibi davranışlar arttı. 

İşte size enflasyon ahlaksızlığı.

Bu durum, ticari ilişkilerde ve hatta bireysel ilişkilerde bile ahlaki bozulmalara neden oluyor.

Güvensizlik artıyor. Ve güvensizlik, toplumda genel bir ahlaki çöküşe zemin hazırlıyor.

Tabi bir de şöyle bir durum var. 

Enflasyon, özellikle düşük gelirli kesimlerin satın alma gücünü ciddi şekilde düşürürken, varlıklı kesimler enflasyondan daha az etkileniyor. 

Dolayısıyla, gelir dağılımındaki adaletsizlikler de arttı. Bunun topluma yansıması ahlakın daha da yozlaşması şeklinde oluyor. 

Tıpkı paranın enflasyonla değer kaybetmesi gibi, ahlaki normlarımız da enflasyonla değer kaybediyor.

Örneğin bir ürünü, kartel olmuş marketler, ellerinden bir an önce çıkarabilmek için fiyatları inanılmaz bir şekilde düşürebiliyorlar.

O düşük fiyatlarla baş edemeyen yerli ve bölgesel üreticiler zincirleme batıyor. Bunun en son örneğini karpuz/kavun’da gördük.

Zincir marketler fiyatları 3-4 liraya kadar düşürünce, o bölgenin üreticilerinin ürünleri tarlada kaldı. Üreticiler battı. 

İşte bu, ahlak enflasyonunun sonuçlarından sadece bir tanesi!

Ahlakın zayıflaması, yolsuzluk ve rüşvet gibi davranışların da artmasına yol açıyor. 

Neticede, ahlaki değerler aşındığında, toplumsal adalet algısı da zayıflar. 

Bu durum, sosyal çatışmaların ve huzursuzlukların artmasına yol açar. Bu da ekonomik istikrarı yok eder.

Toplumun refahı, hem ekonomik hem de ahlaki değerlerin bir dengede olmasıyla mümkündür. Bu denge bozulduğunda, hem ekonomik hem de toplumsal yapılar zarar görür.

Artık ülkemizde işte bunları yaşamaya başladık.

Peki, ne oldu, nasıl oldu da bu duruma geldik?

Onu da söyleyelim.

Ekonomide iki tip malın fiyat elastikliği sıfıra yakındır.

Yani fiyat artışlarına karşı talepte diğer bir ifade ile miktarda azalma olmaz.

Fiyatlar ne kadar artarsa artsın o mallara olan talep, azalmadan devam eder.

Üreticiler, rekabet ortamı da yoksa, fiyat arttırmaya devam ederler. 

Bu iki tip malın birincisi zorunlu mallar ikincisi ise lüks mallardır. 

Adı üstünde ilk tip mallar zaten hayatta kalmak için zorunlu olarak tüketilmesi gereken mallardır.

Nedir bunlar; ekmek, peynir, su, ulaşım, ev kirası gibi mal ve hizmetler. 

İkinci tip mallar ise lüks mallardır.

Bu tip malları tüketenlerin zaten fiyatla işi olmaz.

Onlar zengin olanlardır. Etikete filan bakmazlar. 

Şimdi, ülkemizdeki gelir dağılımında büyük bir uçurum oluştu.

En alttakilerle en üsttekiler arasındaki gelir farkı çok çok arttı. 

Neredeyse orta sınıf diye bir katman kalmadı.

10-15 yıldır uygulanan saçma sapan Ortodoks ekonomi politikaları orta sınıfı iyice zayıflattı. Adeta yok etti. 

Şimdi ülkede zenginler ve fakirler var. Varsıllar ve yoksullar var. 

Zenginler lüks mal talebi ile fakirlerin zorunlu mal talebi karşısında arzda inanılmaz fiyat artışları ile karşı karşıyayız. Yani yüksek enflasyon ile karşı karşıyayız. 

Üretici malını tezgâha veya vitrine hangi fiyatla koyarsa koysun, onu talep ile terbiye edemeyecek iki kitle var.

Ya çok zenginler ya da çok fakirler var. Orta sınıf yani orta direk yok! 

Orta direğin varlığı işte böyle bir mekanizmanın adaletini de temin ediyordu.

Talep tercihleri ile fiyatları düzenleyebiliyordu. Şimdi o yok.

Dolayısıyla öyle faiz arttıralım talep düşsün vb. gibi tedbirler artık çalışmaz.

Ezberlediğiniz Ortodoks ekonominin tedbirleri ile bu durumdan çıkamazsınız.

Bambaşka bir plan program uygulamak gerekir. 

Ezberler çalışmaz burada. Yeni bir paradigmaya ihtiyacınız var.

Bunda gecikirseniz, bu ihtiyaç ve maliyetler daha da artar ve çetrefilli hale gelir.

Onun için yaklaşık 10 yıldır ekonomide bir istikrar temin edilemedi.

Ortodoks ekonomi öğretileri bu sosyal kompozisyonda artık çalışmıyor. 

Bu teşhis ile sohbetimi tamamlıyorum. 

Hoşça kalınız.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.