3 yıl önce, 4 Ekim 2022'de Independent Türkçe'de yayımlanan yazımızda, "Doğalgaz savaşı Slav kardeşliğini bitirdi" diye yazmıştık.

Geçen sonbahar aylarından "Süresi uzatılır mı, uzatılmaz mı?" tartışmalarına konu olankontratın 31 Aralık 2024'te biten süresi uzatılmayan, Rusya doğalgazının Ukrayna üzerinden Avrupa'ya sevkiyatı durmuş oldu.

Aslında bunun işaretini Birleşik Krallık yetkilileri daha 2022 yılının ilkbaharında vermişti:

Rusya'nın kendi doğalgazını kullanarak Avrupa'ya yaptığı siyasi şantajları ebediyen sonlandıracağız.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski kontratın süresinin uzatılmamasını "tarihi bir olay" şeklinde nitelendirirken, "25 yıl önce Putin iktidara geldiğinde yıllık 130 milyar metreküplük doğalgaz ihracatı, bugün sıfırlandı" diye bir gönderme yapmayı da ihmal etmedi.

Ukrayna üzerinden Avrupa'ya doğalgaz sevkiyatının durması, haliyle Rusya'nın moralini bozarken, iç piyasaya verilecek doğalgaz hacminin artırılacağı ve gelir açığının bu şekilde kapatılmaya çalışılacağı ifade ediliyor.

2004 sonunda başlamış Maydan Harekatı dalgasının iktidara taşıdığı Viktor Yuşşenko'nun başlattığı doğalgaz sevkiyatı münakaşasının, 2024'ün son gününde kontrat uzatılmamasıyla sonuçlanmasını nasıl okumalı?

Ukraynalı gazeteci-yazar Anwar Derkach, Independent Türkçe'ye değerlendirmelerde bulundu.
 

Ukraynalı gazeteci-yazar Anwar Derkach

"Avrupa'ya doğalgaz ihracatı, Rusya siyasetçilerinin elinde sadece ticaret değil, aynı zamanda politika enstrümanıydı"

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'nin, ülke topraklarından Rus gazının Avrupa'ya sevkinin durdurulmasını "tarihi olay" olarak nitelendirdiğini vurgulayan Anwar Derkach, "Durdurma için Ukrayna'nın ciddi nedenleri var. Çünkü Avrupa'ya doğalgaz ihracatı, Rusya siyasetçilerinin elinde sadece ticaret değil, aynı zamanda politika enstrümanıydı. Bunu bizzat Vladimir Putin defalarca tekrarladı. Bu enstrüman, hem Avrupalı yöneticilerin hem de doğalgaz boru hattının geçtiği ülkelerin liderlerine baskı aracı olarak kullanılıyordu. Doğalgaz transit geçişi Ukrayna için yeteri kadar ciddi gelir kaynağı oluşturuyordu. Burada ihraç edilen doğalgazın miktarı da önem arz ediyordu. Cumhurbaşkanı Zelenski, senede 130 milyar metreküplük bir rakam telaffuz etti. Ukrayna'nın doğalgaz transit sistemi, Avrupa'nın en çok dallandırılmış sistemlerinden biridir. Aynı zamanda Ukrayna ahalisinin tüketimi için gereken miktarda gaz da zikredilen hattan karşılanıyordu" dedi.

Derkach, "Tarih kitaplarına ‘Gaz savaşları' diye bir tabir dahil oldu. O savaş, Yuşşenko'nun Cumhurbaşkanlığına gelmesinden sonra başladı. Yuşşenko ve ekibini ‘milliyetçi' diye nitelendiren Moskova, baskısını güçlendirirken Gazprom fiyatları da yükseltmişti. Ukrayna hükümeti içindeki Kremlin ajanlarının da yardımıyla Moskova o zaman istediğini alabilmişti. Bu, o zamanki Ukrayna iktidarının yenilgisiydi. Çünkü transit fiyatları düşük kalırken doğalgaz fiyatı yükseliyordu. 2005 yılından itibaren Gazprom, sevkiyatlardan milyarlarca dolar kazanıyordu. Rusya'nın gaz sevkiyat sisteminin tekelcisi olmasından dolayı Gazprom, Özbekistan ve Türkmenistan gazının kendi topraklarından ihracatına izin vermezken, o ülkelerin gazını da çok ucuz fiyata alıp Avrupa'ya satıyordu" diye anlattı

"Gürültülü açıklamalar yapma yanlısı olmayan Zelenski, bu kadar açık konuşmayı tercih etti"

"Şimdi ise biz, Kremlin'in gaz ile şantaj politikasının geçmişte kaldığını görüyoruz" diyen "Biz bunun ebedi olmasını istiyoruz. Kremlin'in 'Ölümsüz Kaşşeyi'ni, gaz iğnesi kırılmıştır. Artık üç seneden bu yana Gazprom milyarlarca dolar zarar ediyor. Daha önce Avrupa ülkelerinin tükettiği total gazın hacminde Rusya gazının yerinin yaklaşık yüzde 40 olmasına rağmen, şimdi bu rakam yüzde 10 civarında" şeklinde konuştu.

"Burada birkaç faktörün rolü oldu" diyen Anwar Derkach, sözlerini şöyle sürdürdü:

 Ki bunların başında Vladimir Putin'in siyasi çıkar hedeflemesi geldi. Likid gazın denizler üzerinden taşınması da Rusya'nın doğalgaz sevkiyatını olumsuz etkiledi. ABD ve Katar'dan gelen likid gaz, piyasanın durumunu etkilediği gibi, iklimdeki ısınma da Rusya'nın aleyhinde oldu. Norveç ve Cezayir gazının Avrupa'ya sevkiyatı da Rusya'yı olumsuz yönde etkiledi. Bunun sayesinde Avrupa ülkelerinin Rusya doğalgazından asılılığını azalttı. Bununla da Gazprom, siyasetin şantaj enstrümanı olma fonksiyonunu kaybetti. Gözümüzün önünde yaşanan gelişmeden sonra, gürültülü açıklamalar yapma yanlısı olmayan Zelenski, bu kadar açık konuşmayı tercih etti.

"Acımasız bir savaşın yaşandığı ortamda bu kontratın süresinin uzatılmasını herkes hayretle karşılayacaktı"

"Ukrayna bu süreçte özel bir çaba sarf etmedi,  sadece 31 Aralık'ta süresi dolmuş kontratı uzatmadı" şeklinde konuşan Anwar Derkach, "Slovakyalı müşteriler üzerinden Rusya, bu kontratın süresini uzatma girişiminde bulunmuştur, ancak Başbakanın ısrarına rağmen Ukrayna bunu kabul etmedi. Ukrayna haklıdır, çünkü acımasız bir savaşın yaşandığı ortamda bu kontratın süresinin uzatılmasını herkes hayretle karşılayacaktı. Bir yandan savaşıp, öte yandan kontrat uzatmak ilginç bir durum ortaya çıkaracaktı. Böyle bir anormallik yaşanmamış ve savaşan taraflar arasındaki ticari kontratın süresi uzatılmadı" ifadeleriyle sözlerini tamamladı.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.