Sosyo-kültürel açıdan ülkemizde kadınlar çalışma hayatına geç katılmış, bu nedenle sosyal güvenceleri genellikle olmamıştır.

Özellikle vefat eden babasından aylık alarak geçimini sağlayan kadınların sayısı azımsanmayacak kadar fazladır.

Peki, hem dul hem de yetim olan biri, tüm aylıkları alabilir mi?

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bünyesindeki aylık haklarına dair mevzuat birçok kez değiştirildiğinden konu karmaşık bir hâl almıştır.

1 Ekim 2008'de yürürlüğe giren 5510 sayılı yasa ile 506 (SSK), 1479 (Bağ-Kur), 5434 (Emekli Sandığı), 2926 (Bağ-Kur Tarım), 2925 (SSK Tarım) yasaları tek çatı altında birleştirilmiş ve uygulama birliği sağlanmıştır.

Ancak dul ve yetim aylığı bağlama hakları eski kanunlara tabi olarak devam ediyor.

Güncel olarak 5 Aralık 2017'de yayımlanan SSİY yönetmeliği geçerliliğini koruyor.

Dul ve yetim aylığı almanın engelleri var mı?

• Vefat eden anne/babasından dolayı kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanması için yaş şartı aranmaz. Ancak evli olmamaları, evliyken boşanmış veya dul kalmış olmaları, 5510 sayılı kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık almamaları gerekir.
   
• Vefat eden sigortalının dul eşine ölüm aylığı bağlanması için tek koşul, ölüm tarihinde resmi nikâhlı olmaktır. Eş, hangi statüde olursa olsun ve çalışıyor olsa bile, vefat eden eşinden aylık almaya hak kazanır. Ancak evlenmesi hâlinde aylığı kesilir.

İstisnai durumlar neler?

• 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında emekli, malullük, dul ve yetim aylığı alanlar ile bu aylıkları almaya hak kazananlar, yabancı ülkeler tarafından bağlanan aylık ve gelirler kıyaslamaya dâhil edilmez. Yani Emekli Sandığı'ndan alınan aylıklar ve yurtdışından bağlanan ölüm aylıkları kesilmez.
   
• 2926 (Bağ-Kur Tarım) ve 2925 (SSK Tarım) yasalarında dul ve yetim aylığı bağlama şartlarında bazı özel durumlar bulunmaktadır.

Hem dul hem yetim aylığı almanın şartları nelerdir?

• 1 Ekim 2008'den önce bir dosyadan aylık alırken, 1 Ekim 2008'den sonra yeni bir aylığa hak kazanılması durumunda: 
  
  ↠ Eski ve yeni sigortalılık hali aynıysa, tercih edilen aylık ödenir.
  ↠ Farklı sigortalılık hallerine sahipse, her iki aylık da tam olarak ödenir.
   
• 1 Ekim 2008'den sonra eşinden ölüm aylığı alırken, vefat tarihi 1 Ekim 2008 öncesi veya sonrası olan anne/babasından aylık talep edilirse: 
  
  ↠  5 Aralık 2017'den sonra başvuranlara tercih ettiği aylık bağlanır.
  ↠  5 Aralık 2017'den önce başvuranların durumu eski mevzuata göre değerlendirilir. Yani eski kanunlara göre aylık alma hakkı varsa, kesilmiş olan aylıkları yeniden bağlanabilir.
   
• 1 Ekim 2008'den önce eşinden ölüm aylığı alırken, anne/baba vefatı 1 Ekim 2008 öncesi veya sonrası gerçekleşmişse ve başvuru 5 Aralık 2017'den sonra yapılmışsa: 
  
  ↠  Farklı statüden ölüm aylığı talep edenlere her iki aylık da tam olarak bağlanır.
  ↠  Aynı statüden ölüm aylığı talep edenler, tercih ettikleri aylığı alır.

Bu düzenlemeler, dul ve yetim aylığı konusunda vatandaşların haklarını daha net anlamalarına yardımcı olacaktır.

Diğer kurallar nelerdir?

• 1 Ekim 2008 sonrası anne veya babanın vefat etmesi hâlinde, çocuğa yüksek olan aylığın tamamı, düşük olanın ise yarısı bağlanır.
   
• 1 Ekim 2008'den önce vefat eden anne/babasından 506, 1479, 2925 veya 2926 sayılı Kanun kapsamında ölüm aylığı almakta iken, ölüm tarihi 1 Ekim 2008'den önce veya sonra olan diğer ebeveyninden dolayı 5 Aralık 2017'den sonra farklı statü kapsamında ölüm aylığı bağlanması talebinde bulunan hak sahibi çocuğa, statüler farklı olduğu için her iki aylık da tam olarak ödenir.
   
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda, sonraki eşinden de aylık almaya hak kazananlara tercih ettikleri aylık bağlanır.
   
• 5434 sayılı kanun ve yabancı ülkeler tarafından bağlanan aylıklar hariç olmak üzere, diğer statülerde iki dosyadan fazla aylığa veya gelire hak kazanılması durumunda en düşük aylık dosya kapsamından çıkarılır ve yalnızca iki dosyadan ödeme yapılır.

Aşağıda konuyla ilgili birkaç örnek tablo yer alıyor:
 

Sorularınız için: [email protected]

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.