Tarih önemlidir. Dünyanın dört bir yanındaki siyahi halkların günlük yaşamının (bugün bile) kölelik tarihinden ne kadar çok etkilediğini son haftalarda hatırlamış olduk. Belki, 19. yüzyıl tarihinin Çin'in hem Batı'ya (özellikle de Britanya'ya) yönelik algısını hem de Hong Kong'daki olaylara yaklaşımını ne kadar çok etkilediğini de hatırlamamız gerekiyor.

Medellin uyuşturucu kartellerinin (Pablo Escobar'ın Kolombiya'nın Medellin kentinde kurduğu karteller -ç.n.) Victoria Dönemi muadillerinin, zayıf düşmüş Çin'e eşit olmayan anlaşmalar dayattığı ve bunu yaparken Kraliyet Donanması'nın kudretini arkasına aldığı da genelde unutuluyor.

Bahsettiğim bu döneme dair karşıt bakış açıları, 10 yıl önce koalisyon kabinesindeki bir grup meslektaşımın David Cameron'la birlikte Pekin'de dönemin Çin Devlet Başkanı Hu Cintao'yla görüşmeyi beklediği sırada canlı bir şekilde resmedilmişti benim için. O gün, iki dünya savaşında ve müteakip çatışmalarda kaybettiklerimize saygı nişanesi olarak Anma Günü'nde taktığımız gelinciklerimizi kuşanmıştık. Yüzü dehşet içinde kalmış Çinli bir yetkili yaklaşıvermişti. Yakamızdaki gelincikler, afyonla (19. yüzyıl ortalarında yapılan ve Batılı devletlerin Çin'de ticari ayrıcalıklar kazanmasıyla sonuçlanan Afyon Savaşları kastediliyor -ed.n.) Çinlileri küçük düşürmeye yönelik kasti bir hatırlatma olarak yorumlanmıştı: Toplantının iptal edilmesi gerekiyordu.

Neyse ki yanlış anlaşılmayı düzeltmeyi başarmıştık ama bu durum meselenin derininde yatan ve Çin büyükelçisinin geçen hafta "sömürgeci zihniyet" diye tanımladığı konuya dair hassasiyetleri açığa çıkarmıştı. Çinlilerin gördüğü şekliyle bu zihniyetin bir parçası da biz Britanyalıların liberal değerlerimizi sadece kendi yurdumuzda korumakla kalmayıp (ki yapmamız gereken bu), onları Çin'e dayatma konusunda da ısrarcı olmamızdır.

Britanya'nın 1997'de barışçıl, usule uygun ve onurlu bir şekilde Hong Kong'dan çekilmesi her iki taraf için de diplomatik ve siyasi bir zaferdi. Hindistan ve Endonezya, Portekiz ve Hollanda imparatorluklarının kalıntılarıyla nasıl başa çıktıysa Çin de aynı yöntemlerle sömürge yerleşim bölgeleri Hong Kong ve Macau'yla baş edebilirdi: Askeri istila ve ilhak. Bunun yerine Çinliler, aslında baskı altında gerçekleşmiş bir müzakereye dayanan kira sözleşmesinden geri sayım yapmayı seçti.

Bölgenin devri, sömürge anayasasının yerini alan, Çin'in ulusal kanunu Temel Yasa uyarınca gerçekleştirildi. Hong Kong, Çin'in başka hiçbir yerinde olmayan toplantı ve konuşma özgürlüğünün yasal güvence altına alındığı, "tek ülke iki sistem" ilkesinin uygulandığı bir Çin Özel İdari Bölgesi. Bir yanda Çin'in toprak bütünlüğüne ve egemenliğine dair ısrarı, diğer yanda kendi kaderini bir nebze olsun tayin etmeye yönelik "iki sistem" kavramının barındırdığı tolerans nedeniyle içsel bir gerilim yaşanıyor. Bu gerilim 22 yıl boyunca gayet iyi yönetilmiş olsa da şimdi yıkım testinden geçiyor.

Neden şimdi? Altta yatan bir dizi problem var. Hong Kong'daki konutların yüksek maliyeti ve yaşam alanlarının sıkışıklığı, hem eski sömürge dönemi yönetimlerinin hem de yeni Pekin yanlısı idarelerin başarısızlığını yansıtan büyük bir hayal kırıklığı. Bu arada Hong Kong'un genç sakinlerinin birçoğu, anavatana katılmaya hiçbir zaman razı olmadı. Batılı yaşam tarzlarına alıştılar ve yasalar 2047 sonrasında Çin'e geniş çaplı geçişe izin verdiğinde kendilerini nelerin beklediği konusunda kötümserler.

Bunun üstüne Özel İdari Bölge Baş Yöneticisi Carrie Lam de anakaraya suçlu iadesini kolaylaştıran bir yasa çıkarmaya çalıştı. Muhakkak ki halkın ruh halini yanlış değerlendirdi ve kitlesel gösteriler karşısında tasarıyı geri çekmek zorunda kaldı. Buraya kadar her şey iyiydi.

Fakat gösteriler kitlesel çapta ve günlük olarak devam etti. Bazı protestocular, daha önceki gösterilerde yükselen belli başlı şikayetlerle ilgileniyordu. Kimileri de bağımsızlığı savunuyordu. Büyük çoğunluk barışçıl olsa da bazıları değildi ve polise "molotofkokteylleri" atıldı. Pekin gerçek bir ikilemde kaldı. Sokaktaki şiddetin (yani "kaosun" ve Çin muhitindeki düzenin bozulmasının) devamına müsaade etmek "tek ulus" ilkesi için tehdit teşkil ediyordu ama protestoları durdurmak için müdahale etmek de "iki sistem" ilkesinin ihlali anlamına gelecekti. Her ikisi de sakıncalıydı.

Yardım istenecek malum merci, sevk edilecek ordu olacaktı. Otoriter rejimler bir yana, demokratik ülkeler bile zor durumlarda sivil itaatsizliği kontrol altına almak için son çare olarak orduyu kullandı; Hindistan'ın Keşmir'de yaptığı gibi. Başkan Donald Trump da Siyahilerin Hayatı Önemlidir protestocularına karşı aynı şeyi yapma hevesini ortaya döktü. Temel Yasa, acil bir durum halinde bölgede konuşlandırılmış 6 bin askeri kullanma yetkisi tanıyor. Buna rağmen rejim harekete geçmedi (ve kontrollü davranışı için takdir görmedi), bunun yerine baskıcı Ulusal Güvenlik Yasası'nı uygulamaya koymayı tercih etti.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 2/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 3/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 4/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 5/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 6/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 7/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 8/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 9/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

• 10/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 11/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 12/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 13/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 14/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 15/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 16/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 17/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 18/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 19/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 20/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 21/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 22/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 23/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 24/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 25/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 26/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 27/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 28/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 29/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 30/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

Batılı eleştirmenler söz konusu yasanın ülke sınırları dışına erişim sunması karşısında dehşete düşmüş olsa da Çin bu konuda sadece Amerikan uygulamasını taklit ediyor. Britanyalı bireyler, ABD'ye hiç ayak basmamış olsalar bile ceza mahkemeleriyle yüzleşmek üzere suçlu iadesiyle karşı karşıya kalmıştı. Şimdi Çin de aynı prensibi uygulayacak.

Eleştirmenler ayrıca, Çinlilerin "kendi kaderlerini tayin etmek" isteyen protestocuları hedef almasına karşı öfkeli. Britanya'da bağımsızlık isteyen İskoçlara zulmetmediğimiz, Kanada ve Belçika gibi bizim de ayrılıkçı hareketlerin etkisini azaltacak gelişmiş demokratik sistemleri benimsediğimiz kesinlikle doğru. Tıpkı Çin'de olduğu gibi başka ülkelerde de (İspanya'da Katalonya kurmak isteyenler, Türkiye'de Kürdistan kurmak isteyenler örneklerinde olduğu gibi) ayrılıkçılık propagandası tehlikeli bir ihanet olarak görülüyor.

Bu bizi çok da şaşırtmamalı. Büyük, birden fazla etnik gruba sahip, demokratik ya da başka şekilde yönetilen devletlerde toprak bütünlüğüyle özerklik arasında genelde çatışma oluyor. Nijerya, Endonezya, Pakistan ve Hindistan'ın hepsi de bütünlüklerine yönelik azınlıklardan gelen tehditlerle karşı karşıya kaldı ama azınlıklar da zulme uğramış hissediyordu. Yugoslavya gibi zayıf devletler şiddetli bir şekilde dağıldı. Dahası Çinliler, SSCB'nin dağılmasını eğitici bir öykü sayıyor: Ulusal sınırlardan ödün verecek gibi görünen hiçbir Çinli lider uzun süre hayatta kalamaz.

Daha da az şaşırtıcı olanı Çin, Kore ve Tayvan gibi (ama Singapur, Vietnam ya da şimdi Tayland gibi değil) çok partili rekabetçi bir demokrasiye dönüşmedi. Modern Çin'in mimarı Deng Şiaoping, siyasi açıdan serbestleşmenin kaçınılmaz bir şekilde ekonomik serbestleşmeyi ve kapitalizmi kucaklamayı takip etmediğini (Tiannanmen Meydanı'nda gaddarca sergilediği üzere) açıkça göstermişti. İki konu arasında bağlantı kurduğu için Gorbaçov'a "budala" diyerek saldırmıştı.

Deng'in net görüşü (ki Şi Cinping de bunu yeniden dile getirdi) Komünist Parti'nin kontrolde kalması gerektiği yönündeydi. Bu günlerde partinin komünizmle pek alakası kalmadı; daha çok muktedir, meritokrat ve yönetici seçkinlerin elinde siyasi bir araç haline geldi. Demokrasinin oluşumu da artık başarısızlığa uğradığına göre, Çin'le bağ kurup "hayal kırıklığına uğradığını" iddia eden Batılı liderler ya sahtekar ya da kalın kafalıdır.

Bununla birlikte, Pekin'deki mevcut rejimin Deng'den öğrenmesi gereken dersler de var. Her zaman tevazuyu ve kibirden kaçınmayı teşvik etti. Buna karşılık Çin hükümetiyse, eleştirilere aşırı tepki göstererek ve Wolf Warriors'ın (Çin'in 2015 yapımı aksiyon filmi -ç.n.) kavgacı dilini kullanarak şimdilerde birçok gereksiz düşman ediniyor. Asabi ve gururlu milliyetçilik karşımıza saldırgan bir şekilde çıkıyor ve Çin'in çıkarlarına zarar veriyor.

Aynı zamanda Deng'in incelikten yoksun mizah anlayışının ve sağduyusunun bir kısmı, Britanya hükümetinin denizaşırı Britanya pasaportu taşıyan 3 milyon Hong Kong sakinini kabul etme teklifi karşısında da daha iyi bir tepki olurdu. Çin, Birleşik Krallık'ın (BK) blöfünü görerek "Nasıl isterseniz, onları alıp götürün" diyebilirdi. Bunun yerine Çin'in tehditleri ve yaygarası, Hong Kong nedeniyle Çin'in karşısına çıkmaya kararlı olan sol ve sağ partilerin imkansız koalisyonunu pekiştirecek bir etki yarattı. İnsan haklarının şu umulmadık savunucusu Donald Trump tarafından da destekleniyorlar.

Huawei'nin BK için değerli olduğunu ve yönetilebileceğini gösteren kesin kanıtlara rağmen Britanya hükümeti, ABD'nin bu şirketi Britanya'nın gelecekteki 5G ağından çıkarma talebine boyun eğince Trump bugün kullanışlı bir zafer simgesi elde etmiş olacak. MI6'nın eski Başkanı Sir John Sawers'ın da çoktan işaret ettiği üzere, ABD'nin yaptırım tehditleri Britanya'nın konumunu savunulamayacak bir hale getirdi.

Britanyalı bir hükümetin Huawei konusunda başta yaptığı ya da öncesinde koalisyon hükümetinin bir Asya Altyapı Bankası kurulmasına yönelik Çin teşebbüsünü desteklediği zamanda olduğu gibi Britanya'nın ABD'ye karşı koyabileceği günler çoktan geride kaldı. Elbette hükümetin canla başla beklediği BK-ABD ticaret anlaşması, Britanya'nın Çin'le ticaret anlaşması müzakere etmesini yasaklayacak bir "zehirli hap" maddesiyle ileriye gidecek.

Brexit Britanya'sı için biçilen rolse gayet açık: Çin'e karşı ABD öncülüğünde oluşturulan "İstekliler Koalisyonu'nda" başamigoluk yapmak.

Vince Cable, Birleşik Krallık'taki Liberal Demokrat Parti'nin eski lideridir

https://www.independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: Ata Türkoğlu