BRICS başarısı: Yeni Kalkınma Bankası

Umur Tugay Yücel Independent Türkçe için yazdı

BRICS ülkeleri tarafından kurulan bir uluslararası kalkınma bankası Yeni Kalkınma Bankası (İngilizce: New Development Bank [NDB]) / Fotoğraf: Reuters

Bugün en çok sorulan sorulardan biri şudur:

BRICS neyi başardı?

16 yıllık kısa bir tarihe sahip olan BRICS oluşumu mütevazı ama iki etkili girişimde bulundu.

İlk girişimi, BRICS bankası olarak da anılan Yeni Kalkınma Bankası oldu.

2012 yılında ilk kez gündeme gelen BRICS ülkelerinin bir kalkınma bankası kurma fikri, 3 yıl sonra gerçek oldu.

Aslında bu banka fikri ilk olarak Hindistan tarafından ortaya atıldı.

Hatta o zamanlar adının "Güney Bankası" olması bekleniyordu.

Ancak banka yeni bir oluşumu ve yeni bir vizyonu temsil ettiği için adı "Yeni Kalkınma Bankası" oldu.


BRICS'in ekonomik yükselişi ve Yeni Kalkınma Bankası

2007-2008 ABD merkezli küresel ekonomik krizden sonra BRICS ülkeleri yükselen ekonomiler veya yükselen piyasalar olarak adlandırıldı.

BRICS ülkelerinin artan üretim, yatırım, ticaret ve mali kapasitesi Yeni Kalkınma Bankası'nın ortaya çıkmasını sağladı.

Bugün dünyadaki en büyük döviz rezervleri BRICS ülkelerine ait iken dünya altın rezervlerinin yüzde 21'den fazlası ellerinde.

2000-2001 yılları arasında BRICS ülkelerinin dünya mal ihracatındaki payı yüzde 8 iken, bugün bu rakam yüzde 20'leri geçti.

G7'nin ise 2001'de yüzde 54 olan ihracat payı bugün yüzde 28'lere düştü. G7 borçluluk oranı yüzde 100'ü aşarken BRICS borçluluk oranı yüzde 60 civarında.

Dünya sanayi üretiminin yüzde 38'inden fazlasını yapan BRICS ülkeleri dünya iş gücüne katılım oranının yüzde 60'tan fazlasını oluşturuyor.

BRICS ülkelerinin 2000 yılında yaptığı dış yatırımlar 7 milyar dolar iken bugün 250 milyar dolardan fazla.

BRICS ilk 5 ülke arasındaki ticaret hacmi 2017-2022 yılları arasında yüzde 56 arttı. 

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Büyüyen ekonomik gücü ile BRICS ülkeleri 100 milyar dolar sermaye ile Yeni Kalkınma Bankasını kurdu.

Kurucu üyeleri Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika oldu.

Merkezi Çin'in Şangay şehrinde bulunan banka 2017 yılında Güney Afrika'da Afrika Bölge Merkezini, 2019'da Brezilya'da Amerika Bölge Ofisi'ni, 2020'de Rusya'da Avrasya Bölge Merkezi'ni ve 2022'de Hindistan Bölge Ofisi'ni açtı.

Böylece Yeni Kalkınma Bankası küresel ofis ağını kurdu. Bununla beraber bölge ofisleri banka üyeleri arasında daha yoğun ve uzun vadeli bir iş birliği amaçlanıyor.

Şangay'da temelleri atılan BRICS Tower'da yer alan Yeni Kalkınma Bankası, Dünya Bankası (WB) ve Uluslararası Para Fonu'na (IMF) alternatif olacak bir uluslararası kalkınma bankası olarak oluşturuldu.

İlk başkanı Hint olan bu banka 4 başkan yardımcısına sahip. Bankaya geçmişte Brezilya'nın ilk kadın devlet başkanı olan Dilma Rousseff başkanlık ediyor.

Başkan yardımcıları da Hint, Rus, Çinli ve Afrikalı. Bankanın bir sonraki başkanı ise Rus olacak.


BRICS bankasının yapısı ve işleyişi

Herhangi bir tüzüğü ya da sekretaryası olmayan BRICS platformu 2015 yılında bir merkezi ve bir sözleşmesi olan yeni bir kurumun temellerini attı.

Bankanın işleyişinde hiçbir üyenin veto hakkı yok.

Her ülkenin eşit derecede bir oyu var.

Yani herkes eşit oranda yetkiye sahip.

Oysa ABD IMF'de ve WB'de en yüksek oy gücüne sahip olduğu gibi veto hakkı da var.

Banka hızlı ve esnek bir karar alma sürecine sahip.

Ayrıca, bankanın yerleşik olmayan bir yönetim kurulu ve konsensüse dayalı bir iç yönetim sistemi var.

Yeni Kalkınma Bankası'nda hiçbir ülke ayrıcalıklı olmadığı gibi, banka özellikle ulaşım, enerji, çevre, eğitim, sağlık, su, dijital ve kanal altyapısı gibi kritik sektörlere odaklandı.

Böylece BRICS Bankası tarafından sağlanan finansman birçok ülkeye birçok altyapı fırsatı sundu.  


Batı merkezli finans sistemine alternatif mi?

Küresel Güney'i, Batı dışı dünyayı ve gelişmekte olan ülkeleri temsil eden Yeni Kalkınma Bankası, uluslararası bir kuruluş olarak çok uluslu ve çok taraflı bir finansman ve kredi sağlayan bir organizasyon.

Banka 2021'de ilk genişleme dalgasını yaşadı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve Bangladeş bankaya üye oldu.

2024 yılında banka ikinci bir genişleme dalgası yaşadı ve Cezayir bankaya üye oldu.

BRICS Yeni Kalkınma Bankasına 15'ten fazla ülke üyelik başvurusunda bulundu.

Bu bankanın bir diğer özelliği de bankaya üyelik için BRICS üyeliği şartı aramamasıdır. 


Yeni Kalkınma Bankası, Dünya Bankası'na benzer bir şekilde BRICS ülkelerine ve gelişmekte olan ülkelere düşük maliyetli finansman sağlayacak.

Kurulan bu bankanın amacı IMF veya WB'yi yıkmak ya da onun yerini almak değil. Banka, bunlara bir alternatif olmak için vardı.

Bu banka gelişmekte olan ülkelerin kendi kalkınma ihtiyaçlarını daha bağımsız bir şekilde karşılamalarına olanak tanıyacaktı.

BRICS Bankası içinde Batılı veya gelişmiş bir ülkenin olmadığı ilk banka.

Yeni Kalkınma Bankası tamamen gelişmekte olan ülkelerin kurduğu bir uluslararası kalkınma bankası ve kredi kuruluşu.

Bu alternatif bankanın varlığı ile Batılı finansman ve kredi kuruluşlarına olan bağımlılığı azaltmak ilk defa gerçek oldu.

Çünkü ABD egemenliğindeki finans kuruluşlarına talebi azaltmakta Yeni Kalkınma Bankası kritik bir rol oynuyor.

Ayrıca bankada Batılı ülkelerin ve Batılı bankaların dayattığı koşullar ve kurallar yok.

IMF'nin yüksek faiz oranları ve sert kredi koşullarına karşı yeni kalkınma bankası ülkeler için düşük faiz oranları ve makul kredi koşulları ile önemli bir seçenek. 


BRICS bankasının 10 yıllık bilançosu: Küresel kalkınmaya katkıları

10 yıllık tarihinde BRICS Bankası mütevazı ama önemli işlere imza attı.

2015 yılında kurulan bu banka bugüne kadar 96 proje için 33 milyar dolar finansman sağladı.

Kuruluşundan 1 yıl sonra Brezilya'ya 300 milyon dolar, Hindistan'a 250 milyon dolar, Güney Afrika'ya 180 milyon dolar ve Çin'e 81 milyon dolar olmak üzere, toplam 811 milyon dolarlık kredi kullandırdı.

Bugüne kadar banka tarafından sağlanan finansman ile 17 bin kilometre yol, 35 bin konut, 820 köprü, bin 390 kilometre su ve kanal altyapısı inşa edildi.

Ayrıca Kovid-19 salgını döneminde banka tarafından BRICS üyelerinin salgınla mücadele etmesi için 10 milyar dolarlık kredi hazırlandı.

Banka sadece BRICS üyelerine değil, gelişmekte olan diğer ekonomilere de kredi ve mali finansman sağladı. 

Banka, Çin'den Brezilya'ya, Hindistan'dan Güney Afrika'ya birçok ülkede birçok projenin temelini attı.

Ayrıca banka, kadınlara ilişkin projelere öncelik verdi.

Dahası yeni projelerde finansal desteğin yüzde 40'ı iklim değişikliği ile mücadele projelerinde kullanılacak.

Bu sayede sürdürülebilir kalkınmayı desteklediği gibi çevresel etkilerin azaltılmasına katkıda bulunacak.


Yeni Kalkınma Bankası ve yerel para ile finansman stratejisi

Yeni Kalkınma Bankası'nın ana amaçları arasında yerel paralarla ticaret ve yatırım var.

Bu yüzden bankanın yerel para birimleriyle finansman sağlaması öncelikli.

Buradaki amaç BRICS için Amerikan dolarına karşıtlık değil kendi yerel paralarıyla ekonomik bir gelişim sağlamaktı.

96 projenin 21'i yerel para cinsinden fonlandı. Yani bankanın sağladığı kredilerin yüzde 22'si yerel para birimleriyle verildi.

Kısa sürede banka yerel para ile finansmanı yüzde 30'a çıkarmayı hedefliyor.

İleriki dönemde banka sağlayacağı finansmanın yüzde 50'sini yerel paralarla yapacak.

Bu zamana kadar yerel para birimleriyle verilen kredilerin çoğu Çin renminbisi olarak verildi.

Diğer krediler Brezilya reali, Hint rupisi ve Güney Afrika randı ile verildi. 

Batı dışı dünyanın ilk uluslararası kalkınma bankasının uzun vadeli hedefi, dolar cinsinden krediler yerine yerel para birimleriyle projeler finanse etmektir.

Böylece bu banka döviz kuru riskini azaltarak ve döviz kuru dalgalanmalarına set vurarak finansal istikrarı sağlamaya çalışıyor.

Ayrıca projelerde yerel para birimlerinin artması demek BRICS ülkelerinin para birimlerinin uluslararası işlemlerde kullanılmasını artırdığı gibi döviz rezervlerinde para birimleri çeşitliliğinin de temelini attı. 
 


BRICS iş birliğinin ve finansal bağımsızlığın sembolü

Yeni Kalkınma Bankası'nın ortaya çıkması BRICS ülkelerinin arasındaki ortak fikir ve ortak eylem kabiliyetinin somut bir başarısıdır.

Ayrıca bankanın varlığı BRICS ülkelerinin Batı merkezli finansal sisteme karşı ortak pozisyonunu da yansıtmaktadır.

Bu da BRICS ülkeleri arasındaki ekonomik, ticari ve mali iş birliğinin derinleşmesi demektir.

Bu süreçte aralarında daha uyumlu bir ekonomik entegrasyon inşa ediliyor.

Sonuç olarak da bugün tartışılan BRICS ortak para birimi için bir potansiyel yaratılıyor.  

BRICS bankası çok merkezli bir uluslararası finans sistemini teşvik eden, yerel paralarla ticareti artıran, yerel para cinsinden kredileri yaygınlaştıran bir mekanizmadır.

Banka bu özelliği ile benzersiz bir kuruluş olduğunu gösteriyor.

Nitekim hem yerel para birimleriyle hem de çeşitlendirilmiş kaynak mobilizasyonu ile varlığını güçlendiriyor.

Böylece BRICS ülkeleri, çeşitlendirilmiş ve daha öngörülebilir bir para sistemi oluşturulmasında en güçlü oyuncular olarak öne çıkıyor.


Küresel finansal dengelerini değiştiren güç

Bankanın varlığı ABD ve Avrupa'nın küresel ekonomi üzerindeki hegemonik etkisini azaltmaya yardımcı oluyor.

Gelişmiş ülkelerle gelişmekte olan ülkeler arasındaki eşitsizlikleri ve finansal uçurumu azaltmayı amaçlayan Yeni Kalkınma Bankası, bağımsız ve egemen bir finansal yapı oluşturmayı kolaylaştırmada önemli bir oyuncu.

Bankanın gücünün artması küresel finansal sistemde daha fazla çeşitliliğe yol açacağı kesin.

Bu çeşitlilik finansal sistemin tekelleşmesini engelleyecek ve daha demokratik bir sistem oluşmasına yardımcı olacak.

Bankanın gelişmekte olan ülkelere sağladığı finansman ile küresel ekonomik büyümenin daha dengeli bir şekilde dağılmasına katkı sağladığını da unutmayalım. 

BRICS Yeni Kalkınma Bankası küresel finansal sistemdeki güç dengesini değiştirme potansiyeline sahip.

Bununda sebebi Yeni Kalkınma Bankasının alternatif bir finansal model sunmasından kaynaklıdır.

Sonuç olarak bu ekonomik aygıt BRICS'in yeni düzen kurucu gücünün başlangıcıdır. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU