Son yıllarda Avrupa'nın neredeyse tüm ülkelerinde aşırı sağ partilerin yükselişine tanık oluyoruz.

Bu partilerin bir kısmı İtalya'da olduğu gibi, içlerinden devlet başkanı/başbakan dahi çıkarmış durumdalar.

Bir başka kısmı ise diğer Avrupa ülkelerinde iktidar ortağı iken, Fransa ve Almanya gibi Avrupa'nın en önemli ülkelerinde ise iktidar adayı durumundalar.

Avrupa genelinde sağın yükselişine dikkat çeken analizler, bu gelişmelerin bir sebebi olarak yakın zamanlarda Avrupa ülkelerine gelen göçleri gösteriyor.

Fakat her ne kadar artan göçmen sayısının Avrupa'da aşırı sağ/sağ popülist partilerin yükselişinde belli bir rol oynadığını düşünmek mümkünse de bölgede bu siyasi ortamın ortaya çıkışını yalnızca artan göçmen sayısı ile ilişkilendirmek tutarlı olmayacaktır.

Zira bu argüman, göçmen sayısının oldukça az olduğu Polonya gibi Avrupa ülkelerinde aşırı sağ ve sağ popülist partilerin neden yükselişte olduğunu açıklayamıyor.

Ünlü Fransız ekonomist Thomas Piketty başkanlığında bir grup araştırmacı, başta Fransa olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde son 200 yılın seçim sonuçlarına yönelik yaptıkları analizlerde Avrupa'da aşırı sağın yükselişinin ana gerekçesi olarak Avrupa'ya gelen göçmenlerden ziyade, sosyal dengesizliklerin yattığına işaret ediyor.

Buna göre, Avrupa'da aşırı sağ partilerin oyları büyük şehirlerden ziyade, taşrada/periferide, yani merkezi şehirlerin dışındaki küçük şehirlerde ve kasabalarda artış gösteriyor.

Piketty'e göre bunun nedeni 90'lı yıllardan itibaren başlayan küreselleşme sürecinde Avrupa'da söz konusu küçük şehir ve kasabalardaki birçok fabrikanın kapanmak durumunda kalmış olması.

Bilindiği gibi, 60'lı yıllara kadar Avrupa'da daha çok büyükşehirlerde olan fabrikalar, 60'lardan sonra ise büyük şehirlerden taşraya kaydırıldı.

Bu süreçte iş imkanları büyük şehirlerde daha çok hizmet sektörüne kaymış ve vasıflı insanlar doktor, avukat, mühendis gibi alanlarda iş bulurken, diğerleri ise garsonluk, kuaförlük benzeri meslekler edindi.

Bu anlamda büyükşehirlerde yaşayanlar Avrupa'da yaşanan bu yapısal dönüşümden pek de etkilenmedi.

Dolayısı ile büyük şehirler taşranın aksine işlerini kaybedenler gibi küreselleşmeden menfi manada fazla etkilenmedi; hatta özellikle büyükşehirlerdeki vasıflılar, küreselleşme sürecinden ekonomik çerçevede ve hayat kalitesi açısından olumlu manada istifade etti.

Küçük şehir ve kasabalarda yaşayanlar ise yukarıda zikredilen yapısal dönüşüme maruz kalmış ve küreselleşme onlar için işlerini, dolayısı ile de sosyal statülerini kaybettikleri negatif bir faktör haline geldi.

Fabrikalarda işçi oldukları dönemde bu kesimler siyasi anlamda daha çok sol partiler tarafından temsil edilmiş, fakat 90'lı yıllardaki küreselleşme süreci Avrupa'da hem merkez sağ hem de merkez sol partiler tarafından desteklenince ve daha önemlisi diğer partiler ortaya çıkan sürecin yarattığı negatif etkileri ortadan kaldıracak etkin politikalar geliştirilemeyince, bu kişiler ülkenin mevcut siyasal paradigmasıyla problemler yaşamaya başladı.

Tüm bunların neticesinde, ortaya çıkan bu durumu globalleşme karşıtı kavram ve içerikler geliştiren aşırı sağ partiler sahiplendi; sundukları basit çözüm önerileri ile bu kesimleri bir seçmen olarak kazanmaya başladı.

Bu anlamda aşırı sağ partilerin yükselmesi kısa süreli bir konjüktürel yükselişten ziyade, altında belli sosyo-ekonomik hususların yattığı bir hadise olarak görülmelidir.

Nitekim, ABD'de Trump'ın, Fransa'da Le Pen'in ve Avrupa'da diğer sağ ve sağ popülist partilerin oy aldığı bölgelere ve seçimlerde kullandıkları sloganlara bakıldığında Piketty'in bulgularının doğrulandığını görmek mümkün.

Bu açıdan Trump'ın başkanlık döneminde başta Çin olmak üzere birçok ülkeye karşı uyguladığı yüksek gümrük vergilerini ve ithalat kısıtlamalarını içeren politikalarını işte bu anlamda görmek gerekir. 

Aşırı sağ partilerin yükselmesi, merkez partilerin de yer yer bu partilerin söylemlerini sahiplenmelerine neden oldu.

Yine ABD'de bunun örneğini Joe Biden döneminde görmekteyiz.

Demokrat bir başkan olarak tanımlanan Biden, Trump'ın Çin'e ve diğer ülkelere yönelik ithalatı kısıtlama politikasını olduğu gibi devam ettiriyor.

Biden ayrıca, yüksek devlet teşviki ile uyguladığı "Inflation Reduction Act" (Enflasyon Azaltma Yasa) politikası ile üretimde ABD'nin merkezi bir konuma gelmesi konusunda bayağı bir mesafe kat etti.

Bu çerçeveden bakıldığında son yıllarda globalleşmenin geriye götürülmesi süreci diyebileceğimiz sürecin hızlanmasında da ABD'nin işte bu tutumunun yattığı söylenebilir.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  21 Aralık 2024 - Dün akşam Almanya'da en az 5 kişinin ölümüne ve 200 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının gerçekleştiği Noel pazarının yakınındaki kilisenin girişine çiçekler bırakılıyor. Ölümcül saldırıda bir kişi aracını pazardaki kalabalığın üzerine sürmüştü. Kiliseye çiçek bırakanlardan Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkenin birlik içinde kalması gerektiğini vurgulayarak failin cezasız kalmayacağına söz verdi. Polis, saldırıdan sorumlu olduğunu düşündüğü 50 yaşındaki Suudi Arabistanlı bir doktoru gözaltına aldı (Michael Probst/AP)

• 2/30

  20 Aralık 2024 - Tayvan'da ana muhalefetteki Çin Milliyetçi Partisi (Komintang) milletvekilleri (beyaz giyenler) parlamentoya girmeye çalışıyor. Demokratik İlerleme Partisi'nden (DPP) çok sayıda milletvekili, perşembe gecesi parlamentoyu basarak tartışmalı tasarıların geçmesini önlemek için Yasama Yuanı'na girişleri engellemiş ve içeride barikat kurmuştu. Sözkonusu yasa tasarıları arasında seçilmiş yetkililerin görevden alınma koşullarının sıkılaştırılması için planlanan bir değişiklik de yer alıyor (I-Hwa Cheng/AFP)

• 3/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 4/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 5/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 6/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 7/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 8/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 9/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 10/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 11/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 12/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 13/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 14/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 15/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 16/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 17/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 18/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 19/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 20/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 21/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 22/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 23/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 24/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 25/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 26/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 27/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 28/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 29/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 30/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

Gelişmiş Batılı ülkelerde aşırı sağın yükselişinin önemli gerekçelerinden birisi olarak gösterilen bu gelişmeler Almanya için de geçerli.

Diğer taraftan, Almanya'nın ırkçılık ile ilgili özel bir tecrübesi olduğundan, bu ülkeyi ayrıca mercek altına almak faydalı olacaktır.

Son gelişmelerin gösterdiği üzere, Almanya'da aşırı sağ parti AfD'nin anketlerde oyları yüzde 20'lerin üstüne çıkmış durumda.

Fakat burada asıl çarpıcı olan nokta AfD'nin ve fikirsel anlamda beslendiği havzaların, Nazi dönemine benzer söylem ve eylem planları içinde olmasıdır.

19'uncu yüzyılın başlarından itibaren, daha bugünkü Alman milli devleti kurulmadan, "Alman kimdir, nedir" fikri Alman düşünürleri tarafından tartışılmaya başlandı.

Bu konuları en fazla gündemine alanların listesi Johan Gottlieb Fichte, Ernst Moritz Arnt gibi filozoflardan başlayıp, Richard Wagner gibi bestekarlara kadar uzanır.

Bu akımın ana fikri; Alman olmayı "ötekini" dışlayarak, kendi etnik ve kültürel varlığını diğer etnisitelerden üstün tumak olarak tanımlayan bir temele dayanıyordu.

Özellikle Fichte gibi düşünürler bu konuyu tartışırken daha Alman milli devleti kurulmamıştı. Hatta Almanya, Napolyon'nun başında olduğu Fransa'nın istilası altındaydı.

O yıllarda Yahudilerin Avrupa'da öteki muamelesi görmeye karşı direnme süreci başarılı oldu, çoğu Avrupa ülkesi Yahudilere vatandaşlık vererek onları kendi uluslarının bir parçası olarak tanımladı.

Fransa gibi bu ve benzeri ülkeler, Fransız olmayı bu vesile ile etnik anlamda değil, anayasal vatandaşlık bağı üzerinden çözdü.

Almanya ise 1871 yılında milli bir devlet olarak kurulduğunda, devlet kurulmadan önceki "Alman kimdir" tartışması devam etmiş ve bu tartışma sonucunda Alman olmak etnik bir temelde tanımladı.

Dahası Alman vatandaşlığı da yasal olarak "Alman kanına sahip olmak" üzerinden temellendirildi ve bu yasa 2000 yılında ancak değiştirildi.

Tarihe bu gözle bakıldığında, 19'uncu yüzyılın sonları ve 20'nci yüzyılın başlarında, yani Alman devletinin kurulduğu dönemde Almanya'da yaşayan Yahudiler diğer Avrupa ülkelerine kıyasla Alman olmayan (undeutsch) ve Alman bedeninden (Volkskörper) dışlanması gereken unsurlar olarak görüldüğü tespit ediliyor.

Öyle ki 1933 yılından sonra Naziler döneminde bu düşünce devlet doktorini haline geldi; artık vaftiz olarak Hıristiyan olan ya da I. Dünya Savaşı'nda olduğu gibi heyecan ile Alman ordusuna asker olarak katılan Yahudiler, "tam anlamıyla" bir Alman olarak görülmedi.

Yahudilerin Almanya'da o dönem özellikle gündem olmalarının ikinci nedeni ise, Çarlık dönemi Rusya'da Yahudilere karşı uygulanan pogromdan dolayı çoğu Yahudi'nin Doğu Avrupa ülkeleri üzerinden Almanya'ya mülteci olarak gelmeye başlamasıydı.

Bu göçler neticesinde Almanya'da günümüze benzer bir mülteci tartışması başladı, bu tartışma çerçevesinde birçok antisemitik komplo teorileri gündeme geldi.

Bu bakımdan dönemin Tüm Almanların Birliği (Alldeutschen Verband) Derneği Başkanı Heinrich Claß'ın, "Bizim milli hayatımızın sağlıklı olabilmesi için, Yahudi etkisi ya tümden yok edilmeli ya da kabul edilebilir bir seviyeye çekilmesi gerekmektedir" şeklinde ifadelerine dikkat çekmek gerekir.

Bu söylemlerin 1933 sonrası Nazi Almanya'sında eyleme dönüştüğü malum…

Günümüzde Almanya'da, özellikle İslam ülkelerinden gelen göçmenlere yönelik, aşırı sağ grup ve partiler tarafından geliştirilen komplo teorilerinde de işte geçmişteki gibi benzer fikirler öne sürülüyor.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılan Nazi rejiminden sonra, Batı Almanya tarihi ile yüzleşerek o dönemde Yahudilere yönelik soykırım ve sürgünün bir daha gerçekleşmemesi için kapsamlı tedbirler almış olsa da dünyanın ve Almanya'nın da içinde bulunduğu Avrupa'da benzer söylemlerin bu kez özellikle Müslümanlara yönelik pervasızca dile getirilmesi, "tarih tekerrür mü edecek" endişelerini gündeme taşıdı.

Bu minvalde Almanya'nın Potsdam kentinde aşırı sağcı kişilerin ve yine aşırı sağ Parti AfD mensuplarının katıldığı bir toplantıda Alman vatandaşlıkları olsa dahi "bazı göçmen kökenlilerin" deport edilmelerinin gündeme getirilmesi tarihin tekerrür etme ihtimali tartışmalarını başlattı.

Burada kastedilen "bazı göçmen kökenlilerin" Müslüman göçmen kökenlilerin olduğunu bilmek için kâin olmaya gerek yok.

Bu tarihsel perspektiften bakıldığında, Almanya'da aşırı sağ bir partinin aldığı oy oranı ile artık bir kitle partisi olma konumuna gelmiş olması, bu partinin kısa vadede olmasa da orta vadede federal düzeyde en azından iktidar ortağı olacağını gündeme getirdi.

Almanya'nın doğu eyaletlerinde orta vadede bu partinin eyalet seçimlerinde tek başına iktidar olması dahi söz konusu.

Nazi döneminin söylemlerini kullanan ve o dönemdeki uygulamalara benzer eylem planlarını yapan bir parti o dönemde olduğu gibi, günümüzde de sadece Almanya'nın iç politikası için değil, dünya için de çok tehlikeli bir durum.

Toplam nüfusun yüzde 29'unun göçmenlerden oluştuğu bir Almanya'da, böyle bir partinin iktidar ortağı olması durumunda yol açacağı felaketi tasavvur etmeye gerek yok. 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.