Afrika sanatı, dekorasyonun ötesinde Afrika toplumlarının hikâyelerini, geleneklerini, inanç sistemini, muhayyilesini ve tarihini aktaran bir bütündür.
Afrikalı ressamların, içinde yaşadıkları muhteşem doğayı kendilerine has bakış açıları, canlı renkler ve kimi zaman abartılı şekillerle ifade ettiği eserlerin dünyaya ilham kaynağı olduğundan pek bahsedilmez.
Dünyanın en ünlü ressamlarından Picasso'nun etkilendiği, grafiti sanatçılarının ilham aldığı Afrika sanatının en güzel örneklerinden biri de Tanzanya'da ortaya çıkan Tingatinga sanatıdır.
Tingatinga sanatının babası: Edward Saidi Tingatinga
Tingatinga sanatı ismini, bu sanatı ilk icra eden Edward Saidi Tingatinga'dan alır.
1932 yılında Tanzanya'nın güneyinde küçük bir köyde dünyaya gelen Tingatinga, gençlik yıllarında köyünden ayrılarak bir süre Tanga bölgesinde işçi olarak çalıştı.
1960 yılında, tam da ülkenin bağımsızlığını kazanmasına az bir zaman kala, daha iyi bir iş ümidiyle ülkenin en kalabalık ve fırsat dolu şehri Darüsselam'a geldi.
Bir İngiliz sömürgeci memurun yanında bahçıvan olarak çalıştı.
Burada ressamların çalışmalarını gözlemledi, kullandıkları malzemeleri tanıdı ve işinden arta kalan vakitlerde kendi eserlerini ortaya koymaya başladı.
Kısa zamanda hayatı boyunca hiçbir eğitim almamış bu genç adamdaki yetenek ülkedeki Avrupalı yabancılar tarafından fark edildi ve Tingatinga'nın resimleri büyük ilgi gördü.
Tanzanya İngiltere'ye karşı bağımsızlığını ilan ettikten sonra, Tingatinga kendi atölyesini açtı ve gelen turistlere eserlerini satmaya başladı.
Tingatinga'nın zengin hayal gücünde her şeye yer vardı: etrafında gördüğü hayvanlar, insanlar, yaban hayatı…
Ancak onun sürrealist sanatı, parlak renkler ve abartılı şekillerle göz alıcı bir şölen gibiydi.
Üstelik kısıtlı imkânlarıyla bir tuval bulması pek mümkün olmadığından, ulaştığı hemen her malzemenin üzerine sanatını işliyordu.
Kimi zaman ince bir ahşap levha, kimi zaman bir seramik parçası tingatinga sanatının zemini oluyordu.
1971 yılında Tanzanya Milli Sanat Konseyi Uluslararası Ticaret Fuarında Tingatinga'nın eserlerini sergilediğinde sanatçının ünü ülke sınırlarını da aşarak dünyaya yayılmaya başladı.
Ne yazık ki Tingatinga 1972 yılında Tazanya polisi tarafından kaçmaya çalışan bir hırsız zannedilerek vurularak yaşamını yitirdi.
Sanatının kendisinden sonra da sayısız ressam tarafından devam ettirildiğini ve tüm dünyada tanınır hale geldiğini öğrenemedi.
Tingatinga bir ekole dönüşüyor
Tingatinga'nın ölümünün ardından yakın akrabaları ve ondan ilham alan diğer ressamlar bu sanatı yaşatmaya devam etti.
Avrupa'nın bu sanata olan ilgisi ise her geçen yıl arttı. İlk Tingatinga sergisi 1974 yılında Danimarka'da Kopenhag Milli Müzesi'nde açıldı.
Tingatinga'nın yakın akrabaları olan ressamlar Tingatinga Ortaklığı adında birleşirken, diğer bir grup ressam 1990 yılında Tingatinga Sanat Kooperatifi'ni kurdu.
Bugün bu kooperatifin açtığı websitesi, Afrika'nın en büyük online sanat sitelerinden biri kabul ediliyor.
Kooperatifin çatısı altında 100'den fazla ressam Tingatinga sanatını yaşatmaya ve tanıtmaya devam ediyor.
Kimi ressam Tingatinga'nın ayak izlerini takip ederken, kimi onun tarzını kendi bakış açısıyla harmanlıyor.
Kooperatif sanatçılarından Şabani, 30 yıldır bu sanatla iştigal ettiğini söylüyor.
Büyük boy tabloları tamamlamanın bazen üç haftayı bulduğunu söyleyen sanatçı, Tingatinga sanatını icra etmekle ve bu sanatı yaşatmakla gurur duruyor.
Sunday ise 15 yıldır Tingatinga eserleri üretiyor. Tuvalden çok ahşap levhalar ve diğer materyaller üzerine resmetmeyi, çocuklara hitap eden eserler ortaya çıkarmayı tercih ediyor. Afrikalı çocukların kendi sanatlarını tanımalarını istiyor.
Tingatinga sanatı yalnızca bu kooperatifte değil, ülkenin hemen her köşesinde bağımsız Tanzanyalı sanatçılar tarafından yaşatılmaya devam ediyor.
Musa ve Muhsin kardeşler ise Zanzibar Stone Town'daki Sanat Koridoru'nda uzun zamandır bu sanatı birlikte icra ediyor ve Tingatinga'nın mirasını tüm ziyaretçilere tanıtıyorlar.
Sanat eserleri canlanıyor
2010 yılında İngiliz yapımcılar Tingatinga eserlerindeki canlılıktan aldıkları ilhamla Tinga Tinga Masalları isimli animasyon ile bu eserleri çocuklar için canlandırdı.
BBC ve Cbeebies kanalların ortak yapımı olarak Kenya'nın başkenti Nairobi'de çekildi.
Afrika halk hikâyelerini tingatinga karakterlerle anlatan animasyon da tıpkı Tingatinga'nın tabloları gibi hayal gücünü sınırsızca kullandı.
Çocukların uçabildiği, bulutlarda zıpladığı, yıldızların arasında şarkılar söylediği yapımda, Tingatinga'nın memleketinin tüm hayvanları da tıpkı çocuklar gibi istediklerini yapmakta özgür.
Bugün, 20'nci yüzyılın en özgün sanatçılarından biri olan Edward Saidi Tingatinga'nın başlattığı sanat tüm canlılığını korurken, Tinga Tinga Masalları gibi yapımlar da çocuklara Afrika hikâyelerini Afrika sanatıyla aktarmaya devam ediyor.
Kaynaklar:
https://www.tingatingaart.com/
https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/magazines/edward-said-tingatinga-a-forgotten-genius-2679956
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
