1990'larda, hatta 2000'den sonra bile siyasi kaos veya "iç patlama" tehlikesi içindeki ülkeler (içgüdüsel olarak hâlâ isteksizce kullandığım bir kelime, bir diğeri de "merkez üssü") "Lübnanlaşma" tehlikesi içinde olurdu.

Cibuti "Afrika Boynuzu'nun Beyrut'u" olacaktı, Balkanlar da kaçınılmaz olarak "Lübnanlaşmaya" maruz kalacaktı. Bir süre için de küçük iç savaşlar (Tacikistan, Ukrayna) “Balkanlaşabilirdi”. Fakat Ortadoğu'nun efsanevi İsviçre'si, cennet ve cehennemin Beyrut'u her zaman sessizce geri döndü. İç savaşı resmen sona erdikten sonraki on beş yıl boyunca Anka kuşunu emsal alan bir ülke için bu büyük haksızlıktı.

Fakat şimdi Beyrut bir kez daha deliliğin, siyasal mantıksızlığın, yolsuzluğun ve şiddetin uluslararası tablosunda yerini aldı. Peki bu seferki karşılaştırma ne? Elbette Amerika'yla. Zavallı Lübnanlılar bunu hak etmiyor. ABD'nin küçük ülkelerine yönelik politikası ve Washington'ın İsrail'in düzenli işgallerine verdiği alçakça destek Lübnan'ın trajedisinin ortaya çıkmasında büyük rol oynadı.

Şimdi elbette ki Donald Trump'ın başkanlığı ve kargaşa dolu olası akıbeti (ABD ordusu kasımda Beyaz Saray'ı savunacağına mı yoksa saldıracağına mı karar verirken kalıcı bir Trumpizm) Beyrut'u tekrar klişe tahtasına geri taşıdı.

O halde, birkaç hafta önce daha fazla (ya da en azından 6 ay boyunca) bahsetmemeye yemin ettiğim bir arkadaşımdan bahsedeyim: New York Times'ın İmparatorluk Elçisi Thomas Friedman. Tom ve ben 1980'lerde ikimiz de Lübnan iç savaşıyla ilgili haber yaparken o tekrar Kudüs'e atanıp Beyrut'tan ayrılana kadar birkaç hikaye paylaştık. Ama geçen hafta, en azından mecazi anlamda bir intikamla geri döndü. CNN'de kulağa iyi gelen fakat pek de anlamı olmayan ama yine de herkesin daha sonra hatırlayacağı klasik bir denklem hakkında konuştu.

Friedman, Anderson Cooper'a "Kariyerime Lübnan'ın tarihindeki ikinci iç savaşı takip eden bir gazeteci olarak başladığımı biliyorsunuz. Şimdi kariyerimi Amerika'nın tarihindeki ikinci iç savaşı haberleştiren bir gazeteci olarak bitirmekten korkuyorum" dedi. Cooper cevap beklemeksizin "Buna gerçekten inanıyor musun?" diye sordu. Ama tabii ki Tom buna inanıyordu; Trump'ın barışçıl bir iktidar geçişi gerçekleştirmeyeceğine dair sözleri, Amerika'nın ikinci iç savaşına doğru ilerleyebileceği anlamına geliyordu.

Lübnan tarihinde yalnızca bir defa (Tom ayrıldıktan çok sonra) ülkenin kısa bir süre iki rakip "başbakana" sahip olduğunu, bunlardan birinin şans eseri Lübnan'ın günümüzdeki gerçek Cumhurbaşkanı (ve Suriye'nin desteğine sahip) olduğunu bir an için unutalım. Aslında 1990'da (işte yine başlıyoruz) Suriyeliler tarafından bombalanarak sarayından çıkarılmıştı.

Ama neyse, önemli değil. Friedman ilk olarak, Trump hakkındaki Cassandravari (Truva Kralı Priam'ın kehanet gücüne sahip fakat kimsenin kehanetlerine inanmamasıyla lanetlenmiş kızı-çn.) uyarılarından yalnızca bir aydan biraz fazla süre önce, eylülde Levant'ın yumuşak sularına geri dönmüş, Lübnanlıların Beyrut'un birkaç mahallesini yerle bir eden amonyum nitrat patlaması karşısındaki hayli şüpheli tepkilerini ABD'nin Kovid-19'a verdiği tepkiyle karşılaştırmıştı. İmparatorluk Elçisi, "Ortadoğu'daki gibi Amerika'da da artık her şey giderek siyasi; iklim, enerji, pandemi sürecindeki yüz maskeleri bile" diye yazdı.

Ne var ki daha sonra ülkenin talihsizliklerinin tamamının ya da çoğunun Lübnan toplumunun sekter doğasının suçu olarak gösterildiği Lübnan'ın yakın tarihine yönelik son derece haksız bir eleştiriyi benimsedi ve Amerika'nın iki siyasi partisinin iktidar için yarışan dini mezheplere benzediğini ekledi. Ve bu, çarşamba günkü gürültülü başkanlık cümbüşünden önceydi. Friedman "Onlar (Lübnanlılar) kendilerininkilere 'Şiiler ve Sünniler ve Maroniler' veya 'İsrailliler ve Filistinliler' diyor" diye yazdı.

Biz bizimkilere 'Demokratlar ve Cumhuriyetçiler' diyoruz fakat bizimkiler artık tıpkı iktidar olması ya da ölmesi gerektiğine inanan rakip kabileler gibi davranıyor. 

Doğrusu, bir noktaya kadar öyle Lord Copper.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  19 Aralık 2024 - Luigi Nicholas Mangione, Pensilvanya'nın Hollidaysburg kentindeki Blair County Adliyesi'nden ayrılıyor. UnitedHealthcare CEO'su Brian Thompson'ı 4 Aralık'ta Manhattan'da bir sokakta vurmakla suçlanan 26 yaşındaki Mangione, geçen hafta Pensilvanya'daki bir McDonald's'ta görüldüğünde sona eren, ülke çapında bir aramayı tetiklemişti. Eski veri mühendisi, cinayetle ilgili suçlamalarla yüzleşmek üzere New York'a iade edilme çabalarıyla mücadele ederken bu eyalette hapiste tutuluyor (Gene J. Puskar/AFP)

• 2/30

  18 Aralık 2024 - Suriye'de başkent Şam'ın dışındaki Cobar'da bir aile, tahrip olmuş mezarlıkta. Baas rejiminin devrilmesinin ardından Suriye'de toplu mezarlar ve cesetler bulunmaya devam ediyor. Şam'daki Seyyide Zeynep bölgesinde bir depoda aralarında çocukların da olduğu, 20'den fazla kişiye ait olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu. Öte yandan Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB'nin Suriye'nin yeniden imarına katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti (Aris Messinis/AFP)

• 3/30

  17 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus kentinde Filistinli bir kız çocuğu yemek dağıtım merkezinde sıra bekliyor. Gazze Savaşı sürerken, ateşkesin sağlanması ve rehinelerin serbest bırakılmasına dair aylardır süren açmazın ardından İsrail ve Hamas'ın anlaşmaya yakın olabileceği belirtiliyor. İsrail'in Gazze'deki askeri varlığını sürdürmekte ısrar etmesi ve Hamas'ın İsrail askerleri çekilene kadar rehineleri serbest bırakmayı reddetmesi nedeniyle bu yıl defalarca yapılan görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmıştı (Bashar Taleb/AFP)

• 4/30

  16 Aralık 2024 - Almanya'da Başbakan Olaf Scholz başkanlığındaki hükümet, Federal Meclis'te yapılan güven oylamasını geçemeyerek düştü. Hür Demokrat Parti'nin (FDP) ayrılması sonrasında Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Yeşiller'den oluşan koalisyon hükümeti dağıldı ve erken seçimin yolu açıldı. Almanya 23 Şubat'ta sandık başına gidecek (John Macdougall/AFP)

• 5/30

  15 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'da sokaklara dökülen halk, ülkenin yeni yöneticilerinin belirlediği bayrağı açtı. Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından ilk kez Şam'a gitti. Pedersen, "Elbette bu değişim kendi başına büyük umutlar oluşturuyor, ancak hepimiz önümüzde hala birçok zorluk olduğunu biliyoruz" diye konuştu. Öte yandan Golan Tepeleri civarındaki tampon bölgeye giren İsrail ordusu, işgali daha ileriye taşıyarak başkent Şam'ın 25 kilometre yakınlarına kadar sokuldu (Amr Abdallah Dalsh/Reuters)

• 6/30

  14 Aralık 2024 - Güney Kore Ulusal Meclisi Başkanı Woo Won-sik, Seul'daki genel kurulda, Başkan Yoon Suk Yeol'un azledilmesine yönelik önergeyi kabul ederek tokmağı vuruyor. Güney Koreli milletvekilleri, 3 Aralık'taki sıkıyönetim girişiminin ardından Yoon'un görevden alınması için bugün oy kullandı. Yoon, önergenin kabulünden sonra yaptığı açıklamada "Şimdilik ara versem de halkla birlikte geleceğe uzanan yolculuğumu sürdüreceğim" dedi (YONHAP/AFP)

• 7/30

  13 Aralık 2024 - İtalya'da polis, öğrencilerin Filistinlilere destek ve hükümetin politikalarına karşı eylemi sırasında, Torino Politeknik Üniversitesi'nin önünde nöbet tutuyor. USB ve Cobas sendikalarının düzenlediği eğitim, ulaşım ve kamu sağlığını kapsayan ulusal grev gününde, Reuters'e konuşan bir sendika sözcüsü "Bizim grevimiz savaş ekonomisine ve dolayısıyla hükümetimizin İsrail devletine verdiği desteğe karşı bir grev" dedi. Hükümetin İsrail politikalarının protesto edilmesinin yanı sıra daha yüksek ücretler ve daha kısa çalışma haftası da eylemcilerin talepleri arasında yer alıyor (Marco Bertorello/AFP)

• 8/30

  12 Aralık 2024 - Donald Trump, Time dergisinin New York Borsası'nda düzenlediği Yılın Kişisi etkinliğinde konuştu. Time, seçilmiş başkanın artık "dünyanın en güçlü adamı" olduğunu belirtti. Dergiden yapılan açıklamada Trump'ın, "tarihi boyutlarda bir geri dönüşe imza attığı, nesilde bir kez görülen siyasi bir yeniden yapılanmaya öncülük ettiği" belirtildi. Trump bu unvanı ilk başkanlık seçim zaferinin ardından 2016 yılında da almıştı (Alex Brandon/AP)

• 9/30

  11 Aralık 2024 - Gazze Şeridi'nde çocuklar, enkaz yığınlarının arasında su taşıyor. İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları 14 aydan fazla süredir devam ederken, son 15 günde 556 Filistinli hayatını kaybetti, 1511 kişi yaralandı (Ömer el-Kette/AFP)

• 10/30

  10 Aralık 2024 - ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Malibu kentinde çıkan yangın büyüyor. Rüzgarın şiddetlendirdiği yangın, Hollywood elitlerinin ikamet ettiği kıyı topluluğundaki evleri ve işyerlerini tehdit ediyor (David Swanson/AFP)

• 11/30

  9 Aralık 2024 - Suriyeli kurtarma ekipleri Şam'daki Sednaya hapishanesinde gizli bodrum katlarını ararken insanlar hapishanenin çatısında duruyor. Beşar Esad yönetiminin pazar günü düşmesinden beri, yakınlarından haber almayı uman Suriyeli siviller ülkenin en gizli ve en kötü şöhretli hapishanesi Sednaya'ya akın ediyor. İnsan hakları kuruluşlarınca "insan mezbahası" adıyla anılan Sednaya çok sıkı saklanan bir sırdı ve şu ana dek hapishanenin içinden hiç görüntü hiç alınamamıştı (Abdülaziz Ketaz/AFP)

• 12/30

  8 Aralık 2024 - Suriye'nin başkenti Şam'daki Emevi Camii. Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı örgütler başkent Şam'ın kontrolünü ele geçirdi. BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin bir dönüm noktasında olduğunu söyledi. Suriyeli muhalifler, bugün 16.00'dan yarın 05.00'e kadar Şam'da sokağa çıkma yasağı ilan etti. Kutlama amacıyla da olsa kalabalık meydanlarda ateş açılmaması için çağrı yapıldı (Aref Tammawi/AFP)

• 13/30

  7 Aralık 2024 - İtfaiyeciler, Hollanda'nın Lahey kentindeki bir mahallede meydana gelen patlamanın etkisiyle yıkılan bir binanın önünde duruyor. Sabah erken saatlerde yaşanan patlamada 5 daire yerle bir oldu. Yetkililer en az bir kişinin hayatını kaybettiğini ve 3 kişinin yaralı olduğunu bildirdi. Enkaz altında kalanların sayısıysa net değil. Patlamanın nedeni henüz bilinmiyor fakat polis olay yerinden hızla ayrılan bir arabayı aradıklarını belirtti (Phil Nijhuis/AP)

• 14/30

  6 Aralık 2024 - Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden alınmasını talep eden protestocular, başkent Seul'deki Ulusal Meclis önünde toplandı. Yoon, hem muhalefetten hem de kendi partisinden aldığı tepkilerle 3 Aralık'taki sıkıyönetim kararından yaklaşık 6 saat sonra geri adım atmak zorunda kalmıştı. Muhalefet partileri, başkanın azledilmesi için önerge verirken sivil toplum kuruluşları da lideri istifaya çağırıyor (Kim Hong-ji/Reuters)

• 15/30

  5 Aralık 2024 - İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus yakınlarındaki Mevasi kampına hava saldırısı düzenledi. İsrail hava saldırıları çarşamba günü Gazze'nin güneyinde yerlerinden edilmiş Filistinlilerin kaldığı kampı vurdu ve yakındaki bir hastanenin yöneticisine göre en az 21 kişi hayatını kaybetti. Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu Avrupa-Akdeniz İnsani Hakları İzleme Örgütü (Euro-Med), İsrail'in dün düzenlediği saldırıda Filistinlileri "diri diri yaktığını" belirtti (Abdel Kareem Hana/AP)

• 16/30

  4 Aralık 2024 - ABD'nin New York kentinin Manhattan bölgesinde polis, Hilton Otel'in önünde gerçekleşen saldırının ardından olay yerindeki mermi kovanlarını işaretliyor. ABD'nin en büyük sağlık sigorta şirketlerinden UnitedHealthcare'in CEO'su Brian Thompson, silahlı saldırıda öldürüldü. Saldırganın olay yerinden bisikletle kaçıp Central Park'a gittiği açıklandı. Polis, sokak ortasında 50 yaşındaki Thompson’ı öldüren katili hâlâ arıyor (Stefan Jeremiah/AP)

• 17/30

  3 Aralık 2024 - Eski Gana Devlet Başkanı ve Ulusal Demokratik Kongre'nin (NDC) başkan adayı John Mahama'nın destekçileri Akra'da, 7 Aralık'ta yapılacak başkanlık seçimi öncesinde seçim konvoyunda NDC siyasi partisinin bayraklarını kaldırıyor. Gana'da iki dönem görev yaptıktan sonra istifa eden Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'nun yerine geçecek isim için yapılacak oylamada ekonominin yönetimi kilit rol oynayacak. Oylama, Akufo-Addo'nun iktidardaki Yeni Yurtsever Parti'nin (NPP) adayı ve mevcut Başkan Yardımcısı Mahamudu Bawumia'yla eski başkan ve NDC partisinin adayı John Mahama arasında sıkı bir yarışa dönüştü. Akufo-Addo'nun ikinci dönemine ekonomik kriz, enflasyon ve Gana'nın borç yükünü yönetmek için Uluslararası Para Fonu'yla 3 milyar dolarlık bir anlaşma yapmak zorunda bırakan zayıf para birimi damgasını vurmuştu (Olympia De Maismont/AFP)

• 18/30

  2 Aralık 2024 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Avrupa Birliği (AB) kararının ardından başlayan protestolar sürüyor. Hükümet, AB'ye katılım müzakerelerinin 2028'e kadar askıya alınmasına karar vermişti. İçişleri Bakanlığı protestolarda 113 polisin yaralandığını ve 224 göstericinin de gözaltına alındığını duyurdu (Zurab Tsertsvadze/AP)

• 19/30

  1 Aralık 2024 - Şili'nin başkenti Santiago'da dev Örümcek-Adam balonu, Noel festivalinde sokaklardan geçti. Noel sezonunun başlangıcına işaret eden geleneksel Disney geçidinde Oyuncak Hikayesi'nden Buzz Lightyear ve ikonik Mickey Mouse'un yanı sıra birçok çizgi film karakteri vardı (Esteban Felix/AP)

• 20/30

  30 Kasım 2024 - Kosova'nın kuzeyinde, ülkenin elektriğinin neredeyse tamamını üreten iki termik santrale su sağlayan hasarlı kanalda bir polis devriye geziyor. Polis, cuma günü Varage köyünde meydana gelen patlamanın ardından kanalın çevresinde güvenlik önlemlerini artırdı. Patlama sonrasında güç kaynaklarının büyük ölçüde sağlam olduğu görülmüş ancak bazı bölgelere içme suyu tedarikinde sıkıntı yaşanmıştı. Gece boyunca yapılan çalışmalarla, sabah saatlerinde geçici bir çözümle tekrar su verilmeye başlandı. Komşu ülke Sırbistan, önemli kanaldaki patlamadan sorumlu olduğu suçlamalarını reddetmişti (Valdrin Xhemaj/Reuters)

• 21/30

  29 Kasım 2024 - Notre-Dame Katedrali'nin restorasyonunda çalışan işçiler de dahil olmak üzere katılımcılar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un konuşması için katedralin nefinde toplandı. Macron, katedrali ziyaret ederek restorasyonda görev alanlara teşekkür etti. Fransa'nın en ünlü anıtlarından Notre Dame Katedrali, 2019'da çıkan yangında kullanılmaz hale gelmişti. Katedral yangından 5 yıl sonra, 7 ve 8 Aralık 2024'te düzenlenecek törenlerle yeniden açılacak (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 22/30

  28 Kasım 2024 - Ukrayna'nın Lviv kentinde uygulanan elektrik kesintisi sırasında, jeneratörle aydınlatılan güzellik salonu faaliyet göstermeyi sürdürüyor. Bugün Ukrayna'nın enerji altyapısına devasa bir saldırı başlatan Rusya, dondurucu soğukların görüldüğü ülkeyi acil elektrik kesintileri uygulamaya zorluyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda bin gün eşiği geçen hafta geçilmişti (Yuriy Dyachyshyn/AFP)

• 23/30

  27 Kasım 2024 - Lübnan'da yerinden edilmiş yurttaşlar, Beyrut'un Dahiye bölgesindeki evlerine dönüyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki ateşkes bugün devreye girdi. Lübnan'la İsrail hükümetleri arasında ateşkes antlaşmasına varıldığını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. ABD ve Fransa'nın başını çektiği bir uluslararası koalisyonun ateşkes antlaşmasının uygulanmasına ilişkin destek sunacak (Bilal Hussein/AP)

• 24/30

  26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters)

• 25/30

  26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP)

• 26/30

  24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters)

• 27/30

  23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters)

• 28/30

  22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP)

• 29/30

  21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP)

• 30/30

  20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP)

Çünkü bu basit hesaplamada eksik olan iki unsur var. Friedman'ın takip ettiği ikinci Lübnan iç savaşı, o dönemde belki 350 bini Lübnan'daki mülteci kamplarında yaşayan Filistinli mültecilerin yaşadığı trajediyle yakından bağlantılıydı. Bu mülksüzleştirilmiş insanlar olmasaydı, mezhepçilik çatışmalar ya da bizzat Friedman'ın 1982'de haberleştirdiği Sabra ve Şatilla katliamı olmaksızın varlığını sürdürebilirdi. Ve İsrail'in o yıl Filistinlileri Suriye'ye sürmek ve azınlıktaki Hıristiyan Marunileri iktidarda güçlendirmek amacıyla Lübnan'ı işgal etmesi, iç savaşta hayatını kaybedenlerin neredeyse yüzde 9'una tekabül eden 17 bin cana mal oldu. Bu kısa "İsrailliler ve Filistinliler" yorumu dışında, Friedman Filistin'i hikayeden çıkardı.

Şaşırmış değilim. Çünkü bugün Birleşik Devletler'deki en bariz siyasi Ortadoğu karşılaştırması Filistinliler ve Siyahi Amerikalılar arasında ortaya çıkıyor. Hayır, mücadelelerden birinin milliyetçilik, diğerinin ırkçılık üzerine olduğunu biliyorum. Fakat İsrailliler ve sözde arkadaşları Beyaz bir polisin Siyahi bir Amerikalıyı vurmasıyla İsrailli bir polisin bir Filistinliyi vurması arasında bir paralellik olduğunu öne süren herkesi karalamaya çalışsa da, Amerika'daki Siyahi erkekler ve kadınlarla Filistinlilerin ortak bir talebi var: Haysiyet. Ve insan hakları.

Siyahi Amerikalılar ataları dört yüz yıl önce köleleştirildiğinde mülksüzleştirildi. Filistinliler yarım yüzyıldan biraz daha uzun bir süre önce topraklarından mahrum bırakıldı. Fakat her ikisinin de birçok ortak noktaya sahip meşru şikayetleri var. Filistin Boykot, Tecrit ve Yaptırım (BDS) hareketine destek verenlerin ABD'deki Siyahilerin Hayatı Önemlidir hareketine yürekten destek vermesi şaşırtıcı değildi.

Ve birçok Siyahi Amerikalının Filistin trajedisi karşısındaki kişisel tepkilerini göz ardı etmek imkansız. ABD'ye yaptığım pek çok seyahatte, ne zaman siyahi biriyle Ortadoğu hakkında konuşsam, her zaman istisnasız olarak Filistinliler için duydukları sempati ve üzüntüyü dile getiriyorlar. Batı Şeria, Gazze ve diasporadaki Filistinli mülteciler hakkında her zaman bilgiyle, açıkça ve samimi bir kaygıyla konuşuyorlar.

Yine de çoğu Beyaz Amerikalı, Ortadoğu'ya solcu bir perspektiften dahil olanlar hariç (tabii ki buna birçok Yahudi Amerikalı da dahil), neredeyse her zaman Filistinlilerle ilgili herhangi bir açık tartışmaya telaşa kapılarak yanıt veriyor. İsrail'i eleştirmenin bedelini biliyorlar.

Ama görünen o ki bunların hiçbiri Amerikan seçimleri sırasında tartışılmaya değer değil. Merak ediyorum, Lübnan'daki dinlere bu denli kendini kaptırmış Friedman neden Amerika'daki Hıristiyan Evanjeliklerin Trump üzerindeki acınası etkisinden ve İsrail'e verdikleri destekten hiç bahsetmedi? Bu ABD seçim kampanyasında, hele ki bu haftanın Trumpvari curcunasında tartışma konusu edilebilecek bir şey değil, herhangi bir Amerikan gazetesinde köşe yazısında tartışılabilecek bir şey hiç değil. Fakat bu, ülkenin Ortadoğu'daki politikasının (tabii Trumpland'da böyle bir varlık bulunuyorsa) merkezinde yer alıyor.

Elbette hepimiz biliyoruz ki Amerikan seçimlerinde, çoğu demokraside olduğu gibi eğitim, sağlık ve istihdam ilk sırada geliyor ama Birleşik Devletler'in geleceğini Lübnan gibi parçalanmış, trajik bir ulus çerçevesinde tartışacaksak, Ortadoğu'dan çıkarılması gereken gerçek dersler hakkında konuşalım. Ve Friedman'ın iddia ettiği gibi şu anda Amerika'daki her şey siyasiyse, bir sonraki başkanın önümüzdeki aylarda kaçınılmaz olarak tehlikeler listesinin başında bulacağı toprakların en kanlı tarihi hakkındaki gerçekleri söylemeliyiz.

Tom'un hâlâ iyi bir arkadaş olduğunu eklemeliyim. Aslında, Kovid-19 hepimizi kuşatmadan birkaç ay önce Friedman'la ben aynı sahnede olmasak da İrlanda'nın doğu kıyısındaki bir kitap festivaline katılmıştık. Pazar kahvesi için yerel bir köy bakkalında buluştuk ve orada Trump'ın güvenilmezliği karşısındaki küçümsemesini ifade etmişti (bence yeterli bir küçümseyiş değildi ama Tom böyle biri işte). Ve ayrılırken kahve dükkanının yıllardır tanıdığım sahibi Mairead'e hoşça kal dedim. Tom'u tanıtmak üzereydim ki ona o tatlı gülümsemesiyle "Ben de Amerika'nın Robert Fisk'iyim" dedi.

Tanrı şahidim olsun, bu hiç aklıma gelmemişti!

independent.co.uk/independentpremium/voices

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk