Dünle beraber gitti cancağızım;
Ne kadar söz varsa düne ait,
Şimdi yeni şeyler söylemek lazım.
Mevlâna Celâleddin-i Rûmî'nin bu şiiri hayatın hareketliliğini, her şeyin sürekli değiştiğini ve yeni durumlarla karşılaştırıldığında yeni çözümler geliştirmek gerektiğini veciz bir şekilde dile getiriyor.
Başka bir ifadeyle hayatın dinamizmini veciz bir şekilde ortaya koyuyor.
Dünya an itibarıyla ciddi bir değişim sürecinden geçiyor. Sadece yapay zeka alanında temayüz eden teknolojik değişimler değil, aynı zamanda ülkelerin ekonomik kalkınmalarına, toplumsal entegrasyonuna ve uluslararası ilişkilerine temel oluşturan modeller ve paradigmalar da değişimden payını alıyor.
Bu yazıda bu değişimin ekonomideki yansımalarını mercek altına almaya çalışacağım.
Geçen günlerde Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, şöyle bir tweet attı:
Programımızın üç temel bileşeni var: Mali disiplinin yeniden tesis edilmesi; yani deprem etkisi hariç, bütçe açığının Maastricht kriterleri ile uyumlu bir seviyeye çekilmesi; enflasyonun orta vadede tek haneye düşürülmesi için kademeli parasal sıkılaştırma ve enflasyon hedefi ile uyumlu gelirler politikası; Makro finansal istikrarı ve diğer tüm kazanımları kalıcı hale getirecek yapısal reformlar.
Genelde kamuoyunda ekonomik konularda fikir beyan eden hemen hemen herkesin ekonominin düzelmesi için Şimşek'in tweetinde yaptığı vurgulara daha önceden dikkat çekmiş olduğundan, söz konusu başlıkların uygulanmasına dair kamuoyunda şu an için bir uzlaşı oluşmuş durumda.
Peki bu kanaatin gerçeklik payı nedir?
Evet, Türkiye'de tekrar ekonomik istikrarın sağlanması için söz konusu olan ve konunun uzmanları tarafından üzerinde mutabakat sağlanmış hususların mutlaka hayata geçirilmesi gerekiyor.
Makro istikrarın olmadığı, enflasyonun yüksek olduğu ve bütçe açığının dengeden çıktığı bir ortamda kimse büyümek için gerekli olan yatırımı yapmak istemez.
Dolayısıyla vurgu yapılan bu konular kalkınma ve büyüme için olmazsa olmaz şartlar, fakat maalesef yeterli değiller.
Nitekim geçmiş yıllarda da bu ekonomi politikalarının yetersizliğini gördük. AK Parti, 2002 yılında iktidara geldiğinde, Türkiye'de kişi başına düşen milli gelir 3 bin 600 dolar civarındayken, bu rakam 2013 yılında 12 bin 500 dolar civarına yükselmişti.
Bu büyümede Şimşek'in vurgu yaptığı göstergelerin istikrarlı hale gelmesinin yanında asıl olarak o dönemde Türkiye'de ciddi altyapı yatırımlarının yapılması, yabancı sermayenin gelmesinin teşvik edilmesi, ihracat ve ARGE yatırımlarının desteklenmesi gibi politikaların payı büyümede çok daha büyük bir role sahip.
Nitekim 2013'ten sonra da 2018'lere kadar Şimşek'in vurgu yaptığı hususlarda istikrar olmasına rağmen, Türkiye 2013 yılı dönemindeki büyüme kapasitesini yakalayamadı.
Kişi başına düşen milli gelir sonraki süreçte 10 bin dolar civarında seyrederek günümüze geldi.
Türkiye'nin günümüzde 10 bin 500 dolar civarında olan kişi başına düşen milli geliri 2013 yılının gerisindedir.
Türkiye'nin 2013 yılında zirve yapan kişi başına düşen milli gelirinin daha sonraki süreçte neden gerilediği ile ilgili nedenler, cevap verecek kişinin formasyonuna ve aidiyet duygusuna göre değişebilir.
Gezi olaylarından 15 Temmuz ve sonrasında yaşanan siyasal istikrarsızlığın şüphesiz bu gerilemede payı var. Fakat siyasal istikrarsızlık bu gerilemeyi açıklamak için yeterli değil.
Nitekim benzer gerilemeyi sadece Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde değil, ileri derecede gelişmiş ABD ve Almanya gibi ülkelerde de görmek mümkün.
Örneğin 2007 yılından önceki 25 yılda ABD, Almanya ve İngiltere gibi ileri derecede gelişmiş ülkelerin yıllık kalkınma oranları 3,1 iken; bu oran 2008 dünya finans krizinden sonra yüzde 1,2'lere, pandemi sürecinde de eksiye düştü.
Dolayısıyla ileri derecede gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, Türkiye'de de ekonomik anlamda patinaj yapmanın konjonktürel nedenlerin dışında, başta yapısal nedenler olmak üzere, farklı nedenleri de bulunuyor.
Ülkelerin içine düştükleri bu kalkınma tuzağının ülkeden ülkeye değişik nedenleri söz konusu.
İlgili ülkenin uyguladığı ekonomik paradigmanın tıkanması, kalkınma modelinin işlemez hale gelmesi, öncü olduğu teknolojik alanlarda yeni gelişmelerin vuku bulması ile avantajlı pozisyonunu kaybetmesi bu nedenlerden sadece birkaçı.
Soyut olarak belirtilen bu nedenlerin somut olarak anlaşılmasına katkı sunmak için Almanya örneğinden yola çıkmak mümkün.
Almanya, 1980'lerden beri devletin ekonomiye müdahalesini minimuma indiren bir model olan neoliberal bir iktisat politikası izliyor.
Almanya'nın kalkınma modeli belli temellere dayanıyor:
Rusya'dan ucuz enerji ve hammadde ithal etmek; bilgi yoğunluğu ürünler üreterek dünyanın farklı ülkelerine ihracat yapmak ve bu arada tüketimi ve üretimi için gerekli olan basit üretime dayanan ürünleri Çin gibi ülkelerden ucuzca ithal etmek; güvenliğini de NATO şemsiye altında az askeri harcama yaparak ABD'ye havale etmek ve özellikle otomotiv, havacılık, kimya gibi öncü olduğu sektörlerde dünyadaki pazar payını artırarak ihracatını artırmak.
Almanya bu model ile 1,5 milyar nüfuslu Çin ile dünyanın en fazla ihracat yapan ülkesi konumunda bir ülke olarak milli gelirinin yaklaşık yüzde 50'sine yakınını ihracattan elde ediyor.
Almanya uzun yıllardır kalkınmasının saç ayaklarından olan söz konusu alanlarda son yıllarda ciddi sıkıntılar yaşıyor.
Çin'in devlet müdahalesine dayanan kalkınma modeli, Çin'in dünya ekonomisi içindeki payı arttıkça neoliberal paradigmanın devlet müdahaleleri karşısında dezavantajlı konuma düşmesine neden oldu.
Tesla'nın elektrikli araca öncülük etmesi ve Çin'in bu alanda olağanüstü ilerleme kaydetmesi, Almanya ekonomisinin yaklaşık olarak yüzde 20'sini oluşturan Alman otomobil sektörünü yeni rakipleri karşısında ciddi risk altında bıraktı.
Tesla'nın bugünkü borsa değeri tüm Alman otomotiv şirketlerinin borsa değerinden daha fazla.
Ayrıca, Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesi ile birlikte de Almanya'nın ucuz enerji ve hammadde kaynağı bu vesile ile kesilmiş, Almanya'da şu anki enerji fiyatları Ukrayna savaşı öncesinin üç katına çıkmış durumda.
Tüm bunlara ilave olarak, Almanya, Ukrayna savaşı ile güvenlik açısından tekrar Soğuk Savaş döneminde olduğu gibi "düşman" hattına yakın, en yakın Batı Avrupa ülkesi konumuna gelmiş ve bundan dolayı askeri harcamalarını artırmak durumunda kaldı.
Bu dış etkenlerin dışında doğum oranlarının düşük olmasından dolayı nüfusun gerilemesinin sonucu olarak yetişmiş eleman sıkıntısı çekiyor.
Almanya ve benzer şekilde ABD, yeni karşılaştıkları bu meydan okumalara karşı yeni modeller ve kavramlar geliştirerek ekonomik gelişme süreçlerini devam ettiriyorlar.
Almanya enerjide dışa olan bağımlılığını azaltmak için, yaklaşık bir trilyon dolar tutarında yenilenebilir enerji sektörüne yatırım planlayarak, 2030 yılında enerji tüketiminin yüzde 80'ini yenilenebilir enerji üzerinden temin etmek istiyor.
Bu vesileyle bu alanda öncü bir ülke olarak hem yenilenebilir enerji sektöründe teknoloji ihracatı yaparak ekonomisine katkı sağlamak istemekte hem de enerji sektöründe dışa bağımlılığını minimize ederek enerji fiyatlarını kendi ekonomisi için ucuzlatmayı planlıyor.
Askeri alanda da maruz kaldığı yeni tehditlere karşı hem bütçedeki askeri harcamalarını milli gelirinin yüzde ikisinin üstüne çıkarıyor, hem de 100 milyar euro değerinde ek bir bütçe ayırarak savunma sanayindeki Alman şirketlerini teşvik ederek bu alanda zaten var olan tecrübesini artırarak ihracat potansiyelini güçlendirme yolunda.
Bu örnekleri Almanya açısından çoğaltmak mümkün. Fakat burada asıl önemli olan nokta, Almanya'nın içine düştüğü krizi fırsata çevirerek yeni bir kalkınma modeli ile ekonomisini geliştiriyor olması.
Tüm bu yeni politikaların uygulamasını ve koordinasyonunu, şimdiye kadarki uyguladığı neoliberal ekonomik politikasının aksine, "Ekonomi ve İklim Değişikliği Bakanlığı" adında yeni bir bakanlık kurarak doğrudan devlet müdahalesi ile koordine ediyor.
Neoliberal modelin aksine ekonomide devletin daha aktif bir rol oynaması gerektiği yönündeki teorik çalışmalara öncülük eden ekonomist ise İtalyan asıllı Mariana Mazzucato.
Benzer şekilde ABD de, Inflation Reduction Act (IRA) adlı taban tutarı 369 milyar dolarlık (yukarıya doğru sınır yok) bir teşvik paketi ile çevre teknolojisine yönelik yatırımları artıran bir politika uyguluyor.
Çin'in dünya ekonomisi ve politikasındaki etkisini azaltmak için ABD'li şirketlerin yüksek teknoloji alanında (çip üretimi) Çin'e yatırımlarına kısıtlama getirerek Almanya'ya benzer bir yol izliyor.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP) -
2/30
10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP) -
3/30
9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP) -
4/30
8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP) -
5/30
7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP) -
6/30
6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters) -
7/30
5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP) -
8/30
4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP) -
9/30
3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP) -
10/30
2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP) -
11/30
1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP) -
12/30
30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters) -
13/30
29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP) -
14/30
28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP) -
15/30
27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP) -
16/30
26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters) -
17/30
26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP) -
18/30
24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters) -
19/30
23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters) -
20/30
22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP) -
21/30
21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP) -
22/30
20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP) -
23/30
19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP) -
24/30
18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP) -
25/30
18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP) -
26/30
16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters) -
27/30
15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters) -
28/30
14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP) -
29/30
13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP) -
30/30
12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)
Bu perspektiften bakıldığında, yaklaşık 10 yıldır bir kalkınma tuzağının içinde bulunan Türkiye'de ekonomik meseleler çok fazla para, faiz ve mali konular üzerinden tartışıldığı fikrindeyim.
Elbette Mehmet Şimşek'in belirttiği gibi mali disiplin önemli, fakat Türkiye'nin içinde bulunduğu bu kalkınma tuzağından çıkmak için bu hususlar yeterli değil.
Türkiye'nin yapması gereken ekonomisinin hem içsel hem de dışsal problemlerini tespit ederek ona göre yeni bir ekonomik kalkınma modeli geliştirmektir.
Otomotiv sektöründe Togg ile, savunma sanayi alanında da İHA ve SİHA'lar ile adacık şeklinde yeni ekosistemler oluşmuş olsa da bunlar henüz Türkiye'yi yüksek gelir grubuna taşıyacak potansiyeli içlerinde barındırmıyor.
Türkiye'nin yeni kalkınmaları geliştirebilmesi için, öncelikle kurumsal anlamda yeniden yapılandırılmış bir ekonomi veya dönüşüm bakanlığına ihtiyaç var.
Türkiye'de söz konusu dönüşümün temini için gerekli olan kurumlar farklı bakanlıklar arasında dağılmış durumda.
Türkiye'deki tüm bu dağılmış hali bir kurum altında toplayıp dönüşümü bir kurum ve güçlü bir kişiliğe sahip olan bir bakanın koordinasyonunda gerçekleştirmeli.
Aksi takdirde hem resmin tümünü görmek zorlaşmakta hem de ilgili alanların yetkilerinin farklı kişilerde olması ekonomik politikaların daha verimli işlemesine engel oluyor.
Türkiye'nin tarihinde bunun örnekleri bulunuyor. Turgut Özal, ekonomide ihracata dayalı neoliberal ekonomik modele geçmek için hazırladığı 24 Ocak Kararlarını dönemin Başbakanı Demirel'in de desteğiyle hem Başbakanlık Müsteşarlığını hem de Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığını şahsında birleştirerek bu dönüşümü gerçekleştirmişti.
Dünyanın ve Türkiye'nin geldiği noktada yeni şartları dikkate alarak Türkiye'nin de ekonomik olarak köklü bir dönüşüm gerçekleştirmesi gerekiyor.
Bu dönüşüm ancak cumhurbaşkanının güçlü desteği ve yeni kurulacak bir Ekonomi ve Dönüşüm Bakanlığı ile başında güçlü bir siyasi ve teknik kişinin bulunmasıyla mümkün.
Aksi takdirde hem yapılan ekonomik tartışmalar havada kalıyor hem de Türkiye'nin bu kalkınma tuzağından kurtulması zor gözüküyor.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
