Dünya Sağlık Örgütü'ne (2018) göre, partikül madde kirliliğinin 2016 yılında küresel çapta 4,2 milyon kişinin erken ölümüne neden olduğu tahmin ediliyor.
Zehir saçan araba lastik ve fren nano-partikülleri: mikroplastik kirlilik kaynağının en kötüsüdür.
Bilinen istatistikler şok edici. Emissions Analytics'e göre, her yıl dünya çapında yaklaşık 2 milyar lastik üretiliyor - yan yana dizildiklerinde aya ulaşmaya yetecek kadar.
Pazarın 2030 yılına kadar yılda 3,4 milyara ulaşması bekleniyor.
Araba lastiklerinin yaklaşık yüzde 24'ü sentetik kauçuktan (petrol yan ürünleri kullanılarak yapılan bir plastik çeşidi) yapılıyor.
Bu da lastik başına 19 litre petrol gerektirir.
Araçların hızlanması veya fren yapması gibi yol yüzeyinde sürtünme olduğunda, nano partiküller lastiklerden ve frenlerden koparak havaya, yol yüzeyine ve yol kenarına salınır.
Ve nano partiküller çok uzun mesafelere kadar taşınır.
Lastiklerin ve frenlerin aşınması sonucu oluşan mikro/nano partiküller doğal olarak bozulmaz, çevrede birikir ve biyolojik organizmaların yanı sıra diğer kirleticilerle etkileşime girebilir.
Bir otomobil lastiği kullanım ömrü boyunca ortalama 4 kilogram kaybeder ve toz olarak havaya, suya ve toprağa karışır.
Pew Charitable Trust'ın 2020 raporuna göre, okyanuslardaki mikroplastiklerin yüzde 78'i lastik ve fren kaynaklı.
Küresel ölçekte TWP'nin teorik emisyonlarının yılda 6 milyon ton olduğu tahmin ediliyor.
AB 27'deki otomotiv lastiklerinden ve frenlerinden kaynaklanan mikroplastik emisyonları yılda yaklaşık 450 bin tona denk geldiği tespit edildi.
Bir arabanın kilometre başına ortalama saldığı nanopartikül miktarı yaklaşık 30 ila 70 miligramdır.
Dannis'e göre ise bu miktar kilometrede 60-90 miligram arasında değişiyor.
Küresel olarak her kişi, her yıl lastik ve fren aşınmasından kaynaklanan yaklaşık 1 kilogram mikroplastik kirliliğin çevreye salınmasından sorumludur; gelişmiş ülkelerde daha da yüksek oranlar gözlemleniyor.
Mikroplastik kirleticiler, poliaromatik hidrokarbonlar, benzotiyazoller, izopren ve ağır metaller gibi toksik ve kanser yapıcı kimyasallar içeriyor. Bu kirleticiler kanser yapıcıdır.
Yale Environment 360'ın yeni araştırması, lastik kaynaklı mikroplastik içinde bulunanlar ve bakır, kurşun ve çinko gibi ağır metalleri de içeren "kimyasal kokteyl" hakkında bilimsel endişelerin arttığını gösteriyor.
Lastik tozları toplamda 400'den fazla kimyasal madde ve bileşik içeriyor ve bunların çoğu kanserojen.
Yale Environment 360'ın haberine göre, araştırmalar lastik tozundan kaynaklanan risklerin ne kadar yaygın olabileceğini göstermeye yeni başlıyor.
İngiliz firma, bir otomobilin dört lastiğinin her kilometre başına 1 trilyon ultra ince partikül yaydığını ifade ediyor.
Bu ultra ince partiküller o kadar küçüktür ki akciğer dokusundan kan dolaşımına geçebiliyor ve kan-beyin bariyerini aşarak bir dizi endişe verici sağlık etkisine yol açabiliyor.
'Plastik hava kirliliği': araştırmasına göre bulutlardaki mikroplastikler iklim değişikliğini şiddetlendiriyor olabilir.
20 yıl önce ABD'nin Batı Yakası'ndaki akarsularda somon balıklarının toplu ölümü, lastiklerin yarattığı çevresel tehlikelerin ilk işaretlerinden biridir.
6PPD'ler lastik üretiminde kauçuk bozulmasını önlemek için kullanılan antioksidanlardır.
Lastiklerin yollarda sürtünmesi ve aşınması sonucu oluşan nanometre boyutundaki toz içindeki 6PPD'lerin yarılanma süresi çok kısadır.
2020 yılında araştırmacılar, lastiklerin aşınmalarını ve çatlamalarını önlemek için lastiklere eklenen 6PPD adlı bir kimyasala bağladılar.
Yer seviyesindeki ozona maruz kaldığında, 6PPD, bir dizi balık türü için akut toksik olduğu tespit edilen bir bileşik de dahil olmak üzere birçok başka kimyasala dönüşür.
Kızılderili kabilelerinden oluşan bir koalisyon, lastik tozunun somon türleri üzerindeki ölümcül etkisine tanık oldular.
EPA'ya 6PPD'yi yasaklama çağrısında bulunan Puyallup Kabile Konseyi yaptığı açıklamada, "Türlerin, onları korumak için bir şey yapılmazsa neredeyse kesin olarak yok olma noktasına gelmesini izledik" dedi.
Amerikan yerlilerinden oluşan bir koalisyon, yollarda lastik partikül maddelerinin somon türleri üzerindeki ölümcül etkisine tanık oldular.
Otomobil lastiklerinde gerçekte neyin gizlendiğini görmek için küresel bir kampanya başlatıldı.
Lastiklerin ve frenlerin sürtünmesi ve aşınması sonucu oluşan lastik tozu kirliliği bazı durumlarda egzoz borularından kaynaklanan emisyonlara bile rakip olmaktadır.
Bir çalışma, lastiklerden ve frenlerden kaynaklanan PM2.5 ve PM10 emisyonlarının, örneğin Kaliforniya'da egzoz borularından kaynaklanan bu emisyonların kütlesini çok aştığını göstermektedir.
Imperial College London tarafından yapılan yeni bir çalışma, lastik aşınma partiküllerinin (TWP) azaltılmasının egzoz emisyonlarının azaltılması kadar önemli olduğunu belirtmektedir.
Elektrikli araçlarda batarya paketinin ek ağırlığı ve üstün tork nedeniyle elektrikli araçların lastiklerinin daha hızlı aşınması, bunun da partikül olarak da bilinen nanopartikül madde kirliliğinin daha yüksek seviyelere çıkmasına neden oluyor.
Elektrikli araçlar daha sessizdir ve egzoz borusu kirleticileri yoktur, ancak lastik kaynaklı kirlilik artarak devam edecektir.
Elektrikli araçların lastik emisyonları, fosil yakıtlı araçlara göre yüzde 20 daha fazla.
TWP ile mücadele, araştırma ve düzenleyici iradenin bir kombinasyonunu gerektirir.
Eko-inovasyon tarafında araştırmacılar, lastiklerin 'doğal kauçuk' bileşenini artırmak için bir tür kauçuk üreten karahindiba ve soya yağı kullanmayı denediler.
Bir Alman firması, Continental Tire Company, karahindiba köklerinden bisiklet lastikleri üreterek bu çözümü ilerletiyor.
Emissions Analytics tarafından yapılan testlere göre bu lastikler yüzde 25 daha az kanserojen bileşik yayıyor, ancak yine de sorunlu katkı maddeleri gerektiriyor.
Avrupa Komisyonu'nun yeni teklifi kapsamında Komisyon, 2024 yılı sonunda yayımlanacak bir raporda frenler ve lastikler için emisyon limitleri belirleyecektir.
AB'de, 2025 yılından itibaren geçerli olacak yeni 'Euro 7' kuralları, araçların frenlerinden kaynaklanan partikül emisyonları ve lastiklerden kaynaklanan mikroplastik emisyonları için sınırlar belirleyen dünyadaki ilk emisyon standartları olacaktır.
Bu standartlar, ağırlıkları nedeniyle daha fazla lastik emisyonu üretme eğiliminde olan elektrikli araçlar için de geçerli olacaktır.
Lastik sürtünmesi, aşınması ve yıpranması kirliliği egzoz borusu emisyonlarından daha kötüdür.
Ancak hiç kimse lastik sürtünmesi, aşınması ve yıpranmasından atmosfere yayılan emisyonları ve türlerini ölçmedi.
İki tür kirlilik vardır: doğrudan ve dolaylı.
Doğrudan: Hareket eden lastikler, özellikle hızlanma ve frenleme sırasında havaya çok ince kauçuk bileşiği parçacıkları yayar.
Bunlar ağır metaller (kurşun, bakır, kadmiyum, nikel) ve bazı bozunur olmayan organik kirleticiler içerir ve kanserojendir.
Bu parçacıkların çapı 2,5 mikrondan küçüktür ve ince parçacıklar veya PM2.5 olarak da bilinir.
Ve bunlar akciğerin derinliklerine nüfus edebilir, yerleşebilir ve sağlık açısından büyük risk oluşturabilir.
Dolaylı: Yanlış lastik basıncına sahip bir aracı kullandığınızda (genellikle az şişirilmiş lastikler), lastik yüzeyinin yolla sürtünmesi artar ve aracın aynı hızda çalışması için daha fazla güce ihtiyacı olur.
Bu, daha yüksek yakıt tüketimine ve dolayısıyla daha yüksek egzoz borusu emisyonlarına yol açar.
Lastik sürtünme, aşınma ve yıpranma kirliliği trafik koridorlarıyla sınırlıdır; çoğunlukla otoyollara salınır ve genellikle o bölgeye yerleşir.
Ancak bu durum karayollarında yaşayan ve çalışan insanların sağlığını olumsuz etkiliyor.
Türkiye'de 2021 yılında 22 milyondan fazla lastik satılmıştır.
Türkiye'de trafiğe kayıtlı toplam taşıt sayısı eylül sonu itibarıyla 28 milyon 183 bin 745'dur.
Fauser'e göre lastik atık partiküllerinin yaklaşık yaklaşık yüzde 90'ı 1 nanometre (1 nanometre, bir metrenin milyarda biridir, 1nm= 10-9 m ) çapındadır.
Yol kenarlarında her litre yağmur suyu 2 ila 59 adet nanometre boyutunda lastik tozu içerir.
Imperial College London'dan bilim adamları, 2021'de karayolu taşımacılığından kaynaklanan nano-partikül kirliliğinin yüzde 52'sinin lastik ve fren sürtünmesinden ve aşınmasından kaynaklandığını, yüzde 24'ünün ise yolların ve boya işaretlerinin aşınmasından kaynaklandığını tahmin ediyor.
Araç bağımlılığı önlenmediği, bisiklet yolları artırılmadığı, toplu taşıma sistemi yaygınlaştırılmadığı, lastiklerde 6PPD kullanımı kısıtlanmadığı veya yasaklanmadığı sürece, elektrikli araçlar ve hidrojenli araçlar kullanılmaya başlansa dahi, nanometre boyutunda lastik tozları çevreye ve insan sağlığına zarar vermeye devam edecektir.
Araçların ağırlıkları (elektrikli araçlar gibi) ve yük taşıma miktarı arttıkça lastik sürütünmesinden ve aşınmasından kaynaklanan zehirli nano partiküllerin egzoz emisyonlarından neredeyse 2 bin kat daha kötü olduğunu biliyor musunuz?!.
Kış lastikleri, mikropartiküller emisyonu artırmaktadır.
Otobüs durağı
- Bir otobüs durağında, PM2.5 boyutunda çeşitli polimerik bileşenler (TWP (Lastik Aşınma Partikül), APWP (Asfalt kaplama Aşınma Partikülleri), PRC, vb.) vardır.
- PM2,5 konsantrasyonu, otobüs durağında ortalama 10,4 μg/m3 (0,4-20,3 μg/m3) daha fazla olduğu tespit edilmiştir.
- Otobüs durağındaki yıllık ortalama TWP2.5 konsantrasyonu 1.28 μg/m3 (0.7-1.8 μg/m3) ölçülmüştür.
- TWP2.5 konsantrasyonunun mevsimsel sıralaması kış > sonbahar > ilkbahar > yaz şeklindedir (lastik aşınma ve sürtünme kirliliğinin en yüksek olduğu mevsim kış aylarıdır).
Otobüs durağındaki PM2.5 konsantrasyonları bölgesel arka plandakilerden yüzde 4-124 daha yüksektir ve otobüs durağındaki yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonu bölgesel arka plandakinden 1,5 kat daha yüksek.
Otobüs durakları insan sağlığı, özellikle çocuklar için, çok riskli yerlerdir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
