Türkiye, 2022-2023 arasında Türk lirası (TL) cinsinden kişisel servet artışında, dünya ülkeleri arasında yüzde 157'lik oranla ilk sırada yer alıyor.
Küresel finans şirketi UBS'in geçen aylarda yayımladığı "2024 Küresel Servet Raporu"na göre, Türkiye'nin, halen 60 bin olan dolar milyoneri sayısını önümüzdeki 5 yıl içinde 87 bine çıkararak yüzde 43 artışla, yüzde 47 artış beklenen Tayvan'dan sonra dünyada milyoner sayısını en yüksek oranda arttıran ülkeler arasında ikinci sıraya yerleşeceği tahmin ediliyor
Rapora göre, bu dönemde Tayvan'dan ve Türkiye'den sonra Kazakistan, Endonezya ve Japonya, 3'üncü, 4'üncü ve 5'inci sırayı alacak.
Peki, ekonomisi sürekli çalkantılı bir seyir izleyen ve döngüsel krizlerle boğuşan Türkiye'de, özellikle son yıllarda kişisel servet birikiminin ve milyoner sayısının geçmişe göre çok yüksek bir artış göstermesinin sebepleri nelerdir ve bu değişim bize neyi anlatıyor?
Bize, toplumsal ve ekonomik refahın arttığını ve ülkenin zenginleştiğini mi gösteriyor?
Bunu anlayabilmemiz için öncelikle uzunca bir süredir Türk ekonomisinin konjonktürel seyrine damgasını vuran yapısal faktörleri ve temel eğilimleri dikkate almamız gerekiyor:
Bunları;
- Yüksek enflasyon
- Yüksek faiz
- Yüksek döviz kurları
- Yüksek cari açık
- İthalata bağımlılık
- Düşük verimlilik
- Düşük teknoloji esaslı üretim
- Düşük katma değerli ihracat
- Zayıf küresel rekabet gücü
- İnşaata ve altyapı yatırımlarına dayalı büyüme olarak sıralayabiliriz.
Bu özelliklerden de anlaşılacağı gibi, teknoloji düzeyi geri, rekabet gücü zayıf, küresel piyasalarda yüksek marka değerli ve yenilikçi ürünleriyle yer alamayan bir ülkede, zenginliklerin, ağırlıklı olarak konjonktürel dalgalanmaların ve krizlerin doğuracağı fırsatlar, arsa spekülasyonu, faiz ve rant gelirleri, konut ve ticari inşaat projeleri ve kamu finansmanı kaynaklı altyapı yatırımları üzerinden sağlanması beklenecektir.
Esasen sürdürülebilir bir kalkınmayı ve toplumsal refah artışını sağlayamayan, dolayısıyla ülkenin toplam üretim pastasını büyütemeyen böyle bir ekonomik modelde, kişisel servet birikiminin ve milyoner sayısının artması, ancak toplam pastadan küçük bir kesimin aldığı pay artarken büyük kesimin aldığı payın azalıyor olmasıyla açıklanabilir.
Kısacası bu artış, ilk planda, toplam servetin ülkedeki kesimler arasında dengesiz ve adaletsiz biçimde dağıldığını, yani çeşitli grupların gelirleri arasındaki (özellikle zenginler ve yoksullar arasındaki) uçurumun büyüdüğünü gösteriyor.
Böyle bir durumda, milyoner sayısındaki artış, doğrudan doğruya gelir dağılımındaki bozulmayı ve servetin daha az sayıda kişinin elinde toplanmasını ortaya koyan açık bir göstergedir.
Bu gerçeği biraz daha açacak olursak; bir ülkede milyoner sayısının artması, o ülkede mutlaka toplumsal refahın arttığı, yani ülkenin bütünsel olarak zenginleştiği anlamına gelmiyor.
Servet, nüfusun küçük orandaki elit bir kesiminin elinde toplanırken, yani doğal olarak bu kesim içindeki milyonerlerin sayısı artarken, orta ve daha alt gelir gruplarında yer alanların ortalama gelirleri düşüyor.
Orta gelir grubunun üst sıralarındakiler sağladıkları gelir artışıyla yüksek gelir grubuna terfi ederken, grubun orta ve alt katmanlarında bulunanlar, uğradıkları sürekli gelir kaybı, yani geçmişe göre daha da yoksullaşmaları nedeniyle, alt (yoksul) gelir grubuna düşüyorlar.
Özetle, görece zengin olanların daha zenginleştiği, görece yoksul olanların daha da yoksullaştığı bir süreç yaşanıyor.
Bu açıklama çerçevesinde, meydana gelen değişimi, gelir dağılımı adaletindeki bozulma ile ilişkili bir milyoner sayısı artışı olarak değerlendirmemiz gerekiyor.
Nitekim bu sonucu doğrulayan bir veri olarak, Türkiye, 2023 yılı gelir dağılımı eşitsizliğinde, 36 OECD ülkesi arasında son sırada yer almıştır.
Türkiye'de en zengin yüzde 20'lik kesim, toplam gelirin yüzde 49,8'ine sahipken, en yoksul yüzde 20'lik kesim yalnızca yüzde 5,9'unu almıştır.
Bu durum, Türkiye'nin gelir eşitsizliğinin OECD içinde en yüksek seviyede olduğunu göstermektedir.
Gini katsayısı da 2023 yılında 0,433 olarak hesaplanmış olup, bu da gelir dağılımındaki dengesizliğin arttığını ortaya koymaktadır. Ayrıca, Türkiye, dünya genelinde 161 ülke arasında gelir eşitsizliğinde 74'üncü sırada yer almaktadır.
Türkiye'deki servet artışının kaynağını ve neyi ifade ettiğini daha iyi anlayabilmek bakımından, sıralamada 1'inci gelen Tayvan ile 2'nci gelen Türkiye'yi her birinde milyoner sayısındaki artışa neden olan faktörler açısından karşılaştıralım:
UBS raporuna göre ilk sırada yer alması beklenen teknoloji devi Tayvan'daki milyoner sayısı artışında, ülkenin mikroçip, elektronik bileşenler, bilgisayar ve tüketici elektroniği üretimindeki patlama, yani küresel ekonomi içindeki üretici rolünden kaynaklanan yüksek teknoloji esaslı üretim ve ihracat artışının rol oynayacağı ön görülüyor.
Oysa Türkiye'de, gerek son birkaç yıl içinde, gerek yakın gelecekte, milyoner sayısındaki olağanüstü artışın, endüstriyel üretim ya da yüksel katma değerli ihracat kaynaklı olmayıp, toplumun geniş kesimlerinin aleyhine, rant kaynaklı kazançlar ve adaletsiz gelir transferlerinden kaynaklandığını tahmin etmek zor değil.
Sıralamada Türkiye'den sonra yer alan Kazakistan ve Endonezya gibi ülkeler de üretim yapısı ve gelir dağılımı dengesizliği yönünden Türkiye ile benzer özellikler taşıyor.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP) -
2/30
6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP) -
3/30
5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP) -
4/30
4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP) -
5/30
3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP) -
6/30
2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters) -
7/30
1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP) -
8/30
31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP) -
9/30
30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP) -
10/30
29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP) -
11/30
28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP) -
12/30
27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters) -
13/30
26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters) -
14/30
25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters) -
15/30
24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP) -
16/30
23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP) -
17/30
22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP) -
18/30
21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP) -
19/30
20 Ekim 2024 - İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve eşi Begona Gomez'i tasvir eden bir pankart, başkent Madrid'de hükümeti protesto etmek ve genel seçim çağrısında bulunmak için düzenlenen eylem sırasında İspanyol bayrakları arasında. Bugün Madrid'de bir meydanı dolduran binlerce kişi, sağcı partilerin de destek verdiği bir miting düzenledi. İspanyol bayrakları sallayarak Madrid'in finans bölgesinin kalbindeki Plaza de Castilla meydanında toplanan protestocular "hain" diye bağırarak Sanchez'i istifaya çağırdı. Sağ ve radikal sağla bağlantılı 100'den fazla az bilinen küçük grup, mitinge "Birlik, haysiyet, hukuk ve özgürlük için. Hemen genel seçim!" sloganıyla katıldı (Oscar Del Pozo/AFP) -
20/30
19 Ekim 2024 - Cadılar Bayramı öncesinde zombi kılığına giren bir sanatçı, Güney Kore yapımı korku filmi Zombi Ekspresi'nden (Train to Busan) ilham alan "Zombi Şinkansen" hızlı treninde performans sergiliyor. Japonya'nın Tokyo'yla Osaka arasında giden treninin kiralanan vagonunda, "yaşayan ölülerle" karşılaşmaya hazır 40'a yakın heyecan meraklısı vardı. Organizatörlerin koltuklara yerleştirdiği oyuncular, performans kapsamında korkunç bir dönüşüm geçirerek diğer yolculara "saldırmaya" başladı. Etkinlik organizatörü Kenta Iwana, "normalde güvenli ve huzurlu olan yolculuğun bir anda kaosa sürüklenişini canlandırmak istediklerini" söyledi (Kim Kyung-Hoon/Reuters) -
21/30
18 Ekim 2024 - Filistinliler cuma namazı kılarken bir kişi, İsrail'in saldırıları sırasında yıkılan Büyük Ömer Camisi'nin kalıntıları arasında yürüyor. Memlük ve Osmanlı döneminin mimari özelliklerini taşıyan caminin yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi var. Bir diğer adıyla Gazze Ulu Cami, Gazze'nin en eski, Filistin'in de üçüncü en büyük camisiydi. Bu cami, bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda enkaza dönen tarihi alanların en çarpıcı örneklerinden biri (Dawoud Abu Alkas/Reuters) -
22/30
17 Ekim 2024 - İngiliz pop müzik grubu One Direction'ın eski üyesi Liam Payne, Arjantin'de kaldığı otelin üçüncü katından düştükten sonra hayatını kaybetti. Arjantin Polisi, Payne'in başkent Buenos Aires'te Casa Sur adlı otelde kaldığını, "uyuşturucu ve alkol tesiri altında olma ihtimali bulunan agresif bir adam" hakkında gelen şikayet üzerine otele gittiklerini açıkladı. Arjantinli sağlık yetkilileri, otopsi yapılacağını belirtti (Agustin Marcarian/Reuters) -
23/30
16 Ekim 2024 - İtalyan lüks marka grubu Prada ve Houston merkezli girişim Axiom Space, NASA'nın Artemis 3 Ay misyonunda kullanılacak bir uzay giysisinin tasarımını İtalya'nın Milano kentinde tanıttı. NASA'nın Ay'ın güney kutbuna gerçekleştireceği ilk insanlı görevde Ay'da yürüyen astronotlar bu kıyafeti giyecek. Artemis 3 görevinin Eylül 2026'da gerçekleştirilmesi bekleniyor (Marco Bertorello/AFP) -
24/30
15 Ekim 2024 - Güney Kore'nin sınır kenti Paju'dan Kuzey Kore'nin Kaesong şehrine giden yolda, Tongil Köprüsü'ndeki askeri kontrol noktasının son hali. Güney Kore ordusu, Pyongyang'ın ordusu iki ülkeyi birbirine bağlayan yollarda patlamalar gerçekleştirince ağır tahkimatlı sınır yakınlarında "karşı ateş" harekatları yürüttüğünü açıkladı. Kuzey Kore, Güney Kore'nin Pyongyang'a drone uçurduğu iddiasının ardından ordusunun "ateş gücünü" harekete geçirmek için hazır olduğunu söylemişti. Kuzey Kore Savunma Bakanlığı, Kore yarımadasında "her an savaş çıkabileceği" uyarısında bulunmuştu (Jung Yeon-Je/AFP) -
25/30
14 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Deyr El Balah'ta çocuklara çocuk felci aşısı yapıldı. UNICEF, Gazze Şeridi'ndeki 640 binden fazla çocuğu tamamen aşılamayı hedefliyor. UNICEF'in icra direktörü Catherine Russell, çocuklara bağışıklık sistemlerini güçlendirmek için A vitamini takviyesi sağlanacağını kaydetmiş, Gazze'de çocukların hijyen standartlarının çok kötü olduğunu belirtmişti (Eyad Baba/AFP) -
26/30
13 Ekim 2024 - Japonya'nın başkenti Tokyo'nun Kagurazaka mahallesinde düzenlenen Cadılar Bayramı öncesi etkinliğine katılanlar kedi temalı kostümlerini giyip "Bake Neko" (Doğaüstü Kedi) festivaline katıldı. Bake Neko, 2010'dan bu yana her yıl ekim ortasında düzenleniyor. Kagurazaka'da kedi temalı bir geçit töreni düzenlenmesinin nedeni, ünlü Japon romanı "Ben Bir Kediyim"in yazarı Natsume Soseki'nin bu bölgede yaşamış olması (Philip Fong/AFP) -
27/30
12 Ekim 2024 - Hindistan'ın Haryana eyaletinde, Hindu tanrısı Hanuman gibi giyinen kişiler, Dussehra festivali için düzenlenen geçit töreninde dans ediyor. Her yıl kutlanan festival, iyiliğin kötülüğe karşı zaferini simgeliyor. Ancak bu yıl Bangladeş'teki Dussehra kutlamaları Hindulara karşı artan saldırıların gölgesinde kaldı. Ülkede 1 Ekim'den bu yana kutlamalarla bağlantılı 35 şiddet olayı yaşandığı bildirilmişti. Hindistan, Bangladeş'teki Hindu tapınaklarına yönelik saldırıları kınayarak komşu ülkeye tüm azınlıkların güvenliğini sağlama çağrısı yaptı (Anushree Fadnavis/Reuters) -
28/30
11 Ekim 2024 - Milano'daki iklim değişikliği ve Filistin'e destek eylemine katılan İsveçli aktivist Greta Thunberg slogan atıyor. Thunberg'in kurulmasına destek verdiği iklim değişikliği hareketi Fridays For Future'ın düzenlediği yürüyüşe, binin üzerinde kişi katıldı. Protestoda, Filistinlilerin simgesi haline gelmiş kefiye adlı geleneksel atkıyı takan Thunberg, "Filistinlilerin onlarca yıldır apartheid rejiminin boğucu baskısı altında yaşadığını" söyledi. Küresel ısınmayla silah endüstrisi arasındaki ilişkiye vurgu yapan aktivist "İklim adaleti mücadelesi, fosil yakıt endüstrisine karşı olduğu kadar, silah endüstrilerine, askerileşmeye ve doğal kaynakların aşırı çıkarılmasına karşı da bir mücadeledir" dedi (Piero Cruciatti/AFP) -
29/30
10 Ekim 2024 - Milton Kasırgası ABD'nin Florida eyaletinde yıkıma yol açtı. Şiddetli yağmurlar ve rüzgarlar sonucu evler yıkıldı ve milyonlarca kişi elektriksiz kaldı. İç Güvenlik Bakanlığı en az 10 kişinin öldüğünü açıkladı. Yetkililer rüzgarların hızının saatte 150 kilometreye ulaştığını söyledi. ABD Başkanı Joe Biden, sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda "Yardım yolda ancak gelene kadar, yerel yetkilileriniz dışarı çıkmanın güvenli olduğunu söyleyene kadar yerinizde kalın" dedi (Bryan R. Smith/AFP) -
30/30
9 Ekim 2024 - Milton Kasırgası'nın Havana'dan geçişi şiddetli yağmurlara neden oldu. Helene Kasırgası'nın üzerinden iki hafta geçmemişken yeni bir kasırga ABD'nin Florida eyaletine doğru yaklaşıyor. Bugün eyalete ulaşması beklenen kasırga öncesinde eyalette yıllardır görülmediği kadar büyük bir tahliye çalışması yürütülüyor. ABD Başkanı Joe Biden, Milton Kasırgası’nın "Son 100 yılda ABD’deki en kötü fırtınalardan biri" olabileceği uyarısında bulundu. Milton Kasırgası'nda rüzgarların saatte 270 km hıza ulaşabileceği söyleniyor (Yamil Lage/AFP)
Şimdi, Türkiye'de kişisel servet birikimi ve milyoner sayısındaki artışa ve gelir dağılımı adaletsizliğine yol açan başlıca zenginleşme kaynaklarını sırasıyla inceleyelim:
Yüksek enflasyon:
Yüksek enflasyon nedeniyle Türk lirasının ciddi değer kaybına uğraması, varlık fiyatlarını şişirmiş, varlıkların nominal değeri (özellikle gayrimenkul, altın, ve benzeri kalemler) hızla artmıştır.
Bu artışlar TL bazında servet sahiplerinin varlıklarının büyümesine yol açmış ve sonuçta hem TL hem Dolar bazında milyoner statüsüne erişmeyi kolaylaştırmıştır.
Servet sahiplerinin, varlıklarını dövizle koruma stratejileri:
Özellikle 2018-2022 döneminde döviz kurlarındaki yüksek artış sonucu TL'nin dolar karşısındaki ciddi değer kaybı, döviz yatırımcılarına yüksek kazançlar sağlamıştır.
Varlıklı kişiler, yabancı para birimlerine yatırım yaparak servetlerini enflasyonun da üzerinde arttırmış ve milyoner statüsüne ulaşmışlardır.
2023-2024 yıllarında ise durum tersine dönmüş, hükümetin yüksek faiz politikasıyla döviz kurları bastırılarak enflasyonun altında tutulmuşsa da bu defa Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasıyla döviz birikimi yapanlar yine ödüllendirilmişlerdir.
Sonuçta döviz birikimlerinin getirisi, yüzde 50'lere yakın düzeydeki yüksek faiz gelirine endekslenerek milyoner olma yolunda ilerlemeleri sağlanmıştır.
Artan faiz oranları ve yüksek faiz getirisi:
Özellikle ülkenin içine girdiği ekonomik darboğazı aşmak, döviz açığını kapatmak ve enflasyonu durdurmak için 2021 yılı sonundan itibaren uygulanmaya başlanan yüksek faiz oranları da bu dönemde servet sahiplerine önemli kazançlar sağlamış ve bu yolla ülkede on binlerce kişiye milyoner olma kapısını açmıştır.
Gayrimenkul fiyatlarının artması ve inşaat sektöründeki büyüme:
Son 20 yılda ekonominin başlıca itici gücü haline gelen gayrimenkul ve inşaat sektörü, on binlerce milyonerin oluşmasında belirleyici rol oynamıştır.
Özellikle büyük şehirlerde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm projeleri, müteahhitler ve inşaat şirketleri için olağanüstü fırsatlar doğurmuş; imar planlarının değiştirilmesi veya yeni imar alanlarının açılması, arazi sahipleri ve müteahhitler için büyük kazançlar sağlayarak Türkiye'de dolar milyoneri sayısında patlamaya yol açmıştır.
İnşaat ve gayrimenkulün bu kadar ödüllendirici olmasında, işçilik ve inşaat girdi maliyetlerinin uzun süre düşük seyretmesi, arz-talep dengesizliği sebebiyle konut fiyatlarının sürekli artması, inşaat projelerinden yüksek kârlar elde edilmesi, uzun süre çok düşük faiz oranlarıyla sağlanan konut ve inşaat kredileri ve böylelikle konut ve gayrimenkul yatırımının spekülatif bir zenginleşme aracı haline gelmesi büyük ölçüde rol oynamıştır.
Kamu altyapı yatırımları ve kamu ihaleleri:
Altyapı yatırımlarının ve kamu hizmet binası yapımına yönelik kamu ihalelerinin, yine son 20 yılda ekonomik büyümenin lokomotif gücü olmasına bağlı olarak Türkiye'de müteahhitlik sektörü ciddi bir büyüme fırsatı yakalamış ve buralardan büyük kazançlar elde edilmiştir.
Bu alanda, yol, köprü, tünel, havaalanı, baraj gibi altyapı yatırımları ile hastane, stadyum, üniversite ve eğitim tesisi gibi kamu hizmet binaları yapımına ilişkin ihaleler, Türkiye'nin dolar milyoneri, hatta dolar milyarderleri varlığının artmasını sağlayan iki temel zenginleşme kaynağı olmuştur.
Borsa ve hisse senedi spekülasyonları:
İçeriden bilgi sızdırma, borsa manipülasyonları ve dalgalı piyasa ortamının sağladığı fırsatlarla hisse senetleri üzerinden elde edilen kısa vadeli yüksek kârlar ve halka arz yoluyla sağlanan tatlı kazançlar, zenginler kulübüne çok sayıda yeni milyoner eklemiştir.
Özelleştirme ve kamu varlıklarının satışı:
Türkiye'de 2000'li yıllardan sonra hız kazanan özelleştirmeler ve kamuya ait büyük varlıkların satışı, yeni zenginler sınıfının oluşmasının ana kaynakları arasındadır.
Türkiye'de gelir dağılımı dengesinin bozulmasında ve zenginliğin sınırlı ellerde toplanmasında; özellikle enerji dağıtım ve enerji üretim tesisleri, telekomünikasyon şirketleri ve bankaların özelleştirilmesi yoluyla yapılan kamu kaynaklı devasa gelir ve servet transferlerinin önemli payı bulunmaktadır.
Özetle;
Türkiye'de son yıllarda milyoner sayısındaki artış, ülkenin zenginleştiği ve genel refah seviyesinin yükseldiği anlamına gelmiyor. Tam tersine, gelir dağılımı dengesinin bozulduğunu ve gelir eşitsizliğinin derinleştiğini gösteriyor.
Bu bozulmanın sonucu, servetler tepede, daha küçük bir kesimin elinde toplanırken orta sınıf küçülüyor, buna karşılık düşük gelir grubunu oluşturan tabandaki yoksullar kitlesi büyüyor.
Tabii ki bu sonucu, kaçınılmaz ve değişmeyecek bir kader olarak görmemek gerekiyor.
Kaynaklar:
https://www.turkishminute.com/2022/10/12/performer-among-oecd-members-in-income-inequality-index/
https://www.turkishminute.com/2024/01/29/turkey-income-distribution-gap-widened-2023/amp/
https://oxfamilibrary.openrepository.com/bitstream/handle/10546/621419/rr-cri-2022-111022-en.pdf?sequence=33
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
