Afrika'dan bahsediyorum, altından bir sefahatten…
William Shakespeare
Sömürgecilik doğası gereği ırkçı çağrışımlara sahiptir. Özellikle İngiliz sömürgeciliği, sömürge tebaasını yatıştırmak ve düzeni sağlamak için şiddet kullanan bir diktatörlük olarak yapılandırılmıştı.
Sömürge halkından yönetilme biçimleriyle ilgili herhangi bir veri yoktu ve kolonilerle ilgili tüm kararları Londra'daki İngiliz Sömürge Dairesi alıyordu.
İngilizler ayrıca sömürgeleştirdikleri ülkelerde diğerlerine göre tercih edilen bir etnik grup seçme eğilimindeydiler.
Genellikle ülke içinde muhafazakar bir azınlık olan bu tercih edilen gruplar, Afrikalı kardeşlerinin çıkarlarına karşı çalıştıkları ölçüde desteklendiler.
Örneğin İngilizler, Sudan'daki çoğunluk Afrikalılara hükmetmesi için Arap azınlığı seçip Nijerya'da ise Fulani'yi desteklediler.
Öyle ki, İngilizler kendilerininki gibi diktatörlük ve hiyerarşik sistemlere sahip etnik toplumları tercih ederek bu etnik kökenlerin üyelerini orantısız sayıda sömürge ordusuna aldılar.
Bağımsız olduklarında ise bu askerler sık sık darbeler düzenleyip ülkelerinin demokratik olarak seçilmiş sivil hükümetlerini görevden aldılar. 1
Bu düzenin kurucularından sayılan John Hawkins köle ticaretiyle şehirlerin demografik yapısını değiştirecek kadar büyük bir yağma imparatorluğu kurmuştu.
Bir köle imparatorunun doğup büyüdüğü çevre
John Hawkins, Devon'daki Plymouth donanma limanında gemi yapımcıları ve kaptanlardan oluşan önde gelen bir ailede dünyaya geldi.
Kesin doğum tarihi bilinmemekle birlikte Kasım 1532 ile Mart 1533 arasında olması muhtemeldir.
Bir korsan ve köle tüccarı olan Hawkins, Atlantik köle ticaretine İngiliz katılımının öncülüğünü yapan ilk destekçilerinden biriydi.
Kendisi 16'ncı yüzyılın sonlarında Afrika'dan köleleştirilmiş insanları Batı Hint Adaları'ndaki İspanyol kolonilerine satan üçgen ticaretinden kâr elde eden ilk İngiliz tüccar olarak kabul edilir.
1588'de Hawkins, koramiral olarak görev yaptı ve cesaretinden ötürü şövalye ilan edildiği İspanyol Armadası'na karşı kazanılan zaferde savaşmıştı.
Donanma Haznedarı olarak Hawkins, Elizabeth Donanması'nın baş mimarı oldu.
Donanmayı, gemilerin daha hızlı, daha manevra kabiliyetine sahip ve daha fazla ateş gücüne sahip olması için yeniden tasarladı.
Brezilya'ya yelken açan ilk İngiliz olan William Hawkins ve Brighton, Cornwall'dan Roger Trelawny'nin kızı ve tek varisi Joan Trelawny'nin ikinci oğluydu.
Kuzeni Francis Drake, Hawkins ile aynı Protestan ailede büyümüştü. Hawkins, 20 yaşından önce Plymouth'tan bir berber olan White adında bir adamı öldürmüştü.
Bu çevreden uzaklaşmak için ağabeyi William Hawkins ile denizcilik endüstrisinde ve özel sektörde çalışmıştı.
Yine bu tarihlerde İngiltere Kralı I. Mary ve İspanya Kralı II. Philip'in evliliğini müzakere eden İspanya büyükelçilerine bazı hizmetler yaptığı söylenir.
Hawkins'in, Kral II. Philip'ten sık sık "eski efendim" olarak bahsettiği biliniyordu. 2
1559 dolaylarında, bu kardeşle ortaklığını feshetti ve bu işten 10 bin sterlin alıp Londra'ya taşındı.
Daha sonra önde gelen bir Kraliyet Donanması yöneticisi olan Benjamin Gonson'un kızı Katherine Gonson ile evlendi.
Richard Hawkins adında bir oğlu oldu. Hawkins, 1561'e doğru Kanarya Adaları'na yolculuklar yaptı ve orada Atlantik köle ticaretini öğrendi.
Gine'den insanları Afrika kıyılarından alıp İspanyol Karayip kolonilerinde satıyordu. İlk köle yolculuğu için, seyahatin riskini ve maliyetini paylaşmak gayesiyle Sir William Winter, Sir Lionel Duckett, Sir Thomas Lodge, kayınpederi Benjamin Gonson ve diğerleriyle bir sendika kurdu.
Hawkins 1562'de Saloman, Jonas ve Swallow adlı üç gemiyle Afrika kıyılarında Sierra Leone'ye kadar yelken açtı.
Oradan da Karayipler'e yelken açtı fakat ne İspanya ne de Portekiz'in kolonileriyle ticaret yapma izni yoktu ve bu yüzden köleleştirilmiş halkını sadece Isabella, Puerto de Plata ve Monte Christi'de sattı.
Yerel yetkililerin hükümetin ticaret ambargolarını uygulamadığı yerlerde köleleştirilmiş insanlar inci, deri ve şeker karşılığında alınıp satılıyordu.
Ticarette o kadar başarılıydı ki, İngiltere'ye döndüğünde, College of Arms, Hawkins'e köleleştirilmiş erkeği gösteren bir arma verdi.
Hawkins, genellikle Üçgen Ticaretinden kâr elde eden ilk İngiliz tüccar olarak kabul edilir.
Bu, Afrika'daki köleleştirilmiş insanlar için İngiliz malları ticareti yapmak, ardından bu insanları Amerika'da satmak ve dönüş yolculuğundan sonra İngiltere'de satılmak üzere yabancı mallar satın almak, demekti. 3
Afrika köle ticaretinde Hawkins etkisi
Hawkins, Kraliçe I. Elizabeth'i köle yolculuğunu desteklemeye ikna etmiş ve mahkemesinden yatırımcıları güvence altına alarak Robert Dudley, Leicester'ın 1. Kontu ve Lincoln'ün 1. Kontu Edward Clinton, 1. Baron Burghley'den William Cecil'i denetmen olarak yanına alarak yola koyulmuştu.
Bu vesileyle Kraliçe, Hawkins'in yolculuk için gemilerinden biri olan 700 tonluk Jesus of Lübeck'i kiralamasına ve kendi bayrağı olan Royal Standard'ı dalgalandırmasına izin vermişdi.
18 Ekim 1564'te dört gemi, Jesus of Lübeck ve kendisine ait 3 gemi ile Plymouth'tan yola çıktı.
Afrika'dan 400'den fazla köle aldı fakat bir kısmını Portekizlilerden satın aldı ve diğerlerini doğrudan kıyıya baskın düzenleyerek kaçırdı. Ve nihayetinde 29 Ocak 1565'te Afrika'dan ayrıldı.
3 Nisan 1565'te Hawkins, ticaret yasak olduğu için Venezuela'daki Borburata'ya geldi. Daha sonra, adil olduğunu düşündüğü anlaşmaları güvence altına almak için güç kullandığı Rio de la Hacha'ya gitti.
300 köle, giysi, çarşaf ve şarap sattı. Kendisine altın, gümüş ve diğer değerli eşyalarla ödeme yapıldı ve köleleştirilmiş insanları gelecekteki bir yolculukta satması için saraydan ve büyük kapital sahiplerinden başka emirler aldı.
Hawkins, işini tamamladıktan sonra İngiltere'ye dönmeye hazırlandı ve suya ihtiyacı olduğu için Florida'daki Fransız Fort Caroline kolonisine yelken açmıştı.
Onları muhtaç durumda bulunca, en küçük gemisini ve bir miktar erzakı onlara, Fransa'ya dönmeye hazırlanırken artık ihtiyaç duymadıkları top, barut ve saçma karşılığında takas etti.
Hawkins'ten elde edilen erzak, Fransızların hayatta kalmasını ve mümkün olan en kısa sürede evlerine geri dönmelerini sağladı.
Yolculuk yüzde 60 civarında bir kar getirdi. Hawkins, başlangıçta narkotik olarak kullanılan tatlı patates ve tütünü İngiltere'ye geri getirdi zira o devirde sigara içmek yıllar sonrasına kadar bir popülerlik kazanmadı.
Hawkins'in ilk iki köle yolculuğu İspanyolları kızdırmış ve buna karşılık kraliçe Hawkins'in denize açılmasını yasaklamıştı.
Bunun yerine o da bir sonraki köle yolculuğunu ayarladı ve kaptanlığı John Lovell adında bir akrabasına verdi.
Lovell'ın akrabası olması muhtemel Sir Francis Drake de yolculuktaydı. Lovell, 1566'da Batı Afrika kıyılarına yelken açtı ve korsanlık yoluyla üçü köle gemisi olan beş gemiyi ele geçirdi.
Köleleştirilmiş insanların kargosunu ve diğer malları satılmak üzere İspanyol Batı Hint Adaları'na götürdü.
Kargonun satışı iyi gitmedi ve Lovell köleleştirilmiş 92 kişiyi herhangi bir ödeme yapmadan karaya bıraktı.
Drake daha sonra geziyi utançla hatırlamış ve başarısızlığı yardımcılarının basitliğine bağlamışdı. 4
Kraliçe, Hawkins'in denize açılmasını yasaklamış olsa da sonra yumuşamış ve Hawkins, 2 Ekim 1567'de Plymouth'tan ayrılarak üçüncü bir köle yolculuğu ayarlamıştı.
Yeşil Burun yakınlarındaki bir köyün sakinlerini yakalayıp kaçırmaya çalıştığında yaralanarak geri çekilmek zorunda kalmıştı.
Hawkins, insanları zorla kaçırmasına yardım etmesi için Sierra Leone'de yerel bir kral tuttu ve 500'den fazla kişiyi yakaladı.
7 Şubat 1568'de bu insanları satmak için Atlantik Okyanusu'nu geçti. Esirlerinin bir kısmını Margarita Eyaletinde, diğerlerini de Borburata'da sattı.
Rio de la Hacha'da vali onun ticaret yapmasına izin vermedi, bu yüzden Sir Francis Drake evine ateş etti ve Hawkins, köleleştirilmiş insanları satmadan önce bir savaşta kasabayı ele geçirdi.
San Juan de Ulúa Savaşı, San Juan de Ulúa adlı yerde İngiliz korsanlar ve İspanyol kuvvetleri arasında yapıldı.
Hawkins komutasındaki altı silahlı ticaret gemisinden oluşan İngiliz filosu, yerel İspanyol yetkililerin iş birliğiyle İspanyolların yanında ticaret yapıyordu.
Merkezi İspanyol makamları bunu yasadışı kaçakçılık olarak değerlendirmiş ve Hawkins'in gemileri beklenmedik bir şekilde saldırıya uğramıştı, Drake Judith'e kaçmış ve Hawkins yenilmişti.
Kalan gemisi Minion, yalnızca yaklaşık 15 mürettebatla topallayarak eve dönebildi. Ancak keşif gezisi, ticari gelirinin çoğunu Minion'a aktarmayı başardığı için bu mali açıdan tatmin ediciydi.
1578'de Hawkins Donanma Haznedarı olarak atandığında kısa bir süre kayınpederi Benjamin Gonson ile birlikte çalışarak pozisyonun tam kontrolünü ele geçirdi.
Deniz idaresinde kapsamlı bir reform başlattı ve yılda yaklaşık 4000 sterlin tasarruf elde etmeyi başardı.
Kalyonların tasarımını, daha uzun, daha fazla sayıda silah taşıyabilecek, daha manevra kabiliyetine sahip ve daha hızlı hareket edecek şekilde yeniden düzenledi.
Garrett Mattingly'ye göre, Hawkins'in reformlarının bir sonucu olarak Donanma, "okyanusta daha önce görülmemiş tüm filolardan daha hızlı ve daha hava şartlarına dayanıklı bir savaş filosuydu".
Ayrıca donanmanın boyutunu büyüttüğünde filo 1587'de 23 gemi ve 18 gemiden oluşuyordu. 5
Hawkins'in donanmadaki mali reformları, çıkarları olan birçok kişiyi üzdü. 1582'de rakibi Sir William Wynter, onu idari görevi kötüye kullanmakla suçladı ve kendisine karşı bir Kraliyet Komisyonu'nu kışkırttı.
William Cecil, 1. Baron Burghley, Francis Walsingham ve Drake yönetimindeki komisyon, yolsuzluk olmadığı ve Kraliçe Donanması'nın birinci sınıf durumda olduğu sonucuna vardı.
Hawkins, İspanyol Donanması'na karşı kazanılan zafer sırasında Koramiral olarak görev yaptı, savaş konseyinin genel olarak üçüncü komutanıydı.
Hawkins, çatışmanın sonucu üzerinde yalnızca komutası aracılığıyla değil, aynı zamanda donanmanın haznedarı olarak hareket ederken iyileştirilmiş gemi tasarımları filoya daha fazla ateş gücü ve hız kazandırdığı için geniş bir etkiye sahipti. 6
Zaferden sonra Hawkins, İspanya'nın yeniden silahlanmasını durdurmak için II. Philip'in sömürge hazinesine el konulmasını istedi.
1589'da Hawkins, Francis Drake ile İngiliz Donanması'nda yelken açtı. Hedeflerinden biri, Meksika'dan kalkan İspanyol hazine gemilerini durdurmaya çalışmaktı.
Hakikaten kesin bir eylem, II. Philip'i müzakere masasına oturmaya zorlayabilir ve on dört yıllık devam eden savaştan kaçınabilirdi.
Bunun yerine, yolculuk başarısız oldu ve Kral kısa mühleti deniz kuvvetlerini yeniden inşa etmek için 1589'un sonunda İspanya bir kez daha Amerikan hazine gemilerine evlerine eşlik edecek kadar güçlü bir Atlantik filosuna sahip oldu. 7
John Hawkins'den geriye kalan
Hawkins'in mirası fikirleri ikiye ayırıyor. Tarihçi Geoffrey Elton, Hawkins'i "İngiltere'nin denizcilik geleneğinin kurucu babalarından biri" olarak değerlendirdi.
O, bir denizci, yönetici, savaşçı ve diplomat olarak olağanüstü yeteneklere sahip, kurmay zekasına sahip bir adamdı.
Kraliyet Donanması, ağır bir kruvazör olan HMS Hawkins'e onun adını verdi, Gemi 1919 ve 1947 yılları arasında hizmete girdi.
Chatham, Kent'teki Knight, Sir John Hawkins Hastanesi, aslında onun tarafından inşa edilmiş ve onun adını almıştır.
16'ncı yüzyılda kölelik genellikle ahlaki değerler yargısı olmaksızın kabul ediliyordu. Fakat Viktorya dönemi, Hawkins'in İngiliz köle ticaretinin vicdansız babası olarak tanımlandığını gördü.
Haziran 2006'da soyundan gelen Andrew Hawkins, John Hawkins'in köle ticaretindeki eylemleri için alenen özür diledi.
Haziran 2020'de Plymouth Şehir Meclisi, Hawkins'in köle ticaretiyle olan bağlantıları nedeniyle, Sir John Hawkins Meydanı'nı, kendi döneminde İngiltere'deki tek siyah profesyonel futbolcu olan Jack Leslie'den sonra yeniden adlandıracağını duyurdu. 8
Kaynaklar:
1. Davis B. H. (19601957). Johnson before boswell; a study of sir john Hawkins' life of Samuel Johnson. Yale University Press.
2. Brack O. M. Brownley M. W. Clingham G. Erwin T. Johnson C. D. Kaminski T. Yeager M. & Bucknell University Press. (2011). Reconsidering biography: contexts controversies and sir john hawkin's life of Johnson. Bucknell University Press.
3. Hawkins J. (1973). Declaration of the troublesome voyadge of sir john hawkins to guynea and the west indies. Theatrum Orbis Terrarum ; Da Capo Press.
4. Markham C. R. & Hakluyt Society. (2010). The voyages of sir James lancaster kt. to the east indies : with abstracts of journals of voyages to the east indies during the seventeenth century preserved in the India office and the voyage of captain john knight (1606) to seek the north-west passage. Ashgate.
5. Kelsey H. (2003). Sir john Hawkins: queen Elizabeth’s slave trader. Yale University Press.
6. Scholes P. A. (1953). Oxford University Press. The life and activities of sir john Hawkin’s musician magistrate and friend of Joh, Oxford University Press.
7. Gosse P. (1930). Sir john Hawkins. John Lane The Bodley Head.
8. Scholes P. A. (1953). The life and activities of sir john Hawkins musician magistrate and friend of Johnson. Oxford University Press.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
