İşçilerin emeklerinin yegâne karşılığı ücrettir. Ücret karşılığında işçi, bedensel ve zihinsel gücünü kullanarak üretime katkı sağlar.
Devletin Anayasa'da bu değerin korunması için, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri yönünde gerekli tedbirleri alacağı belirtilmiştir.
Anayasa Madde 55:
Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.
Ücreti koruyucu düzenlemeler 4857 sayılı İş Kanunu'nda da düzenlenmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu Madde 32:
Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.
Aynı kanunda ücreti kasten ödemeyen işverenlere, işçi ve ay başına idari para cezası düzenlenmiştir.
Görüldüğü gibi idari para cezasının uygulanabilmesi "kast" unsuruna bağlı kılınmıştır.
Kast, hukuki olarak suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır.
Ancak ekonomik dar boğaza giren şirketlerin kast olmaksızın ücreti ödeyememesi de söz konusu olabilir.
Bu durumda devreye Ücret Garanti Fonu giriyor. Fon, işçilerin ödenmeyen ücretleri kısmen de olsa koruma altına alıyor.
Ücret Garanti Fonu'ndan ücretlerinin karşılanabilmesi için öncelikle, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde 4447 sayılı Kanun kapsamında en az bir gün süreyle çalışmış olması gerekiyor.
İşveren bakımından ise konkordato ilan etmesi, aciz vesikası alınması, iflası, iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü durumların söz konusu olması gerekiyor.
Şahsen başvuru şart
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine yapılacak başvuruda işçinin istisnai haller dışında şahsen başvuru yapması gerekiyor. Başvuru sırasında bazı belgelere ihtiyaç var:
- İşveren hakkında aciz vesikası alınması durumunda, aciz vesikası veya hacze kabil mal bulunmadığına ilişkin haciz tutanağı ve işveren tarafından düzenlenen işçi alacak belgesi.
- İşverenin iflası durumunda, mahkemece verilen iflas kararı (mahkemelerden alınan Tensip ve Duruşma Tutanaklarına istinaden ödeme yapılmaz) veya iflas kararının ilan edildiğini gösteren belge ve iflas dairesi veya iflas idaresi tarafından onaylanan işçi alacak belgesi.
- İşverenin iflasının ertelenmesi durumunda, mahkemece verilen iflasın ertelenmesi kararı veya iflasın ertelenmesinin ilan edildiğini gösteren belge ve kayyım tarafından onaylanan işçi alacak belgesi.
- İşveren hakkında konkordato ilan edilmesi durumunda, mahkemece verilen kesin mühlet kararı veya kesin mühlet kararının ilan edildiğini gösteren belge ve konkordato komiseri tarafından onaylanan işçi alacak belgesi.
3 aylık dönemdeki ücret ödeniyor
Başvuru anında işçinin işverenle iş ilişkisinin devam edip etmediğine bakılmaksızın, işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihten önceki ücret alacakları fon kapsamında yer alıyor.
İflas, iflasın ertelenmesi ve konkordato kararının verildiği tarih veya aciz vesikası alınması durumunda, belge tarihinden önceki 3 aylık dönemdeki ücretler ödeniyor.
Hangi ödemeler karşılanmıyor?
İşçinin işverenden olan ihbar tazminatı kıdem tazminatı gibi ödemeler ücret garanti fonundan karşılanmıyor.
Söz konusu fon kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumuna prim bildirimi yapılmış olan ücret, çalışılmadan hak kazanılan ulusal bayram, genel tatil, hafta tatili ve ücretli izin karşılığı ücret alacakları ile fazla mesai ücret alacaklarından talep edilen aya ilişkin olan miktarı fon kapsamında değerlendiriliyor.
Ücretin yabancı para cinsinden belirlendiği durumlarda ise işçinin ücret alacağının olduğu dönemin son gününde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenen efektif döviz satış kuru esas alınarak ödeme gerçekleşiyor.
Üst sınırını aşamıyor
Ödemeler 5510 sayılı Kanunun 82'nci maddesi uyarınca belirlenen günlük kazanç üst sınırını aşamıyor.
Ayrıca belirtmek gerekir ki; ücret alacağının sözleşmede belirtilen ödeme zamanı geçmeden önceki dönemde tanzim edilen işçi alacak belgelerine göre ödeme yapılmıyor.
Ne kadar ödendi?
İŞKUR verilerine göre; Şubat 2005'ten 31 Ocak 2024'e kadar 157 bin 638 kişi Ücret Garanti Fonu'ndan ödenek almaya hak kazandı, toplam 557 milyon 529 bin 410 TL ödeme yapıldı.
Geriye dönük 5 yıl şartı
İşçi alacak belgesindeki ücret alacaklarının, işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihten geriye dönük 5 yıl içinde oluşması gerekiyor.
Kötü niyetli başvurular inceleniyor
Ücret Garanti Fonun amacı, emeğin karşılığı olan ücretin belli bir oranda koruma altına alınması. Kötü niyetli uygulamaları kanun korumuyor.
Ücret alacağının oluşmadığı halde oluşmuş gibi gösterilmesi, daha düşük bir tutar alacak varken daha yüksek gösterilmesi bunlara örnek gösterilebilir.
Ayrıca hileli iflas veya ticaretten men edilmeye ilişkin kararlara yapılan fazla ödemeler ve işveren hakkında verilen iflas, iflasın ertelenmesi veya konkordato kararının Yargıtay tarafından kesin olarak bozulması durumunda ödenen ücret alacakları, işverenden yasal faizi ile birlikte tahsil ediliyor.
Sorularınız için: [email protected]
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
