Sigortasız işçi, iş kazası geçirirse ne olur? Yaptırımlar can yakabilir...

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi Okan Karagülle yazdı

Fotoğraf: AA

İş kazaları, çalışma hayatının kaçınılmaz bir gerçeğidir.

Çalışanlar, özellikle riskli sektörlerde görev alırken, çeşitli tehlikelerle karşı karşıya kalırlar.

Bu tür kazalar, çalışanların hayatını ve sağlığını doğrudan etkilerken, işverenler ve devlet için de önemli yasal ve ekonomik sonuçlar doğurur.

Türkiye'de iş kazası sonrası hak ve sorumluluklar büyük ölçüde 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir.

Ancak, bu haklardan yararlanabilmek için işçinin sigortalı olması gerekir.

Sigortalı çalışanlar, iş kazası durumunda, iş gücü kaybı, tedavi masrafları ve maddi tazminat gibi haklara sahipken, sigortasız çalışanlar bu haklardan mahrum kalır.


Sigortasız çalışmanın tanımı ve yaygınlığı

Sigortasız çalışma, bir işçinin çalıştığı işyerinde yasal zorunluluklara rağmen, Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) kaydedilmemesi anlamına gelir.

Türkiye'de sigortasız işçilik, özellikle taşeron işlerde, inşaat sektöründe ve mevsimlik tarım işlerinde yaygın bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

Çalışanlar, işveren tarafından sigortalanmadıkları için yasal güvenceden mahrum kalıyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Sigortasız işçilik, hem işçinin hem de ülke ekonomisinin aleyhine olan ciddi bir durum.

Sigortasız çalışanlar, iş kazası gibi olumsuz durumlarla karşılaştıklarında büyük bir maddi zarara uğrayabiliyor.

Bunun yanı sıra, devletin sosyal güvenlik sistemine katkıda bulunmadıkları için kamu kaynakları da bu durumdan zarar görüyor.


İş kazası nedir?

İş kazası, çalışanların işyerinde veya iş ile ilgili faaliyetler sırasında maruz kaldıkları ve bedensel ya da ruhsal zarar gördükleri olaylardır.

Bir inşaat işçisinin yüksek bir iskelede çalışırken güvenlik kemerini takmadığı için dengesini kaybederek yükseklikten düşmesi, bir tekstil fabrikasında çalışan ve doğum sonrası işe dönen bir annenin, süt sağma molasında özel odada ayağını burkarak incitmesi, bir satış personelinin stres altında ve yoğun tempoda çalışırken işini kaybetme kaygısıyla sürekli ek mesai yapması sonucu işyerinde panik atak geçirmesi ve hastanede "anksiyete bozukluğu" teşhisi konulması gibi olaylar iş kazasına örneklerdir.

Sigortalı işçiler, iş kazası durumunda SGK tarafından tedavi masrafları karşılanır, gelir kaybı tazmin edilir ve iş kazasının yol açtığı zararlara karşı çeşitli haklar sağlanır.

Sigortasız çalışanlar ise, bu haklardan büyük ölçüde mahrum kalarak tedavi masraflarını kendi cebinden ödemek zorundalar.

Ayrıca, iş kazasının iş gücü kaybı yaratması durumunda, işçi herhangi bir gelir desteğinden yararlanamaz.


Sigortasız işçi çalıştıran işverenlerin kaybı büyük!

İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre, işverenin her çalışanı işe başladığı günden itibaren sigorta yapma zorunluluğu var.

Sigortasız işçi çalıştıran işverenler için çeşitli yaptırımlar söz konusu:

  1. İdari para cezası: İşveren, her sigortasız işçi için idari para cezasına çarptırılır. Bu ceza, her bir sigortasız işçi için gün sayısına göre hesaplanır ve yüksek meblağlara ulaşabilir.
     
  2. Prim borcu: İş kazasının tespiti durumunda geriye dönük olarak işçinin sigorta girişinin yapılması ve hizmetlerinin bildirilmesi işverenden istenebilir. Bu durumda işveren, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren geriye dönük primleri, gecikme faizi ile birlikte ödemek zorunda kalır.
     
  3. Sigorta prim teşvik ve desteklerden mahrum kalma: Kayıt dışı işçi çalıştıran işverenler, SGK prim teşvik ve desteklerinden yararlanamaz ve dolayısıyla işverene ciddi bir maliyet unsuru oluşturur.
     
  4. Tazminat yükümlülüğü: İş kazası geçiren sigortasız işçi, işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir. İşveren, işçinin tedavi masraflarını, kazanç kaybını ve kalıcı sakatlık durumunda sürekli bakım giderlerini karşılamakla yükümlü olabilir. SGK tarafından geçici ya da sürekli iş göremezlik gelirlerinin peşin sermaye değerini ödemek zorunda kalabilir.
     
  5. Ceza davası: İş kazası sonucu işçinin hayatını kaybetmesi veya ağır yaralanması durumunda, işveren hakkında taksirle yaralama veya taksirle öldürme suçundan ceza davası açılabilir. Mahkeme, iş güvenliği tedbirlerinin alınmaması veya ihmalin büyüklüğüne bağlı olarak işverene hapis cezası verebilir.


Sigortasız işçinin hakları neler?

Sigortasız bir işçinin iş kazası geçirmesi durumunda, haklarını arayabileceği bazı yollar bulunuyor.

Bu haklar, sigortalı işçilere kıyasla daha sınırlı olsa da işçi ya da hak sahipleri bazı tazminat ve sosyal güvenlik yardımlarından yararlanabilir.

Sigortasız işçi, iş kazasını SGK'ya doğrudan kendisi ya da yakınları aracılığıyla bildirerek SGK tarafından kazanın iş kazası olup olmadığı ile ilgili inceleme başlatılabilir.

SGK, iş kazasını tespit ettikten sonra sigortasız işçinin sağlık hizmetlerinden faydalanmasına izin verir.

İş kazası sonucu işçinin yüzde 10 ve üzerinde meslekte kazanma gücü kaybı söz konusu ise işçiye kayıp oranında ömür boyu alabileceği sürekli iş göremezlik ödeneği ödüyor.

İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kaybı yüzde 60 ve üzeri, ayrıca en az 1800 sigorta günü var ise malulen emeklilik aylığı alabilir.

İşçi vefat ettiğinde ise geride kalan eş ve çocukları bu haklardan yararlanabilirler.


Sigortasız işçi maddi ve manevi tazminat davası açabilir

Sigortasız işçi, iş kazası sonucu oluşan zararları için işverene karşı maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

Maddi tazminat, işçinin tedavi masraflarını, kazanç kaybını ve sürekli iş göremezlik durumunda gelecekteki gelir kaybını kapsar.

Manevi tazminat ise işçinin yaşadığı acı ve sıkıntıyı gidermeyi amaçlar.


Sonuç

Sigortasız işçilerin iş kazası geçirmesi, işçi için büyük hak kayıplarına, işveren için ise ciddi hukuki ve mali sorumluluklara yol açar.

Bu tür sorunların önüne geçebilmek için işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve çalışanların sigortasız çalışmaktan kaçınması gerekir.

İş kazalarının önlenmesi ve sosyal güvenlik sisteminin tam anlamıyla işlemesi, daha güvenli ve adil bir çalışma hayatının temel taşlarından biridir.

 

Sorularınız için: [email protected]

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU