İlk serbest seçimler yoluyla devlet başkanı seçilen sosyalist Dr. Salvador Allende'nin iktidara gelişinin ellinci yılı kutlanıyor.
4 Eylül 1970 günü rakibinden 38 bin oy daha fazla alan Allende'ye Şili devlet başkanlığı yolu açılmıştı.
Baş döndüren üç yıl boyunca her türden komploya rağmen iktidarda kalan Allende, ülkeyi sarsan bir reform sürecine sokmuştu.
Ambargo, boykot, lokavt ve Şili'yi felç eden kamyoncular grevine rağmen son seçimlerde oyunu yüzde 44'e çıkarmayı başarmıştı.
Allende ve partisi "Unidad Popular"ın bu kısa iktidar sürecinden geriye kalan zengin tecrübelerden en dikkat çekeni de "Yeni Şarkı" adı verilen akımın devrime katkısıydı.
Şili Yeni Şarkısı olarak adlandırılan "Nueva Cancion Chilena", protest olmaktan önce unutturulmaya çalışılan And kültürünün yeniden doğuşunu ifade eder.
Şili'de, Bolivya ve Peru ile yaşadığı toprak anlaşmazlığı sebebiyle And kültürüne karşı bir düşmanlık vardı.
Bunun nedeni; topraklarının kuzeyde kalan ve zengin bakır rezervlerini barındıran bölümünü 1879-84 yılları arasında Pasifik Savaşı'nda bu iki ülkeden elde etmesiydi.
Bu savaş Şili'nin Latin Amerika ülkeleriyle ilişkilerini olduğu kadar kendi ulusal kimliğinin şekillenmesini de derinden etkiledi.
Şili egemenleri savaş sonrasında eğitim ve tarih anlayışları gibi ulusal müzik politikasını da Avrupa merkezli inşa etti.
Bunda amaç düşman olarak gördükleri And kültürünün izlerini silmekti. Yeni Şarkı işte bu silinmek istenen kültürü yeniden ulusal kimliğin bir parçası haline getirme çabasının bir ürünüydü.
Diğer yandan her ne kadar yerli kültüründen esinlense de yaratıcıları yine Parra ailesi gibi iyi eğitimli burjuva çevrelerden geliyordu.
Aslında müzikte yerlileşme ya da And halk kültürünün müzik üzerindeki etkisi hemen tüm politik kesimlerde hissediliyordu.
Hatta Yeni Şarkı'nın Hıristiyan demokratlar ve Katolik üniversitesi çevresinde gelişip daha sonra sola mal olduğunu söyleyebiliriz.
Aynı dönemde ortaya çıkan "Cuatro Cuartos" ve "Huasos Quincheros" adlı gruplar muhafazakar kesimleri temsil eden "neofolklore" akımını başlatmıştı.
Bunlara karşı olan Yeni Şarkı'nın temelleri ise 1960 başlarında Violeta Parra, Patricio Manss, Victor Jara ve Qulapayún adlı bir grup tarafından atıldı.
And ritimleriyle enstrümanlarının popüler müzikle karıştırılması neticesinde elde edilen bu yeni form, zaman içinde politik biçim aldı.
Yeni Şarkı 60'ların ikinci yarısında solun kültür politikalarını halka mal etmenin bir aracı haline geldi. Bu iddiadaki müzisyenlerin en yeteneklileri Salvador Allende'nin seçim kampanyasına destek veren İnti Illimani grubunda toplandı.
1967'de bir grup genç tarafından kurulan Inti Illimani, adını Bolivya başkenti yakınlarındaki yerli kültüründe kutsal sayılan bir dağdan alır.
Başındaki "Inti" Quechua dilinde "güneş" anlamına gelmektedir. İsim babası ise Şili'nin en önemli gitarist ve kompozitörlerinden Eugolio Dávalos'dur.
Inti Illimani'nin sosyal adalet ve halk demokrasisi yönündeki yolculuğu Allende'nin 1970'deki zaferinden sonra daha belirgin bir hal aldı.
Bu tarihten sonra grup Şili sosyalizminin politik sesi ve Allende yönetiminin propaganda silahı haline geldi.
"Yeni Şarkı", Allende döneminde Şili sosyalizmini güçlendiren yeni kültürel sürecin önemli bir parçasına dönüştü. Kulağa hoş gelen coşkulu ezgileri önemli bir mesaj taşıyordu.
Kent ve kır yoksullarına hükümetin sosyalist programını taşımakta en başarılı araç haline geldi. Inti Illimani, Şili siyasetine yeni bir dil, politikaya yeni bir yorum getiriyordu.
Grup bu amaçla beşinci albümünü sosyalist hükümetin programına adadı. "Canto al Programa" adlı bu albüm sadece politik değil kültürel ve müzikal açıdan da ölümsüz eserlere yer veriyordu.
Bugün dünyaca bilinen Allende'nin partisi Halkın Birliği'nin marşı olan "Venceremos" yani "Kazanacağız" da ilk kez aynı uzunçalarda duyuldu.
Bir başka önemli eser ise "Canción del poder popular" yani "Halk iktidarının şarkısı"ydı. Şarkı ajitatif bir tona sahip olmakla beraber duygusal bir ritim taşıyordu.
Asıl önemlisi okuma yazma bilmeyen ya da partinin bildirilerinin ulaşamadığı kesimlere pedagojik bir mesaj iletiyordu:
Bu defa bir başkan değil değişen
Gerçekten farklı bir Şili'yi inşa eden halk olacak
Vatan özgür topraklarıyla daha büyük görünecek.
Inti Illimani'nin albümü Allende'nin sosyalist programının coşkusunu kitlelere götürmeyi amaçlıyordu.
Bununla beraber yarattığı ruhsal birlik hedefe, darbeci sağı mağlup etmeyi koyuyordu. Artık Inti Illimani olmaksızın Unidad Popular'ın bir mitingi, yürüyüşü ya da bir işçi eylemi düşünülemiyordu.
And sesinin gücünü kavrayan bu siyaset Şili'yi yeniden Latin Amerika'ya bağladı. Grup Güney Amerika'nın hemen tüm ülkelerini içine alan bir tura çıktı.
Buralarda büyük kitleler tarafından kucaklandılar. Köklere dönüş Şili'yi Latin Amerikalıların "Büyük Vatan"ına ulaştırıyordu.
Şili sosyalizmi ütopyası hep beraber söylenen bir şarkının gelecek ve umut yüklü bir silah olduğunu kanıtlamıştı.
Inti Illimani, Şili'nin devrimci çağında inşa edilmekte olan bir halk demokrasisinin sesiydi. Onun varlığında şarkılar yalnızca toplumsal özlemleri yansıtmaktan ibaret değildi. Aynı zamanda politikayı toplumsallaştırma görevini üstlenmişti.
Yeni Şarkı'nın sanatsal niteliği gerçek anlamda halk kültürüne dayanıyordu. Çünkü halkın binlerce yıllık kültürel köklerinden besleniyordu.
Bugünden bakıldığında eksik, hatta belki de ilkel yanları olan bu çaba o günün şartlarında kahramanca bir iyi niyetin ürünüydü.
Kısa süre içinde büyük başarılar gösteren Yeni Şarkı bize halkta ruhsal birlik sağlanmadan anti kapitalist bir projenin gerçekleştiremeyeceğini kanıtladı.
Aynı zamanda "protest şarkı" dediğimiz şeyin kolayca manipüle edilecek bir tepkiden öteye bir ütopyaya dayanması gerektiğini öğretti.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
