Geçtiğimiz günlerde gündeme bomba gibi bir haber düştü. Uganda'nın borçlarına karşılık Entebbe Havalimanı'nın yönetimi Çinlilere devredilecek dendi.
Aslında işin iç yüzü biraz farklı. Bizzat birincil kaynaklarla görüşerek bu borçlanma ve devir iddialarını araştırdım.
Uganda hükümeti 2015 yılında ülkenin tek uluslararası havalimanı olan Entebbe Havalimanı'nı genişletme ve modernizasyon kararı aldı. Bu kapsamda pistlerin yenilenmesi, terminal binasının modernizasyonu, kargo operasyonları için yeni bir merkez inşası ve otopark inşaatı planlandı.
Ülkenin dışa açılan yüzü olan Entebbe Havalimanı'nın genişletme çalışmaları için Çin'in kapısı çalındı. Çin devletine bağlı çalışan Exim Bank tarafı borç vermeyi kabul etti.
Lakin bazı şartları vardı. Bu şartlar aslında Uganda'ya özgü şartlar değildi. Çin, bugüne kadar dünyanın birçok ülkesine çeşitli vesilelerle borç verdi ve hepsi için ipotek şartı getirdi.
Bu ipoteğe konu edilenler genelde limanlar, havalimanları gibi ülke için stratejik öneme sahip varlıklardı. Aynı koşul Uganda'ya borç verirken de gündeme geldi.
Uganda hükümeti bu anlaşmanın altına imza attı. Anlaşma gereği genişletme çalışmaları bitene kadar herhangi bir ödeme yapılmayacaktı.
Anlaşma süreci nasıl gelişti?
24 Mart 2015 tarihinde borçlanma izni için Uganda parlamentosuna resmi önerge sunuldu. Önergeye göre alınmak istenen borç miktarı 325 milyon dolardı. Lakin 125 milyon dolarlık kısım için bazı evrakların yetersiz olduğu gerekçesi ile önerge iade edildi.
Gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra önerge; 7 yıl geri ödemesiz, 20 yıllık vade ve yüzde 2 faiz oranıyla 200 milyon dolar olacak şekilde tekrar parlamentoya sunuldu. Önerge kabul edildi. 31 Mart 2015 yılında anlaşma imzalandı.
Çin ile ilk temas
Uganda basınına yansıyan iddialara göre, 2019 yılında Ugandalı bir heyet Çin'e gitti. Masadaki konu kredi anlaşmasının bazı maddeleriydi.
Havalimanı üzerinde hakimiyetini kaybetmekle yüzleşen Uganda hükümeti bu heyet aracılığıyla anlaşmanın maddelerini esnetmek istediğini iletti. Lakin Çin tarafı bu konuyu tartışmaya açmak istemedi ve heyeti geri çevirdi.
Havalimanının genişletme çalışmaları 2022 yılı itibariyle biteceği öngörülüyor. 2022 yılına yani kredinin geri ödemesiz 7 yıllık sürecinin dolmasına sayılı günler kalmışken bu anlaşmanın detayları ve Uganda heyetinin Çin ziyareti kamuoyuna yansıdı. Uganda meclisinde sert tartışmalar yaşandı.
Çin'in borçlandırma politikası
El koyma konusunda tartışmalar sürerken Çin'in Sri Lanka'da el koyduğu liman akıllara geliyor. Benzer şekilde borçlanan Sri Lanka bu borcu ödeyemediği için Hambantota Limanı'nın yüzde 70'inin yönetimi 99 yıllığına Çinli bir şirkete devredilmişti.
Borcun ödenememesi durumunda Uganda da benzer prosedürün devreye girmesi ve Entebbe Havalimanı'nın yönetiminin Çinli bir şirkete devredilmesi tahmin ediliyor.
Afrika'nın birçok ülkesinde Çin'in aktif borçlandırma politikası devam ediyor ve her geçen gün bu kervana yeni ülkeler ekleniyor. Örneğin yakın zamanda Afrika ülkesi Zambiya'nın radyo istasyonu, elektrik dağıtım şirketi ve havalimanının Çin kontrolüne geçildiği iddia ediliyor.
Uganda hükümeti iddiaları yalanladı
Uganda Hükümeti, Uganda Sivil Havacılık Otoritesi ve Çin'in Uganda büyükelçiliği söz konusu iddiaları yalanladı. Lakin Uganda basınına yansıyan haberlere göre iddiaların gerçek olma ihtimali de bulunuyor.
Uganda'daki çeşitli gazetecilerle yaptığım görüşmeler sonucu iddiaların doğru olduğu bilgisi tarafıma iletildi. Anlaşma maddelerinde değişiklik yapmanın mümkün olmadığını söyleyen Çin tarafı ile Uganda hükümetinin anlaşmaya çalıştıklarını söylediler.
Eğer anlaşma maddesinde değişim olmazsa ve devretmek zorunda kalınırsa bunun yumuşak bir geçişle olması gerektiği konusunda uzlaşıldığı bilgisi de kamuoyuna sızdı.
Zira böyle bir senaryonun gerçekleşmesi hem Uganda hükümetini hem de Çin'in uluslararası arenadaki itibarını zora sokacağa benziyor.
Öte yandan kamuoyuna anlaşmanın başka maddeleri de yansıdı. Uganda Sivil Havacılık Otoritesi'nin nakit varlıkları, krediyi veren Exim Bank'ta açılan bir hesapta tutulduğu iddia ediliyor.
Kredi verilirken bunun şart koşulduğu bilgisi paylaşılıyor. Anlaşma gereği bu hesapta bulunan nakit paranın Exim Bank yönetiminin izni olmaksızın kullanılamayacağı söyleniyor.
2022 yılı hareketli geçecek
Aslında konuşulmayan bir ayrıntı var. Çinli Exim Bank'tan alınan kredinin vadesi 20 yıllık. Yani tek bir seferde 200 milyon dolarlık ödeme yapılması söz konusu değil.
Lakin bu anlaşmanın bilinen ve kamuoyuna yansıyan yönü. Bu koşullarda Uganda'nın borcu ödeyemeyeceği iddiası boşa çıkıyor. Anlaşılan ortada yoğun bir dezenformasyon var.
Tüm bu iddialar ışığında 2022 yılı Uganda için oldukça hareketli geçeceğe benziyor. İddianın muhatapları sert bir dille bu el koyma durumunu reddediyorlar. Lakin muhalif vekiller ve gazeteciler durumun tam tersi olduğu yönünde görüş beyan ediyorlar.
1972 yılında inşa edilen ve ülkenin tek uluslararası havalimanı olan Entebbe Havalimanı yılda 1,9 milyon yolcuya hizmet veriyor.
Bu kritik öneme sahip havalimanının akıbetinin ne olacağı yakın zamanda belli olacaktır. İzleyip göreceğiz.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
