Geçen hafta boyunca Taliban'ın haritada Afganistan'ın kuzeyini silip süpürmesini ABD destekli savaşın başladığı 2001'de ilk kez ziyaret ettiğim yerleri ele geçirmesini izledim. Taliban savaşçıları, Ceyhun Nehri üzerindeki  Tacikistan'a giden ana köprüyü kontrol altına aldı. Ben de o nehirden 2001'deki çatışmalar başladıktan birkaç ay sonra derme çatma bir sandalla geçmiştim.

Kabil'in kuzeyinde bir zamanlar ülkedeki 100 bin Amerikan askerinin karargahı olan devasa Bagram Hava Üssü'nün son ABD'li komutanı, temmuzun ilk hafta sonu gecenin bir yarısında, Afgan halefine (bu kişi nihai ABD tahliyesinden iki saat sonrasına kadar tahliyeden haberdar olmadığını söyledi) bilgi vermeden ayrıldı.

Afgan hükümet güçlerinin yaşadığı afallamanın en temel nedeni, Başkan Biden'ın 14 Nisan'da yaptığı ve son ABD birliklerinin ülkeyi 11 Eylül'e kadar terk edeceğini söylediği açıklamaydı. Ne var ki ABD'li ve Britanyalı generallerin bütün bunların Afgan güvenlik güçlerini tek başına ayakta durmaya hazırlayamadan çok hızlı gerçekleştiği yönündeki şikayetleri abes çünkü tam da bunu beceremedikleri 20 sene harcadılar.

Batı'nın askeri müdahalesi sona ererken bu küçük düşürücü bozgunun sebeplerinin neler olduğunu sormakta fayda var. Hükümet askerleri kaçarken veya teslim olurken neden bu kadar çok Taliban savaşçısı davaları için ölmeye istekli? Kabil'deki Afgan hükümeti neden bu kadar yozlaşmış ve işlevsiz? ABD'nin halen acınacak bir yoksulluk içinde yaşayan bu ülkede savaş kazanmaya çalışıp başarısız olurken harcadığı 2,3 trilyon dolara (yaklaşık 20 trilyon TL) nereye gitti?

Daha genel olarak, 20 yıl önce ABD destekli Taliban karşıtı güçler tarafından kesin bir zafer olarak sunulan şey neden şu anki hezimete dönüştü?

Cevaplardan biri, Afganistan'ın (Lübnan, Suriye ve Irak gibi) herhangi bir askeri zafer veya yenilgi hakkında “kesin” kelimesinin hiçbir şekilde kullanılmaması gereken bir ülke olması. Kazananlar ve kaybedenler çıkmaz çünkü ülke içinde ve dışında kaybetmeyi ya da bir düşmanın kazandığını görmeyi göze alamayacak çok fazla oyuncu var.

1975'in Vietnamı ile kurulan kısır görüşlü anolojiler yanıltıcıdır. Taliban, Kuzey Vietnam ordusunun askeri gücüne yaklaşamaz bile. Dahası Afganistan, Kabil hükümetine ne olursa olsun, Taliban'ın yönetmekte zorlanacağı bir etnik topluluklar, kabileler ve bölgeler mozaiğidir.

Afgan ordusunun ve güvenlik güçlerinin dağılması, çoğu zaman çok az direnişle karşılaşan Taliban'ın taaruzunu hızlandırdı ve olağanüstü toprak kazanımları elde etmesine olanak sağladı. Afganistan'da savaş alanında gerçekleşen bu tip talih dönüşleri geleneksel olarak hızla kazanan tarafa geçen bireyler ve topluluklarca körüklenir. Aileler genç erkeklerini bir tür sigorta olarak hem hükümet hem de Taliban için savaşmaya gönderir. Şehirler ve mahalleler misillemeden kaçınmak için hızla teslim olur, gereğinden uzun süren direnişlerse katliamla sonuçlanır.

2001'de de benzer bir örüntü vardı. Washington ve Kuzey İttifakı'ndaki yerel müttefikleri Taliban'a karşı kolay zaferlerini ilan ederken, Taliban'ın savaşçıları sağ salim köylerine dönüyor ya da daha iyi günleri beklemek için sınırı geçerek Pakistan'a kayıyordu. Bunlar 4 ya da 5 yıl sonra, Afgan hükümeti kendini gözden düşürmek için yeterince şey yaptığında geri döndü.

Taliban'ın büyük gücü, güçlü bir ordusu, 216 milyonluk nüfusu ve Afganistan'la yaklaşık 2 bin 600 km. uzunluğunda sınırı olan, nükleer silahlara sahip Pakistan'ın desteğini her daim almış olmasından geliyor. ABD ve Birleşik Krallık, Pakistan'la yüzleşmeye hazır olmadıkları sürece savaşı kazanamayacaklarını hiçbir zaman yeterince kabullenmedi.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 2/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 3/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 4/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 5/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 6/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 7/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 8/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 9/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 10/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 11/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 12/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 13/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 14/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 15/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 16/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 17/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 18/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 19/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 20/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 21/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 22/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 23/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 24/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 25/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 26/30

  20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP)

• 27/30

  19 Ekim 2024 - Cadılar Bayramı öncesinde zombi kılığına giren bir sanatçı, Güney Kore yapımı korku filmi Zombi Ekspresi'nden (Train to Busan) ilham alan "Zombi Şinkansen" hızlı treninde performans sergiliyor. Japonya'nın Tokyo'yla Osaka arasında giden treninin kiralanan vagonunda, "yaşayan ölülerle" karşılaşmaya hazır 40'a yakın heyecan meraklısı vardı. Organizatörlerin koltuklara yerleştirdiği oyuncular, performans kapsamında korkunç bir dönüşüm geçirerek diğer yolculara "saldırmaya" başladı. Etkinlik organizatörü Kenta Iwana, "normalde güvenli ve huzurlu olan yolculuğun bir anda kaosa sürüklenişini canlandırmak istediklerini" söyledi (Kim Kyung-Hoon/Reuters)

• 28/30

  18 Ekim 2024 - Filistinliler cuma namazı kılarken bir kişi, İsrail'in saldırıları sırasında yıkılan Büyük Ömer Camisi'nin kalıntıları arasında yürüyor. Memlük ve Osmanlı döneminin mimari özelliklerini taşıyan caminin yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi var. Bir diğer adıyla Gazze Ulu Cami, Gazze'nin en eski, Filistin'in de üçüncü en büyük camisiydi. Bu cami, bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda enkaza dönen tarihi alanların en çarpıcı örneklerinden biri (Dawoud Abu Alkas/Reuters)

• 29/30

  17 Ekim 2024 - İngiliz pop müzik grubu One Direction'ın eski üyesi Liam Payne, Arjantin'de kaldığı otelin üçüncü katından düştükten sonra hayatını kaybetti. Arjantin Polisi, Payne'in başkent Buenos Aires'te Casa Sur adlı otelde kaldığını, "uyuşturucu ve alkol tesiri altında olma ihtimali bulunan agresif bir adam" hakkında gelen şikayet üzerine otele gittiklerini açıkladı. Arjantinli sağlık yetkilileri, otopsi yapılacağını belirtti (Agustin Marcarian/Reuters)

• 30/30

  16 Ekim 2024 - İtalyan lüks marka grubu Prada ve Houston merkezli girişim Axiom Space, NASA'nın Artemis 3 Ay misyonunda kullanılacak bir uzay giysisinin tasarımını İtalya'nın Milano kentinde tanıttı. NASA'nın Ay'ın güney kutbuna gerçekleştireceği ilk insanlı görevde Ay'da yürüyen astronotlar bu kıyafeti giyecek. Artemis 3 görevinin Eylül 2026'da gerçekleştirilmesi bekleniyor (Marco Bertorello/AFP)

Taliban'ın diğer güçlü yönleri arasında Afgan nüfusunun yüzde 40'ını oluşturan Peştun topluluğundan gelen fanatik, deneyimli komutan ve savaşçılardan oluşan bir çekirdek kadro var. Afganistan sınırının hemen ötesinde düzensiz Peştun birliklerine komuta eden Pakistanlı bir albay bir keresinde bana Peştun nüfusun yoğun olduğu güney Afganistan'daki Amerikan ve Britanyalıların “kalpleri ve zihinleri kazanma” yönündeki çabalarını sormuştu. Tecrübelerine dayanarak Peştun kültürünün temel bir özelliğinin “yabancılardan gerçekten nefret etmeleri” olduğunu öğrendiği için, başarı şanslarının düşük olduğunu düşünüyordu.

Afganistan ve Irak'taki yabancı işgalcilerin “ulus inşasıyla” ilgili propagandası her zaman gerçek dışı ve tepeden bakan tarzdaydı. Ulusal kendi kaderini tayin hakkı, sözümona iyi niyetleri ne olursa olsun, yabancı güçlerin sağlayabileceği bir şey değildir. Hiç şaşmaz biçimde önce ve sonra kendi çıkarlarını düşünürler ve Afgan hükümetinin yabancı güçlere dayanması, Afganların gözünde hükümetin meşruiyetini ortadan kaldırarak onu Afgan toplumu içindeki köklerinden yoksun bıraktı.

ABD harcamalarıyla gelen yüksek miktarda para kleptokrat bir seçkinler sınıfı üretti. ABD kalkınma ve yeniden yapılanma için 144 milyar dolar (yaklaşık 1,25 trilyon TL) harcadı fakat Afganların yaklaşık yüzde 54'ü yoksulluk sınırının altında, günde 1,90 dolardan (yaklaşık 15 TL) az kazançla yaşıyor.

Eskiden Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı'nda çalışmış olan bir Afgan arkadaşım bana yolsuzluğun nasıl yayıldığına dair bazı süreçleri anlatmıştı. Kabil'deki Amerikan yardım yetkililerinin fon sağladıkları projeleri şahsen ziyaret etmenin kendileri için çok tehlikeli olduğunu düşündüklerini söylemişti. Bunun yerine sıkı güvenliğe sahip ofislerinde kalıp ödeme yaptıkları projelerin katettiği yolu takip etmek için fotoğraflara ve videolara güvendiler.

Ara sıra sahada neler olduğunu görmesi için tıpkı arkadaşım gibi bir Afgan çalışanı gönderirlerdi. Bir sebze paketleme fabrikasının inşasını gözlemlemek için Kandahar'a yaptığı bir ziyaret sırasında yerel bir şirketin, tıpkı bir film stüdyosu gibi bir ücret karşılığında devam eden çalışmaların ikna edici fotoğraflarını çekebileceğini keşfetti. Figüranlar ve uygun bir arkaplan kullanarak böyle bir tesis olmamasına rağmen çalışanları bir barakada havuç ve patates ayıklarken tasvir etmeyi başarmışlardı.

Başka bir sefer Afgan yardım yetkilisi başka bir dolandırıcılık kanıtı keşfetmişti fakat bu sefer gizlemek için pek uğraşılmamıştı. Celalabad yakınlarında iyi fon sağlanan fakat var olmayan bir tavuk çiftliğini boş yere aradıktan sonra nihayet mülk sahipleriyle bir araya geldiğinde kendisine Kabil'e dönüş yolunun uzun olduğu söylenmişti. Bunu ifşa etmesi halinde öldürüleceğine dair bir tehdit olarak yorumlayarak sessiz kalmış ve kısa süre sonra işinden istifa etmişti.

Dış yardımla gerçek okul ve klinikler inşa edildi fakat yolsuzluk tüm devlet kurumlarını aşındırdı. Askeri cephede bu “hayalet” askerler ve yeterli yiyecek ve mühimmattan mahrum kalan tehdit altındaki karakol garnizonları anlamına gelir.

Bunların hiçbiri yeni değil. Yıllar boyunca Kabil'i ve diğer şehirleri ziyaret ettiğimde Taliban'a verilen desteğin sınırlı olduğunu fakat herkesin hükümet yetkililerini atlatılması veya rüşvet verilmesi gereken parazitler olarak gördüğünü hissetmeye başlamıştım. Kabil'de müreffeh bir emlakçı, ki normalde radikal değişime sempati duyan bir meslek değildir, bana yolsuzlukla dolup taşan bir sistemin “devrim olmadan devam etmesinin” imkansız olduğunu söylemişti.

Bunun yerine, hükümetin başarısızlığı Taliban'ın bir yıl içinde iktidara geri dönebileceğine inanmasını sağladı. Böyle bir ihtimal birçok insanı korkutuyor. Örneğin Şii mezhebinden ve İran'a yakın olan 4 milyonluk nüfusa sahip Hazara azınlığının tepkisi ne olacak? Bu yılın başlarında Kabil'de patlayan bombalar, okuldan çıkan 85 Hazaralı kız çocuğunun ve öğretmenin canına mal olmuştu. 2001'de olduğu gibi, Afganistan'daki bitmez savaşın sonuna hala çok var.

Patrick Cockburn'ün makalesinin tasarımdan kaynaklanan nedenlerle kısalttığımız başlığının tamamı şöyledir: Afganistan'daki sonsuz savaşın bitmesine daha çok var: Taliban son başarılarını hükümetin zayıflığına borçlu

https://www.independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk