ABD'de bir şehirde, eylül ayında, musluk suyunda beyin yiyen mikrop (mikroskobik bir amip) tespit edildi. Halk, musluk suyunu kullanmamaları konusunda uyarıldı.
ABD'de 8 Eylül'de beyin yiyen amip tarafından enfekte olan 6 yaşındaki Josh McIntyre hastaneye kaldırılmış ve kısa süre sonra ölmüştü. Ölüm nedeni uzun araştırmalar sonrası ortaya çıkmıştır. Detaylar aşağıda verilmiştir.
Jonh Mclntyre yaşadığı yerden alınan su numunelerinin ilk test sonuçları negatif çıkmıştır.
Ancak 25 Eylül'de alınan 11 su numunesinden "Şehri merkezindeki Çıkmaz Yangın Musluğu", "Püskürtme Pedi (Teçhizat) Depolama Tankı" ve çocuğun "Ev Hortum Önlüğü"deki örneklerde Naegleria fowleri test sonuçları pozitif çıkmıştır.
Lake Jackson Şehir yetkilisi, geçen cumartesi günkü bir haber bülteninde yaptığı açıklamada, ölümle ilgili soruşturmada, sağlık yetkililerinin su örneği testleri sonucuna göre çocuğun ölümüne, beyin yiyen mikrobun (amip) yol açtığını ifade etti.
- Beyin yiyen amip vakasının yaşandığı Lake Jackson Şehir yetkililerinin yaptıkları açıklamada;
- Sakinleri musluk suyunu yemek ve içmek için kullanmamaları,
- Musluk suyunu içmeden önce kaynatmaları,
- Duş alırken veya banyo yaparken burunlarını kapalı tutmalarını ve burunlarından su almamaları,
- Çocukların hortumlar, fıskiyeler veya burnuna su fışkırtabilecek herhangi bir cihazla oynamaması,
gerektiği konularında uyarılar yaptılar.
Ayrıca, kullanmadan önce banyo ve duş musluklarının ve hortumlarının birkaç dakika çalıştırılması, suyun akıtılması ve içmeden önce musluk suyunun kaynatılması tavsiye edildi.
Şehrin su kaynağı Brazos Nehri'dir.
Bu vaka ve testlerin sonucu, halk arasında "beyin yiyen amip" olarak bilinen Naegleria fowleri, ABD'de de 120 bin nüfuslu bir şehrin içme suyu şebeke sisteminde tespit edilmişti.
Ancak cumartesi günü bu uyarı Lake Jackson şehri dışında tüm topluluklardan kaldırıldı. 26 binden fazla nüfusa sahip şehir, idarenin su arıtma tesisinin bulunduğu bölgededir.
Lake Jackson Şehir Müdürü, şehrin içme suyu şebeke sisteminde beyin yiyen amipin ortadan kaldırılmasını (arındırılmasını) sağlamak için 60 günlük bir yıkama ve dezenfeksiyondan geçirileceğini, bu süre zarfında şebeke sistemine fazla klor beslemesi yapılacağını ve amip kaynağının net olarak belirleneceğini ifade ettiler.
Normal olarak arıtılmış ve dezenfekte edilmiş içme sularında beyin yiyen amibin olması nadirdir.
Beyin yiyen amipler tek hücreli organizmalardır. Sözde beyin yiyen amip, 1962'te keşfedilen bir türdür. Resmi adı Naegleria fowleri, ilk olarak Avustralya'da tanımlanmasına rağmen, bu amipin ABD'de evrimleştiğine inanılıyor.
2019 yılı Eylül ayında 10 yaşında Teksaslı kız çocuğu Teksas Nehri'nde yüzerken beyin yiyen amip kapması sonucu enfekte olduğu tespit edilmiş ve birkaç gün içinde de ölmüştür.
ABD'de 1962'den 2018'e kadar 145 kişi Naegleria fowleri ile enfekte oldu ve sadece dördü hayatta kaldı.
Minnesota'da iki çocuk 2010 ve 2012'de naegleria fowleri'den ölmüştür.
AFP raporuna göre, 1983 ile 2010 yılları arasında Naegleria fowleri nedeniyle Teksas sağlık yetkilileri tarafından 28 ölüm bildirilmiştir.
2018 itibarıyla, Teksas 36 vaka ile ülkede en fazla kayıtlı sayısına sahip olmuş ve onu 35 ile Florida izlemiştir.
Son 10 yılda, daha önce vaka görülmeyen Indiana, Minnesota, Missouri gibi ek kuzey eyaletlerindeki vakalar belirlenmiştir.
Arıtılmış musluk suyu şebeke sistemlerine mikrop bulaşması nadirdir, ancak duyulmamış değildir.
ABD'de arıtılmış belediye içme suyu sistemlerinden musluk suyunda bulunan naegleria fowleri kaynaklı ilk ölümler, 2011 ve 2013 yıllarında güney Louisiana'da meydana gelmiştir.
ABD'li uzmanlar, "her yıl 3 ila 8 Amerikalı'nın naegleria fowleri'den öldüğünü tahmin ediyor. Bu kurbanlar genellikle çocuk, ergen ve erkek"dir.
Nagleria fowlerindan ABD'de de her yıl 16 çocuğun öldüğü tahmin ediyorlar, bu da resmi rakamların iki katıdır.
Avustralya ve Pakistan'da başka enfeksiyonlar da görülmüştür. Enfekte olan kişiler genellikle semptomların başlamasından sonraki beş gün içinde ölmüşlerdir.
İçme suyunda beyin yiyen amip;
- 2003 yılında Arizona'da arıtılmamış jeotermal kuyudan temin edilmiş içme suyu sisteminde,
- 1970'lerde ve 80'lerde Avustralya'da dezenfekte edilmiş kamu içme suyu kaynaklarında,
- 2008'de Pakistan'da
bulunmuştur.
Pakistan'da 2019'da 16 kişi ve 2020'de Kosta Rika'da 2 kişi naegleria fowlerdan ölmüştür.
Avustralyalı araştırmacılar, 1970 yılından bu yana, beyin yiyen amip bilinen naegleria fowleri'nin neden olduğu ölüm raporları neredeyse her yaz haberlerde yer aldığını ifade etmektedirler.
Naegleria fowleri, dünyada, genellikle tropikal bölgelerde bulunur, ancak Çek Cumhuriyeti, Yeni Zelanda, Belçika ve Japonya'daki insanlara bulaşmıştır.
"Serbest yaşayan amip" olarak bilinir, yani bir konakçı gerektirmez. İnsanlar yanlışlıkla amipli su içerse, zararsızdır. Ama burun boşluğuna girerse ölümcül olur.
Naegleria fowleri, normalde bakteri yerler. Ancak Naegleria fowleri, burun yolu vücuda girdiğinde beyni besin kaynağı olarak kullanılırlar.
Beyin yiyen amibin su buharı veya aerosol damlacıkları yoluyla çoğalamadığı da gösterilmiştir.
Serbest yaşayan mikroskobik amip olan Naegleria fowleri, genellikle sıcak iklim bölgelerindeki yerüstü ılık veya sıcak, sığ tatlı sularda (göller, yapay göller, nehirler ve kaplıcalar, termik santral ılık suları) ve toprakla kirlenmiş su kaynaklarında bulunur.
Naegleria fowleri, tatlı ve taze sularda termofilik, serbest yaşayan bir amiptir.
ABD'de, genellikle güney eyaletlerinde vakalar görülmektedir, ancak amip Minnesota ve Indiana gibi eyaletlerde ortaya çıkmıştır.
Genellikle, koku alma kanalına giren amipler, burun içi mukozayı geçerek koku alma siniri (nervus olfactorius) yolu ile beyin-omurilik sıvısı (BOS) ve beyine yerleşirler.
Ani ölümcül bir hastalık olan ve Primer Amibik Meningoensefalit (PAM) olarak adlandırılan yıkıcı bir beyin enfeksiyonuna neden olabilir.
Beyin yiyen amipler, bir kişiden diğerine de geçmez.
Çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar, Naegleria fowleri'nin (beyin yiyen mikrop'un) neden olduğu enfeksiyonlara karşı 'özellikle savunmasız'dırlar.
Beyin yiyen amip, ılık veya sıcak tatlı yerüstü su ortamlarında ve toprakta özellikle temmuz, ağustos ve eylül aylarında, yani yüksek su sıcaklığı ve düşük su seviyelerinde (sığ) olduğu dönemlerinde sıcak tatlı sularda görülür.
Yaz aylarında Amerika'nın güney bölgelerindeki göller, akarsular ve göletlerde yaygın olarak bulunduğu iddia edilmektedir.
Beyin yiyen mikrop (amip, Naegleria) tuzlu suda yaşayamaz.
Naegleria fowler (beyin yiyen mikroplar) mikroskobiktir: boyutları 8 mikrometre ila 15 mikrometre arasında değişir.
Diğer amipler gibi, Naegleria fowler (beyin yiyen amipler) de hücre bölünmesiyle çoğalır.
Ortam şartları uygun olmadığında amipler inaktif kistlere dönüşür. Ortam koşulları uygun olduğunda kistler, amipin beslenme şekli olan trofozoitlere dönüşür.
Beyin yiyen mikropların bulunduğu ortamlar;
- Ilık/sıcak ve sığ göller, yapay göller ve göletler,
- Çamurlu su birikintileri,
- Ilık, yavaş akan nehirler, özellikle su seviyesi düşük olanlar,
- İşlem görmemiş yüzme havuzları ve kaplıcalar,
- Arıtılmamış kuyu suyu veya arıtılmamış belediye suyu,
- Kaplıcalar ve diğer jeotermal su kaynakları,
- Santrallerden deşarj edilen sıcak sular,
- Akvaryum suları,
Naegleria fowlerin kuluçka dönemi enfeksiyon zamanından itibaren iki gün ile iki hafta arasında değişir. Semptomların başlangıcı, enfeksiyondan sonraki 24 saat içinde bile ortaya çıkabilir.
Bugüne kadar ki vakalara göre semptom başlangıcından itibaren ortalama ölüm süresi 5,3 gündür. Dünya çapında sadece bir avuç hastanın bir enfeksiyondan kurtulmuş olduğu bilinmektedir.
"Bunu menenjit olarak teşhis edip tedavi etmeye başlıyorlar ve menenjit tedavisi için iki ila üç gün geçiyor ve sonuç, bu tedavinin işe yaramadığı anlaşılıyor. Ve zaman geçiyor, geç kalınıyor, çünkü kişi ya ölü ya da beyin hasarlı" oluyor.
Beyin yiyen naegleriazis erken semptomları;
- Şiddetli baş ağrısı.
- Ateş.
- Mide bulantısı.
- Kusma.
Beyin yiyen naegleriazis sonraki semptomları;
- Koku ve tat kaybı.
- Bulanık görme.
- Boyun kaslarının sertliği.
- Konsantre olamama.
- Vücut hareketini kontrol edememe.
- Nadir durumlarda anormal kalp ritmi.
- Zihinsel karmaşa.
- Halüsinasyonlar.
- Nöbetler.
Ayrıca göz kapağında sarkıklık ve tat alma duyusunda azalma olabilir.
Beyin yiyen amipi tespitinde kullanılan test metotları
Naegleria fowleri'nin tespiti için çoklu analitik yöntemlerle tespit edilir. Su numunesi miktarı, su kaynağına bağlı olarak 1-500 litre arasında değişebilir. Analiz için 10 litreye kadar su numunesi laboratuvar çalışması için yeterlidir.
Analiz yöntemleri şunları içerir;
- Kantitatif polymerase chain reaction (qPCR) test metodu
- Doğrudan görselleştirme testi,
- İmmünohistokimya (IHC) testi,
- Amip kültürü testi,
Kantitatif polymerase chain reaction (qPCR) test metodu, sularda ve toprakta dünyada en yaygın kullanılır.
Tedavi
Spesifik antifungaller ile hızlı teşhis ve tedavi faydalı olabilir. Miltefosin adı verilen bir ilaç, diğer ilaçlarla kombinasyon halinde umut vadediyor.
ABD'de iki vakada, beyin şişmesini kontrol etmek için hastaların vücut sıcaklıkları normal sıcaklığın altına soğutuldu.
Yüksek ölüm oranına rağmen, şu anda bu mikropla savaşmak için tek bir etkili ilaç bulunmamaktadır.
Vücuttaki tespiti ile ilgili güvenli ve pratik bir test metodunun olmaması önemli problemlerden biri olarak görülmektedir.
Önleme
Amip, göletlerde, göllerde, yapay göllerde, nehirlerde, yeterli dezenfekte edilmeyen yüzme havuzlarında ve kaplıcalarda, termik santral ılık sularında ve hatta endüstriyel tesislerden çıkan deşarjlarda bulunur.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, bir kişi beyin yiyen amip içeren suyu içerek enfekte olamaz.
Ayrıca, beyin yiyen amipin su buharı veya aerosol damlacıkları yoluyla çoğalamadığı da gösterilmiştir.
Yardımcı olabilecek bazı önlemler:
- Yerüstü su sıcaklığı yüksek ve su seviyesi düşük (sığ) olduğunda sıcak veya ılık tatlı sudan uzak durulmalı.
- Yeterince dezenfekte edilmemiş kaplıcalarda ve diğer arıtılmamış termal sularda yüzen kişi başını suyun altına sokmaktan kaçınmalı.
- Yerüstü suların ılık veya sıcak olduğu aylarda sağlık açısından güvenli olmayan ve riskli olan tatlı sularda yüzmekten ve buruna su çekmekten kaçınılmalı.
- Ilık/sıcak ve sığ yerüstü sularına dalınmamalı, atlanılmamalı veya yüzülmemeli.
Ilık veya sıcak sığ tatlı su göllerinde, yapay göllerde, nehirlerde, akarsularda, kanallarda veya kaplıcalarda amip parazitlerini beyninize gitmesini önlemek için burun kapalı tutulmalı veya burun klipsleri (tıkaçları) kullanılmalı.
- Sığ ve ılık/sıcak tatlı sudayken tabandaki tortuyu karıştırmaktan kaçınılmalı.
- Fıskiye ve hortum suları, burundan uzak tutulmalı.
- Yüzme havuzlarının temiz, bakımlı ve dezenfekte edildiğinden emin olunmalı.
Diğer yandan, beyin yiyen amip riski olan sularda, aşağıdaki önlemler mutlaka alınmalı;
- Banyo yaparken, duş alırken, yüz yıkanırken veya yüzerken suyun burundan yukarı çıkmasına veya burnunuza su çekmesine izin verilmemeli.
- Çocukların hortumlar, fıskiyeler veya yanlışlıkla burnuna su fışkırtabilecek herhangi bir oyuncak veya cihazla oynamasına izin vermemeli.
- Boruları kullanmadan önce banyo ve duş musluklarını ve hortumlarını 5 dakika çalıştırılmalı ve su boşa akıtılmalı.
- Küçük, sert plastik/şişirme havuzlarını boşaltarak, fırçalayarak ve her kullanımdan sonra kurumalarına izin vererek temiz tutulmalı.
- Yüzme havuzları ve kaplıca suları kullanım öncesinde ve sırasında yeterince dezenfekte edilmiş olmalı. Yeterli dezenfeksiyon;
-Havuzlar: serbest klor 1-3 ppm ve pH 7,2-7,8 arası;
-Sıcak küvetler/kaplıcalar: serbest klor 2-4 ppm veya serbest brom 4-6 ppm ve pH 7.2-7.8 arası
şartlarını sağlamalı.
- Hortumu havuz gövdesine yerleştirerek doldurmalı.
Halkın sağlığı ve güvenliği yönetimlerin önceliği olmalı.
Bir enfeksiyonun semptomları bakteriyel menenjite benzer. Ilık veya sıcak tatlı suda yüzdükten günler sonra veya herhangi bir zamanda ani ateş, baş ağrısı, boyun tutulması ve kusma yaşarsanız hemen tıbbi yardım alınmalı.
Tekniğine uygun işletilen ve dezenfekte edilen yüzme havuzlarında veya uygun şekilde arıtılmış belediye içme sularında beyin yiyen mikrop yaşamaz.
Ilık veya sıcak sığ yerüstü su kaynağından temin edilen su, içme suyu arıtma tesislerinde yeterli arıtma ve dezenfeksiyon yapılmadığı zaman ölümcül beyin yiyen mikrop içme suyu şebeke sisteminde bulunabilir.
İçme suyu yeterince dezenfekte edilir ve içme suyu şebeke sisteminde bakiye klor yeteri konsantrasyonda kalır ise sorun oluşmaz.
Ülkemizdeki yerüstü su kaynaklarında Naegleria fowleri testleri yaz aylarında yapılıyor mu? Bu konuda meydana gelmiş vaka var mı?
Türkiye'de yaşanan vakaların harita üzerinde dağılımı ve sebepleri ortaya konmalıdır. Özellikle Türkiye'de sıcak iklim bölgelerinde bu çalışmalar öncelikle yapılmalı.
Sorun bilinirse çözüm üretilir.
Teşhis doğru konmazsa tedavi değil yeni hastalıklar üretilir.
Kaynaklar:
1. https://www.nytimes.com/2020/09/27/us/water-supply-brain-eating-amoeba.html
2. https://www.cdc.gov/parasites/naegleria/prevention.html
3. https://www.tceq.texas.gov/news/releases/lake-jackson-do-not-use-water-advisory-lifted-but-boil-water-notice-put-in-place
4. https://www.dshs.texas.gov/idcu/disease/primary_amebic_meningoencephalitis/
5. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-54313110
6. https://www.theguardian.com/us-news/2020/sep/26/texas-tap-water-tainted-brain-eating-microbe
7. https://www.teatlantic.com/science/archive/2019/07/how-brain-eating-amoeba-kills/594964/
8. https://www.thesun.co.uk/news/12781034/brain-eating-amobea-texas-tap-water/?utm_medium=Social&utm_campaign=sunmaintwitter&utm_source=Twitter#Echobox=1601208746
9. https://factdr.com/health-conditions/brain-eating-amoeba/
10. https://www.washingtonpost.com/health/2020/09/28/brain-eating-amoeba-texas/
11. https://www.insider.com/rise-of-brain-eating-amoeba-naegleria-fowleri-in-us-waters-2020-7
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
