Kiev’den Harkov’a 5 saatlik yolculuk için kalkan tren Harkov’a yaklaştıkça, iş, aile ve etrafımdaki gündelik meselelerden oluşan sohbetler yerini giderek ulusal siyasete bıraktı. Ukrayna, herhangi bir eski Sovyet ülkesinin seçimlerinde görülebilecek en olağanüstü değişikliklerden birini yaşmaya sadece birkaç gün uzaklıkta olabilir.
Ukrayna’nın 2. şehri devam eden seçim kampanyasına dair birkaç ipucu veriyor. Mesela televizyonda kurmaca bir başkanı canlandıran komedyen Volodymyr Zelenskiy, şu an koltuğunda oturan başkanı gerçekten büyük bir yenilgiye uğratabilir.
Başkentin etrafını çevreleyen ana yolları süsleyen reklam panolarında neredeyse hiç rekabet yok. Pazar günü oy kullanmaya gitmeden önce, şu anki başkan Petro Poroshenko’nun, mor arka plan üzerinde, seçmenleri “Düşünmeye…” çağırdığı tek bir kelime bile göremeyeceksiniz. Ya da zekice tasarlanmış, Poroshenko ve Rus Lider Putin’in karşı karşıya geldiği, “21 Nisan - belirleyici seçim” veya“Zelenskiy’e oy ver, Putin’i al” diyen bir afiş de göremeyeceksiniz.
Harkov’da birkaç saat dolaştıktan sonra, Zelenskiy’nin alametifarikası olan ve “eski dönemin sonu” öngörüsünde bulunan birkaç yeşil postere (Zelenskiy yeşil anlamına geliyor) rastladım. Bir de yıpranmış bir kapı üzerinde, birinin soymaya uğraştığı yarım düzine Zelenskiy çıkartmasının izlerine denk geldim. Yerel televizyonda tanıdık şeyler vardı: Muhtemelen seçimlerden çok daha önce, yolları geliştirmek (geç bile kalındı) ve su sızıntılarını önlemek için hazırlanan planlar hakkında bir şeyler öğrenirsiniz.
Ancak bütün bunlar, seçimin gerçek bir mevzu olmadığını göstermiyor. Aksine; Harkov’da 31 Mart’taki ilk turda sandığa gidenlerin oranı neredeyse yüzde 70 civarında. 5 yıl önceki ilk turdaysa katılım, yüzde 50 civarındaydı. Bu ayrıca, Harkov seçmeninin ulusal tabloyla çeliştiği anlamına da gelmiyor. Ukrayna’nın pek çok kentli seçmeni gibi, o da Zelenskiy’i, ülke genelinde aldığı yüzde 30’luk oranı biraz daha artırarak, yüzde 36’yla destekledi.
Fakat şehirde, siyaset konusunda bir suskunluk var. Ve bunun iyi bir gerekçesi bulunuyor. 1,4 milyon nüfusuyla hem bir öğrenci şehri hem de bir endüstri merkezi olan Harkov, Ukrayna’nın doğusuyla batısı arasında bugünkü fay hattını oluşturuyor. Rusya sınırından yalnızca 35 km uzaklıkta ve sadece 4 saat içinde Rusya’nın desteklediği isyancıların can aldığı savaşın merkezi Donbass’a ulaşabilirsiniz. Yani Rusya, bir adımınızla dost, bir adımınızla düşman oluverir.
İlk turdaki sonuçlarda ülke, Başkan Poroshenko’ya (yüzde 17’yle) ikinciliği verirken, Harkov en Rusya yanlısı aday olan Yuriy Boiko’yu önemli bir oranla, (yüzde 26’yla) ikinciliğe getirdi. Poroshenko ise yüzde 9’la 3. oldu.
Sadece Harkov değil, en hafif deyimiyle Poroshenko’nun şehri de, 2014’te Viktor Yanukovych’in başkanlıktan düşürülmesinden sonra tehlikeli bir biçimde isyan bölgesine yaklaştı. Bu yaşananla, Ukrayna iç savaşı gerçek bir ihtimal haline getirerek 2’ye bölünmüş oldu. Olayda, bazı uzmanların Harkov belediye başkanıyla taraf değiştirmesi, Kiev’e sadık güçlerin müdahalesi ve muhtemel şüpheli oligarkların dahil olması Harkov’un arada kalmasına neden oldu. Şehir, 5 yıl önce çözüme ulaşamayan olaylar yüzünden neredeyse 2’ye bölündü ve hala da öyle.
Siyasetten kaçınılması ve Ukrayna Güvenlik Hizmetleri’nin merkezi otobüs duraklarına koyduğu “Şehrimizi huzur içinde tutalım. Eğer herhangi bir devlet karşıtı aktivite duyarsanız, 0800’i arayın…” uyarıları, şehirdeki huzurluğun belirtilerinden. Güvenlik güçleri, kamusal alanlarda ve aktarma merkezlerinde epey görünür halde. Ve doğudaki savaş Kiev’de olduğundan çok daha yakın hissediliyor. Ama bu yalnızca coğrafi konumdan kaynaklı değil. Şehirde pek çok üniformalı er ve “modaya uygun” askeri kıyafetler giymiş, ceketli ve şapkalı ergen görebilirsiniz. Gönüllüler “her şey zafer için” yazan başlıklarıyla maddi ve manevi destek topluyor.
Harkov bu kez savaşı merhametle savuşturdu. II. Dünya Savaşı sırasında Alman güçlerince bombalanmış ve işgal edilmiş şehir, savaşın anlamını çok iyi biliyor. Fakat, ekonomisi Rusya’yla yaşanan ticaret kaybından ciddi biçimde zarar görüyor ve bir yandan da mülteci akınıyla mücadele etmeye çalıyor. Siyasetin yasak bölge haline gelmesine şaşmamalı.
Tüm bunlar, Zelenskiy’nin apolitik söyleminin ve değişim sözünün burada neden işe yaramadığını gösteriyor. Fakat başka noktalar da mevcut. Zelenskiy’nin genç seçmenler üzerinde bir cazibesi var ve Harkov büyük bir öğrenci nüfusuna sahip. Buna ek olarak, başkanlığa itilen bir taşra öğretmenini canlandıran Zelenskiy’nin “İnsanların Hizmetçisi” programı var. Program büyük ölçüde Rusça hazırlanıyor. Kiev’in uygulamaya çalıştığı tek dil politikası, sadece Harkov’u değil, Rusça konuşanları da rahatlatıyor.
Zelenskiy, ilk turdaki eğilimin ortaya çıkardığı gibi, bölünmüş bir ülkenin birleştirici adayı olabilir. Poroshenko Batı Ukrayna’da kazanırken, çatışma bölgesine yakın doğuda Boiko önde. Fakat, haritanın büyük bir kısmı Zelenskiy yeşili ve bu, oylamanın nasıl bir hava yarattığını gösteriyor. Son oylamadaki eğilim, Zelenskiy’e 72’ye 24 oranında çok ciddi bir avantaj veriyor. Kısa bir süre önce oy verme konusunda “net” olanlar arasında, Zelinsky lehine yüzde 40 ila 60 oranında eğilim vardı.
Pek çok kişi (buna ben de dahilim) 2. turun birbirine yakın sonuçlar çıkarabileceğini düşünüyor. Seçmenler, yüksek mevkilerdeki acemilikten ya da son anda ortaya bir sürpriz çıkarabilecek “kirli oyunlardan” endişeleniyor. Yine de, şu ana kadar büyük bir hadise yaşanmadı. Özellikle, kimse bir Rus veya Amerikan müdahalesi tespit etmedi (zaten kimse de müdahale aramaya istekli değil). Zelenskiy’ye karşı antisemitik karalamalar çoğunlukla savuşturulurken, Zelenskiy’nin sürgünde bir banka oligarkı olan Ihor Kolomoyskyi’nin has adamı olduğu yönünde iddialar ortaya atıldı ama destek görmedi.
Seçimlerdeki büyük farka cevaben, belki Poroshenko yaklaşımını dikkate değer biçimde değiştirir. Başkanlık otoritesini desteklemek için tasarlanan resmi toplantılardan, daha küçük ve etkileşimli etkinliklere geçiş yaptı. Takımını yeniden kurdu. Dahası dramatik bir dönüşle, rakibinin doğal yaşam alanında, bir televizyon programında Zelenskiy’le tartışmayı kabul etti.
Acaba hala deneyiminin ve ağırbaşlılığının günü kurtaracağını düşünüyor mu? Üstelik rakibi her ikisine de sahip olmadığını kabul etmişken... Bu uzun bir süreç, fakat Poroshenko ciddi problemler yaşanırken Ukrayna’yı 5 yıl boyunca ayakta tuttuğu için bağışlanabilir. Ukraynalıların AB ülkelerine vizesiz seyahat etmesini sağladı, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin özerkliğini korudu ve Batı’dan daha fazla savunma desteği aldı. Bunlar elbette değerli şeler olmalı?
Fakat seçmenlerin tercihlerini yeniden gözden geçirmesi ve Zelenskiy’nin siyasi imajının bir parçası olan masumiyetinin cazibesiyle hesaplaşması için artık çok geç. Harkov, Sovyet altyapısının çürüdüğü ve yüksek profilli projelerin parasızlıktan savsaklandığı mevcut duruma yönelik memnuniyetsizliğin hızla arttığı bir yer.
Son reklamında, Zelenskiy genç Ukraynalılardan oluşan neşeli bir kalabalığı yaya geçidine götürüyor. Trafik ışığındaki küçük kırmızı adam yeşile (Zelenskiy yeşiline) dönüyor ve TV yıldızıyla yurttaş grubu karşıya geçiyor. Bu kesinlikle Zelenskiy’nin Pazar günü umduğu tablo ve Poroshenko, kendi adına, yenilgiyi kabul etmiş görünüyor. Bu tip bir temiz, belirleyici ve demokratik değişim, bezgin Ukrayna’nın ihtiyacı olan yenilenmenin bir parçası olabilir. Konu mizaha gelince, Ukrayna bunu pekala yapabilir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
https://www.independent.co.uk/voices
Independent Türkçe için çeviren: Esra Güngör
© The Independent
