Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC), Sahraaltı Afrika'nın en büyük ülkesi. Yüksek miktarda bakır ve elmasın yanı sıra günümüz dünyasında en çok aranan minerallerden biri olan kobalt cevherlerine sahip ülke, flora ve fauna açısından da zengin.

KDC aynı zamanda dünyanın en yoksul ülkelerinden biri. Birleşmiş Milletler'in (BM) 4 yıl önceki İnsani Gelişme Endeksi'ne göre gelişmişlik açısından dünyada 188 ülke arasında 176. sırada yer alıyor. Kongo halkının yüzde 80'inden fazlası aşırı yoksulluk eşiği denen sınırda yaşıyor. Çeşitli şekillerde zuhur eden ve komşu ülkelerden savaşçıları çeken şiddetli çatışmalar onlarca yıldır devam ediyor.

George Floyd'un Minnesota'da polis tarafından öldürülmesinin ardından ABD ve Avrupa'da gerçekleşen protestolarda, kölelik ve sömürgecilikle ilişkili heykellerin alaşağı edildiği görüldü. Bu durum, farklı yerel yetkililerin böylesi tasvirlerin kaldırılmasına yönelik planları eşliğinde devam etmesi beklenen tartışmaları ve hırçınlıkları beraberinde getirdi.

Bu hafta Brüksel'de sokağa çıkan yaklaşık 12 bin protestocu kraliyet sarayının dışında bulunan ve II. Leopold'u ata binerken tasvir eden heykeli hedef alırken, bazı eylemciler anıtın tepesine tırmanıp Kongo bayrağı salladı. Merhum kralın Antwerp'teki bir diğer heykeli ateşe verilirken, Ghent'teki büstüne de kırmızı boya fırlatıldı.

Kimileri bir zamanlar Belçika'nın Baltık'tan Karadeniz'e ulaşacak genişlikte, bugünkü Belçika'dan 76 kat daha büyük yüzölçümüne sahip bir imparatorluğu olduğunu bile bilmiyor olabilir. Ya da bu toprakların uzun süre Kral Leopold'un kişisel derebeyliği olarak yönetildiğini. Ya da 15 milyon kadar Kongolu'nun sömürgeci efendilerinin elinde can verdiğini. Dahası, kauçuk toplama kotasını yerine getiremeyen ve içlerinde çocukların da bulunduğu işçiler için uzuv kesme işinin ve idamın standart cezalar arasında yer aldığını.

Zamanında Kongo'dan Belçika'ya sonu gelmez bir servet akışı gerçekleşti. Elbetteki bu tablo, Britanya da dahil olmak üzere ele geçirdikleri toprakları acımasızca sömürmekle meşgul diğer Avrupa ülkeleri için de geçerliydi. Fakat Leopold'un yağmalaması endüstriyel ölçekte yaşandı. Bu iş kendisine saraylarını genişletme, yurtiçinde ve yurtdışında Fransız Rivierası'ndaki kır köşkleri gibi mülkler edinme ve şahsı adına yaptığı lüks harcamalarda kullandığı kişisel bir servet sağladı. Kral, içlerinde 16 yaşında bir hayat kadınının da bulunduğu metresleri gibi gözdelerine de hayli cömert davrandı.

Ancak Kongo'dan gelen paranın Belçika'nın hızla sanayileşmesine yardımcı olmasıyla devlet de çıkar sağladı. Kral ayrıca şu an Avrupa Birliği (AB) Komisyonu binasının yanında yer alan Cinquantenaire Kemeri, Ulusal Bazilika ve Brüksel Adalet Sarayı'nın kubbesi gibi büyük inşa projeleri gerçekleştirdi.

Ne var ki Leopold sömürgeciliğin adını kirletti. Diğer Avrupalı güçler Belçika hükümetini harekete geçmeye zorladı. Joseph Conrad'ın Kongo'daki korku ve şiddeti anlatan Karanlığın Yüreği (Heart of Darkness) adlı kitabı 1899'da yayımlandı. Kitapta güvenlik güçleriyle onların yerel yardakçılarının yaptığı ve misyonerlerle gezginler yoluyla gün ışığına çıkarılan barbarlık hikayelerine yer verildi. Brüksel'deki parlamento, Kongo'nun idaresini 1908'de Leopold'dan devraldı. Kralı öldüğünde de cenaze alayı kalabalıklar tarafından yuhalandı.

Leopold'a yeniden saygınlık kazandırma amacıyla kararlaştırılmış bazı girişimlerde bulunulurken, ona ait heykellerin birçoğu ölümünü takip eden onlarca yılda dikildi. Bu icraatlara getirilen savunma, söz konusu heykellerin farklı bakış açılarının görüldüğü farklı dönemlerde dikildiği şeklinde oldu. Evet doğru.

O dönem, Winston Churchill’in “Medenileşmemiş kabilelere karşı zehirli gaz kullanılmasını şiddetle destekliyorum” dediği, “daha güçlü bir ırkın, daha üstün nitelikli bir ırkın, yani açmak gerekirse dünya işlerini daha iyi bilen bir ırkın gelip onların yerini almış olmasına” bakılırsa toprakları beyaz sömürgeciler tarafından ellerinden alınan insanlara karşı hiçbir yanlışın yapılmadığını vurguladığı bir dönemdi.

Belçika devletinin yönetimi devralıp yeniden düzenlemesinin ardından Kongoluların hayatında bazı gelişmeler oldu. Fakat en nihayetinde 1960'ta bağımsızlığını kazandığı sırada ülkede yalnızca birkaç lise varken, tek bir yerel üniversite bile yoktu.

Kral Baudouin bağımsızlık töreni için toplanan Kongolulara, Belçika hakimiyeti döneminin standartlarına uygun yaşamalarını söyledi. Kral, "Baylar, size güvenerek hata etmediğimizi göstermek sizin görevinizdir" diye öğüt verdi. Bu sözlerin muhtemelen 15 milyondan fazla insanı öldürmedikleri ve Kral Leopold kadar yağmacılık yapmadıkları sürece sömürge idaresi sınavından geçecekleri anlamına geldiği söylenebilir.

Baudouin'in tembihleri, sömürgecilik savunucularının nümayişle bahsedip durduğu anlatının kilit noktalarından birine uyuyor. Avrupalı güçlerin sömürgelerini huzurlu ve istikrarlı bir halde bıraktığı fakat bu ülkelerin idareyi devralan yozlaşmış ve beceriksiz yerel yöneticiler tarafından mahvedildiği yönündeki hikaye yani.

Evet, bunda kesinlikle doğruluk payı var. Ancak hikayede anlatılmayan kısım, yönetimi devralan bu rüşvetçi ve yolsuz liderlerin çoğunun Batı tarafından, genellikle eski sömürgeci efendileri tarafından ekonomik çıkarlarına öyle uygun geldiği için desteklenmiş olmalarıdır. Rusya'yla Soğuk Savaş'ın da bir siyasi gerekçesi vardı.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 2/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 3/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 4/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 5/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 6/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 7/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 8/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 9/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 10/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 11/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 12/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 13/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 14/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 15/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 16/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 17/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 18/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 19/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 20/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 21/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 22/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 23/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 24/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 25/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 26/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 27/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 28/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 29/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 30/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

Yeni düzene direnen güçler ve genelde de dini kuvvetler kullanılırken, bu iş zaman zaman şiddetli bir hal aldı. Reformların gerçekleştirilmesi ve servetin yeniden dağıtılması için çalışan ilerici liderlerin bu çıkarlara zarar verdiği algısı oluştu. Batılılara ait sanayileri ve işletmeleri kamulaştırmaya çalışanlar öncelikli hedeflerdi.

Müslüman dünyasında bu durum, Batı'nın sert İslamcılarla gizlice anlaştığı anlamına geliyordu. Mısır’da Cemal Abdulnasır'ın iktidara gelip 1956’da Süveyş Kanalı’nı ulusallaştırmasının ardından Britanya terörist faaliyetlerde bulunmuş bir örgüt olan Müslüman Kardeşler'le bağlantı kurarak “Arap milliyetçiliği virüsüyle” mücadeleye kalkışmıştı.

İran'da demokratik yollarla iktidara gelen Muhammed Musaddık hükümetinin İngiliz-İran Petrol Şirketi'ni (AIOC) ulusallaştırması, 1953'te Britanya'yla Amerika'nın düzenlediği ve takipçileri arasında genç Ruhullah Humeyni'nin de bulunduğu Ayetullah Seyyid Kaşani'nin yardımlarıyla gerçekleştirilen bir darbeyle sonuçlanmıştı. 1967'de Endonezya'da Ahmed Sukarno'yu deviren, Birleşik Krallık ve ABD'nin düzenlediği bir diğer askeri darbe de Darül İslam'ın yardımıyla gerçekleşmişti. Darül İslam'ın takipçileri yollarına sosyalistleri ve sendikacıları katlederek devam etmişti.

Ortada öngörülemeyen ve ölümcül bir sonuç vardı. Batı, yetişmesine ve güçlenmesine yardımcı olduğu aşırılık yanlısı ve saldırgan İslamcılığı kontrol edemedi. Şimdi aynı öğretinin taraftarları, Avrupa ve Amerika sokaklarında cihadı sürdürüyor, bombalama eylemleri yapıp silahlı saldırılar düzenliyor.

Kongo'da demokratik yolla seçilen Başbakan Patrice Lumumba, 1960'ların başlarında Amerikalıların desteğiyle Belçikalılar tarafından görevden alındı. Eisenhower yönetimi, genç liderin fazla solcu olduğuna karar vermiş ve bu ismin Rus etkisini Orta Afrika'ya taşımasından endişe duymuştu.

Kongo Başbakanı'nın Belçikalıların tasarladığı ve gitgide büyüyen istikrarsızlaştırma hamleleri karşısında Moskova'dan yardım istediği doğru olsa da bunu ancak Washington tarafından reddedildikten sonra yapmıştı. Lumumba sömürgecilikle komünizmi eşit derecede içler acısı bulduğunu vurgulamaya çalışarak komünist olduğu iddiasını reddediyordu. Ama bu yeterli değildi; devrildi, işkence gördü ve sonra da katledildi.

Bugün Belçikalı elemanların bu sürecin her aşamasında rol oynadığını biliyoruz. Belçika hükümetinin Lumumba'nın infaz edilmesini isteyen emirlerini ve idam mangasının kimlerden oluşacağına varıncaya kadar bu infazın nasıl yapılacağıyla yakınen ilgilendiğini gösteren belgeler ortaya çıktı.

1975'te ABD'deki Church Komisyonu, CIA Başkanı Allen Dulles'in Lumumba'nın öldürülmesi emrini verdiği sonucuna vardı. Komisyon daha sonraysa, CIA'in Lumumba'yı öldürmek için komplo kurmasına rağmen infazda doğrudan rol oynamadığını belirtti. 1960 başkanlık seçimlerini yeni kazanmış John F. Kennedy'nin bu meseleye ilgi göstererek Lumumba'nın serbest bırakılmasını talep edebileceği, hatta bu politikacının siyasete dönmesi konusunda ısrarcı olabileceği yönünde endişeler vardı. İnfaz, Kennedy'nin göreve başlama töreninden üç gün önce gerçekleştirildi.

Lumumba’nın öldürülmesinde oynadığı role dair 2002'de resmen özür dileyen Belçika hükümeti, “çatışma önleme” projelerini ve Kongolu gençlere verilecek eğitim burslarını finanse etmek üzere Patrice Lumumba Vakfı kurulması için 3,75 milyon euro (yaklaşık 29 milyon TL) bağışta bulundu. Ancak ABD'den olaydaki rolüyle ilgili herhangi bir özür gelmedi.

ABD ve Belçika halef olarak, darbeyi gerçekleştiren Albay Joseph Mobutu'yu destekledi. Mobutu komünizme karşı bir siper olarak sunuldu. Mobutu'nun kleptokrasisi (siyasal yozlaşmanın hakim olduğu devlet düzeni -ed.n.) 30 yıllık iktidar ve kurumsallaşmış yolsuzluk sırasında ülkede 15 milyar dolar'a (yaklaşık 102 milyar TL) varan bir soyguna imza attı.

Genel anlamda Batı'yla iyi ilişkiler yürüttü. Kendisine karşı patlak veren isyanlardan birini bastırmak üzere ülkeye Belçikalı ve Fransız birlikler akın etti. Mobutu 1997'de devrilirken, ülke daha sonra 6 eyaleti kapsayan ve yaklaşık 4 milyon insanın canına mal olan uzun süreli bir çatışma sürecinden geçti.

Elbette ki Belçika birçok sömürgeci güçten sadece biriydi ve diğer bazılarının elindekiler gibi büyük alanları kapsayan sömürgelere de sahip değildi. Kral Leopold'un deyişiyle, "bu muhteşem Afrika pastasından bir dilim almak" için masaya geç oturmuştu. Dahası başvurduğu vahşice yöntemler, bu mükellef ziyafete çabucak yetişme ihtiyacından kaynaklanmış olabilir.

Avrupalı öteki güçlerin sömürgeleri de baskıcı rejimler gördü. Bazıları bu süreci diğerlerinden daha iyi atlattı. Önde gelen Kongolu isimler, KDC'nin mevcut sıkıntılarının tamamen Belçika'nın suçu olamayacağını vurguladı, diğer ülkelerin halkları da kendi sömürgeci efendileri hakkında böyle konuşuyordu.

Ancak son günlerde olup bitenler Kral Leopold'un ve onun gibilerin mirasının yalnızca tarih kitaplarının konusu olmadığını gösteriyor. Yankıları bugün de sürüyor. Tıpkı Donald Trump'ın köleliğin devamı için savaşan Konfederasyon generallerinin adını taşıyan ABD askeri üslerinin adının değiştirilmesine izin vermemesi gibi.

ABD Başkanı bu hamlenin önümüzdeki başkanlık seçimlerinde işine yarayacağına inanıyor. Geçmişte yaşananlarsa 21. yüzyıl siyasetinde hala fazlasıyla canlı duruyor.

Kim Sengupta'nın tasarımdan kaynaklanan nedenlerle kısalttığımız başlığının tamamı şöyledir: Ulusların sömürgecilik geçmişi yalnızca tarih değildir, yankısı bugün de duyulur: Bunu unutursak başımıza geleceklerin sorumlusu biziz

https://www.independent.co.uk/voices

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk