Asgari ücrette bu hatalara ağır yaptırım var! SGK inceliyor

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi Okan Karagülle yazdı

Fotoğraf: Canva

Asgari ücret, 1 işçinin 1 ay boyunca tam zamanlı çalışması karşılığında alabileceği en düşük ücret miktarını ifade eder.

Bu miktar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenir ve düzenli aralıklarla güncellenir.

Söz konusu ücret, işçinin temel ücretlerinden biri olmakla birlikte, işveren bakımından bir maliyet unsuru oluşturur.

Bu nedenle işveren maliyetlerini karşılamada teşvik ve desteklerin önemi ortaya çıkar. Son dönemlerin en önemli desteği ise asgari ücret desteğidir.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Asgari ücret desteği; artan işveren maliyetlerinin azaltılması amacıyla 2016 yılı mart ayından itibaren uygulamaya konmuş olan, işverenin SGK sigorta prim borcuna mahsup edilmek üzere verilen devlet desteğidir.

Uygulamaya başladığı dönemde sürekli olmayacağı düşünülse de; sigortalı maliyet artışlarına paralel olarak kayıt dışı sigortalı çalıştırmanın ve işçi sayısını azaltarak bu yükü hafifletmeye çalışmanın önüne geçmek, işverenlerin rekabet gücünü artırmak ve kayıtlı istihdamı teşvik etmek, asgari ücretle çalışanların yoğunlukta olduğu küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklemek amacıyla 2018 ve 2022 yıllarında bazı dönemler hariç verilen destek tutarları, günün ekonomik koşullarına göre güncellenerek bugüne kadar uygulanageldi.

Bu yazımızda, asgari ücretten nasıl ve kimlerin yararlanabileceği, hangi durumlarda asgari ücret desteğinin yasaklanacağı ve sonuçlarının ne olacağı açıklanmaya çalışılacaktır.

Özellikle emek yoğun sektörlerde ve asgari ücretle çalışan sayısının fazla olduğu işletmelerde bu yazı konunun önemi bakımından oldukça faydalı olacaktır.

25 Ocak 2023 tarihinde TBMM'de kabul edilen 7495 sayılı Kanun'un asgari ücret desteğine ilişkin 6'ncı maddesi ile 01 Ocak 2024 ile 31 Aralık 2024 dönemi için işverenlere verilecek olan asgari ücret desteği aylık 700 TL (günlük 23,33 TL) olarak kararlaştırıldı.


Başvuru nasıl yapılır?

Asgari ücret desteğinden yararlanmak için işverenlerin herhangi bir yere başvuru şartı bulunmuyor; şartları taşıyan işverenler bu destekten yararlanabilir.

Yararlanabilme şartları neler?

  • Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin veya Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinin yasal süresinde verilmesi gerekiyor.
     
  • Sigorta primlerinin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nde belirtilen yasal süresinde (ait olduğu ayı takip eden ayın sonunda) ödenmesi gerekiyor.
     
  • 2024 yılı ocak ila aralık ayları için sigorta primine esas kazancın eksik bildirilmiş veya hiç bildirilmemiş olması gerekiyor.
     
  • 2024 yılı ocak ila aralık ayları için çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirdiği sigortalıları fiilen çalıştırmadığı yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması gerekiyor.
     
  • İşyerinin yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması; borçlarının çeşitli kanunlar gereğince yapılandırılmış veya 6183 sayılı Kanun'un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş olması gerekiyor.
     
  • 2024 ocak ila aralık aylarında bildirilen sigortalı sayısının, 2023 yılı ocak ila aralık aylarında en az bildirim yapılan aydaki sigortalı sayısından az olmaması gerekiyor.

Ne kadar destek verilecek?

2024 yılı öncesi tescil edilen işyerleri için prime esas günlük kazancı 671 TL, toplu iş sözleşmesi uygulanan işyerleri için bin 341 TL ve linyit ile taşkömürü çıkarılan işyerleri için bin 789 TL ve altında olan uzun vadeli sigorta kollarına tabi tüm sigortalıların çalışma gün sayısının günlük 23,33 TL ile çarpılması sonucu bulunacak tutar destek olarak verilecektir.

2024 yılında tescil edilen işyerleri için ise uzun vadeli sigorta kollarına tabi tüm sigortalıların çalışma gün sayısının günlük 23,33 TL ile çarpılması sonucu bulunacak tutar destek olarak verilecektir.


Asgari ücret desteği hangi durumda yasaklanır?

Yapılan kontrol ve denetimlerle, mahkeme kararıyla, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan yazılardan işyerinde kayıt dışı sigortalı çalıştırıldığı, bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı ve çalışan sigortalının primine esas kazancın eksik bildirildiği veya hiç bildirilmediği tespit edilmesi halinde, 2024 yılı ocak ila aralık ayında asgari ücret desteği yasaklanmaktadır.

Ancak gözden kaçan bir husus daha vardır ki; 2024 yılında destekten yararlandıktan sonra yararlanılan ay için yasal süresi dışında ek APHB/MPHB verilmesi veya belge türü/kanun türü değişikliği yapılması gibi nedenlerden dolayı borç ortaya çıkması durumunda, borç tahakkuk edilen ay için asgari ücret desteği verilmeyecektir.

Ayrıca oluşan bu borç, takip eden ay sonuna kadar ödenmez/yapılandırılmaz ise, ödendiği aya kadar verilen asgari ücret destekleri gecikme zammı ve cezası ile geri alınacaktır.


İşyerine neden sonradan borç oluşur?

Aşağıda belirtilen durumlarda yasal süresi dışında kayıt ve belge verilmesinde borç oluşur:

  1. Emekliliği onaylanmayan sigortalıyı emekli olarak bildirmek: EYT sürecinde binlerce sigortalı emekli oldu, sigortalılık süresini ve gün şartını doldurmayanlar da peyderpey emeklilik talebiyle SGK'ya başvuruyor. Emeklilik talebi SGK'ya ileten sigortalı, ekonomik koşullar gereği tekrar çalışma eğilimindedir. Bu kişiler Sosyal Güvenlik Primine Tabi (SGDP) olarak bildiriliyor. Ancak başvurudan birkaç ay sonra kişinin talebini işleme alan SGK, dosya incelemesi sonucu kişinin emekliliğini reddettiğinde, işveren de bu sürede SGDP'den vermiş olduğu bildirimleri tüm sigorta kollarına çevirmesi gerekir. Böyle bir durumda ilgili ayda prim oranı farklılığından dolayı borç kalır. Bu durumda borç kalan ay veya aylardaki asgari ücret desteğinden olabilirsiniz.
     
  2. Hatalı teşvik bildirimi yapmak: İşveren, işçi maliyetini azaltmak adına SGK teşviklerinden azami yararlanma eğilimindedir. Ancak sigortalı sayısının fazla olmasından kaynaklı kontrol güçlüğü, SGK teşvik şartlarının çok detaylı olması, program hatası, bilgi eksikliği gibi nedenlerden dolayı; sigortalı ya da işveren yönünden şartlar uygun olmadığı halde sigortalılar teşvikli belge türü ile SGK'ya bildiriliyor. Takip eden günlerde SGK kontrollerinde verilen bu teşvikli bildirgeler hatalı düşmekte, hatalı teşvikleri iptal ediyor. Bu durumdan kaynaklı borç oluşuyor. İşveren, hem hatalı teşvikten kaynaklı prim farkını hem de borç tahakkuk eden ay veya aylardaki asgari ücret desteği tutarının tamamını gecikme zammı ve cezası ile geri ödemek durumunda kalacaktır.
     
  3. Yasal süresi dışında ek belge vermek: Bilerek veya bilmeyerek sigortalının prime esas kazancının eksik bildirilmesi veya hiç bildirilmemesi nedeniyle verilen yasal süresi dışında ek belge verilmesi durumunda borç oluşacaktır. Ayrıca, fiili hizmet zammı kapsamında bildirilmesi gereken sigortalının hatalı olarak normal sigortalıların içinde bildirilmesi durumunda, bu sigortalının hizmetlerini düzeltmek için verilen iptal/ek belgeden prim oran farkından dolayı borç oluşacaktır. Bu durumda borç kalan ay veya aylardaki asgari ücret desteğinden olabilirsiniz.
     
  4. Feshin geçersizliği (işe iade) kapsamında ve Toplu İş Sözleşmesi (TİS) kapsamında ek belgeleri yasal süresi dışında vermek: 4857 sayılı Kanun'un 21'inci maddesine istinaden verilen kararlar uyarınca göreve iadesine karar verilen sigortalı için verilmesi gereken belgeler ile toplu iş sözleşmesi nedeniyle geriye yönelik ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nde belirtilen yasal süresi içinde verilmemesi durumunda da borç oluşuyor. Prime esas belgelerin süresi dışında verilmesinden kaynaklı borç oluşacağından, borç oluşan ayların asgari ücret desteğinin geri alınacağı düşünülüyor.

Örneğin; prime esas kazancı 30 bin TL olan (A) işvereni, sigortalıları için toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamında 2024/Ocak-Ağustos (8 ay) 5 bin TL ücret farklarını 27'sinde (yasal süresi dışında) verdiğinde; teşvik kaybı 200 bin TL, idari para cezası 480 bin 60 TL, asgari ücret desteği kaybı 560 bin TL olacaktır.

Örneğin; (A) işverenin 2024 yılı temmuz ayında (B) sigortalısını kuruma bildirmediği 19 Eylül 2024 tarihinde tespit edildiğinde, işveren 2024 ocak ila aralık aylarında/döneminde destekten yararlanamayacağı gibi, 2024 yılı ocak ila aralık aylarında/döneminde yararlanılmış destek tutarı olması halinde, yararlandırılan tutarlar gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacaktır.
 


Asgari ücret desteğini kaybetmeyin, maliyeti çok yüksek…

Uygulanacak idari para cezasına ilaveten, teşvikin yasaklanması sebebiyle asgari ücret desteğinden yıl boyunca yararlanılamaması durumunda oldukça maliyetli sonuçlar ortaya çıkıyor.

Örneğin, 100 sigortalı çalıştırılan bir işyerinde herkesin asgari ücret desteği aldığını varsayarsak, aylık 70 bin TL asgari ücret desteği yasaklılığı yıllık 840 bin TL; 1000 sigortalı için aylık 700 bin TL asgari ücret desteği yasaklılığı yıllık 8.400 bin TL asgari ücret desteği kaybı ortaya çıkaracaktır.


Ücretlerden kaynaklı destekten olmayın

İstihdama yönelik SGK teşvik şartları çok detaylı olup, günün ekonomik koşullarına göre dinamik bir yapıda sürekli değişkenlik gösteriyor.

Detayların iyi bilinmesi, değişikliklerin yakından takip edilmesi önemli.

Sigortalıların bildirimleri konusunda İnsan Kaynakları Müdürleri/Sorumluları ve mali müşavirlerin dikkatli olması; kendiliğinden olsun veya kurumca tespit olsun, sonradan süresi dışında ek tahakkuk vermemek adına hangi ödemelerin sigortalı prime esas kazanca dahil olduğunu konusunda eğitim almaları, hangi sigortalıların teşvik şartlarını taşıdığını iyi analiz etmeleri, işletmelerin değişen rekabet koşullarında maliyet avantajlarını yakalaması bakımından hayati önem arz ediyor.

 

Sorularınız için: [email protected]

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU