Yazının başlığında sorulan sorunun elbette cevabı açık.

Tabii ki hiç düşünmeksizin "hayır" diye net bir cevap da verebilir ya da "bizim bilmediğimiz bir bilgi mi var? Bir söyleşisinde mi geçiyor?" gibi bir merak duygusuyla tereddütle de yaklaşabilirsiniz.

Hiç merak etmeyin, benimki sadece spekülasyon; yani herhangi bir yerde böyle bir beyanını görmedim, rahat olabiliriz bu anlamda.

Fakat Frederic Jameson'la "Tanpınar"ımızın bir noktada birleştiğini söylesem ve "okumamıştır ama edebiyatı aynı yerden okumuşlardır" desem ne dersiniz?

Görüldüğü gibi, başlıktan itibaren hep soru cümleleriyle ilerleyen bir yazıyla karşı karşıyasınız.

Doğru cevaptan çok doğru soru sormanın gerektiğine ve bilimde "doğru"nun yanlışlanana dek kabul edilen geçici bir bilgi olduğuna inandığım için bu yöntem bana daha doğru geliyor.

Peki, edebiyat eleştirisine ve diğer sosyal bilimlere getirdiği yeni yaklaşımlarla ve özellikle geç kalmış bir kapitalizm olarak tanımladığı postmodern paradigmaya karşı geliştirdiği tezlerle tanınan Marksist eleştirmen F. Jameson'ın Tanpınar'ın romanını okumuş ya da okumamış olmasının önemi nedir?

Öncelikle, her ikisinin de özellikle roman türüne yaklaşımlarının benzer olduğu görülüyor.

F. Jameson'dan başlayarak konuya girelim.

Bilindiği gibi, Jameson "ulusal alegori" kavramını Batı dışı toplumların ürettiği romanları incelerken tartışmaya açar.

Ona göre, özellikle 20'nci yüzyılın başından itibaren ortaya çıkan ve modernist diye adlandırılan sanatçılar, topluma sırtlarını dönmüş ve elitist/aristokratik bir tutumla estetiği öne çıkarmışlardır.

Jameson, sanatçıların bu tutumunun aslında kapitalist burjuva değer yargılarına bir tepki olduğunu belirtir.

Bu anlamda, moderniteye karşı çıkışın bir sembolü olan modernist tavır, sembolizmden dadaizme, sürrealizme kadar aynı saikle hareket etmiştir.

Sanatçıların, özellikle romancıların eserlerini şiirselleştirmeleri, sıradan okuru kendinden uzaklaştırırken, temalar da toplumsal konulardan bireyselliğe, biçimci denemelere dönüşmüştür.

Evet, sanat değeri yüksek romanlar kaleme alınıp yüzyılın başında Henri James'in rüyası J. Joyce, V. Woolf gibi modernist yazarların estetik romanlarıyla şiirle boy ölçüşür hale gelirken, kapitalist toplumsal düzenden kaynaklanan sorunlar halının altına süpürülmemiş, fakat iyice imgesel boyutlara, ancak ehlinin ideal okurun anlayacağı bir metinselliğe dönüşmüştür.

İşte Jameson'un itirazı da bu noktada ortaya çıkar. Her şeyden evvel, tıpkı ünlü kuramcı Terry Eagleton gibi sıkı bir Marksist olan Jameson, Batı romanını bu anlamda olumsuz bir eleştirel okumaya tabi tutarak "ulusal alegori" kavramıyla bizi tanıştırır.

Bir Marksist eleştirmen olarak sanatı toplumsallıktan ve insanın toplumsal varlığından ayrı görmeyen; sömüren-sömürülen arasındaki eşitsizliğin belirsiz kılınmasından rahatsızdır.

Hatta asıl eleştiri oklarını postmodernizme yöneltecek ve en azından söz konusu çelişkilerin modernist romanlarda bulunmasına rağmen postmodernizmin doğası gereği her şeyi birbirine eşit kılan ve her türlü izleği parodiye çevirerek hayatı sanal bir gerçekliğe dönüştüren tutumuna karşı daha sert bir tutum geliştirecektir.

Önemli postmodernist düşünürlerden Lyotard'ın ideolojiler çağının bittiğini ilan etmesi, doğal olarak Jameson gibi Marksist bir kuramcının kabul edebileceği bir görüş değildir.

Yeri gelmişken bu ufuk açıcı kavramı temellendirmek için postmodernist tutum hakkında çok kısa bilgi verelim.

Bilindiği gibi, modernist tutumun elitist eserleri, sıradan roman okuyucusunu şiir okuruna çevirmiş ve evrilemeyenler kapı dışı edilmiştir.

Postmodernizm, aslında elitist/estetik tutumun bir sonraki evresidir ve acı duymadan acı duymayı, ideolojik ve dinsel her türlü konunun parodiye çevrilerek içinin boşaltılmasını öne çıkarır.

Yani, semptomiktir; sahici değildir. Zaten akımın kendisi bunu kabul eder, saklamaya da ihtiyaç duymaz. Metinlerarasılık ve üstkurmaca gibi kavramlar da bunun bir göstergesidir.

Hiyerarşinin bulunmadığı, hipergerçekliğin kabul edildiği, popüler olanla olmayan arasındaki çizgi kaybolurken bütün değer yargıları aşınırken sanatın da aşınmak zorunda olduğuna vurgu yapılması, paradigmanın ta kendisidir.

Görüldüğü gibi, tam bir paradokstan bahsediyoruz. Postmodernist sanatçı, bir yandan dünyanın bu kaotik görünümünü ortaya koyarak insanları uyandırırken, bir yandan da kapitalizmin bu yeni versiyonunda önemli bir rol oynamaktadır.

Daha önce romantik, realist yansıtmacıların eleştirel yaklaşımları, toplumcu edebiyatın devrimciliği, modernistlerin imgesel de olsa insanın hem kendi hem de toplumsal acısını dile getiren metinleri vardı. Halbuki postmodernist romancılar, sazın telinin koptuğunun farkında olarak (İhab Hasan'ın söyleyişiyle) adeta ters çevirerek darbuka yapmışlardır.

İşte Jameson ve Eagleton gibi Marksist eleştirmenler, geç kapitalizmin bir evresi olan postmodernist edebiyata bu nedenle karşı çıkmaktadırlar.

Sanatı "şaka"ya, "semptom"a değil, ciddiyete davet ederler ve Jameson, Batı'da artık görülmeyen bu ciddiyetin halen Batı dışı edebiyatlarda var olduğunu belirterek "ulusal alegori"yi öne çıkarır.

Ulusal alegori, modernizmi içselleştirmeyen toplumların, bir başka deyişle Batı dünyası dışında kalan milletlerin edebiyatında halen toplumsal konuların işlendiği; bireysel maceraların aynı zamanda o toplumun da macerası olduğu anlamına gelirken, Jameson bu tür toplumlarda aşırı bireyciliğin ve kapitalist burjuva sisteminin tam olarak oturmayışını bir şans olarak görür.

Zira haklı olarak belirttiği gibi, Batı'daki düşünsel dönüşüm dünyanın diğer tarafında farklı yaşanmıştır. Batı modernleşirken, diğer dünya Batılılaşmıştır diye de formüle edebiliriz.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP)

• 2/30

  18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP)

• 3/30

  18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP)

• 4/30

  16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters)

• 5/30

  15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters)

• 6/30

  14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP)

• 7/30

  13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP)

• 8/30

  12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters)

• 9/30

  11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP)

• 10/30

  10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters)

• 11/30

  9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP)

• 12/30

  8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP)

• 13/30

  7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP)

• 14/30

  6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP)

• 15/30

  5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP)

• 16/30

  4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP)

• 17/30

  3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP)

• 18/30

  2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters)

• 19/30

  1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP)

• 20/30

  31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP)

• 21/30

  30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP)

• 22/30

  29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 23/30

  28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)

• 24/30

  27 Ekim 2024 - Ferrari pilotu Carlos Sainz Jr. Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde pitte. İspanyol pilot kariyerindeki 4. F1 zaferini elde ederken, takım arkadaşı Charles Leclerc, son turlarda yaptığı hatayla ikinciliği McLaren'in şampiyonluk mücadelesi veren pilotu Lando Norris'e kaptırıp üçüncülüğe razı oldu. Pilotlar şampiyonasında zirvedeki isim Max Verstappen ise yarış içinde toplamda 20 saniye ceza aldı ve 6. sırada bitirdi (Carlos Perez Gallardo/Reuters)

• 25/30

  26 Ekim 2024 - Birleşik Krallık'ta göçmen karşıtı protestolardaki bir eylemci, Cumhuriyetçi başkan adayı ve eski ABD Başkanı Donald Trump'ın maskesini takıyor. Eylem İngiltere'nin başkenti Londra'da, ülkedeki aşırı sağcı grupların başında gelen İngiliz Savunma Ligi'nin eski lideri Tommy Robinson'ın çağrısıyla organize edilmişti. Robinson, planladığı yürüyüş öncesi Terörle Mücadele Yasası çerçevesinde suçlanarak dün gözaltına alınmıştı. Irkçılık karşıtları da aşırı sağcılara tepki amacıyla eylem düzenledi. İki grubun karşı karşıya gelmesini engellemek üzere güvenlik önlemleri alındı (Hollie Adams/Reuters)

• 26/30

  25 Ekim 2024 - Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında Kursk bölgesinde Rus askerleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Ukraynalı asker Volodimir Baranov için Çernihiv'de düzenlenen cenaze töreninde halk milli marş söylüyor (Maksym Kishka/Reuters)

• 27/30

  24 Ekim 2024 - Mozambik'in başkenti Maputo'daki Maxaquene mahallesinde protestocular, güvenlik güçleriyle çatıştı. Çevik kuvvet polisi, iki muhalifin vurularak öldürülmesinden günler sonra seçimlere hile karıştırıldığı iddiasıyla eylem düzenleyen kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Avrupa Birliği gözlemcileri de Mozambik seçimlerinde düzensizlikler ve bazı sandık sonuçlarında oynama olduğunu tespit etmişti (Alfredo Zuniga/AFP)

• 28/30

  23 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta un kıtlığı yaşanıyor. İsrail, Gazze Şeridi'ne gıda, su, yakıt ve elektrik girişini engellemeye devam ediyor. Savaştan önce bile Gazze nüfusunun sadece yüzde 4'ü güvenli ve temiz suya erişim sağlayabiliyordu. Öte yandan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, "Gazze'nin kuzeyindeki çocuk felci aşılama kampanyasının son aşamasının artan şiddet ve erişim eksikliği nedeniyle ertelenmesinden büyük endişe duyduğunu" söyledi (Bashar Taleb/AFP)

• 29/30

  22 Ekim 2024 - İsrail savaş uçağı Beyrut'un güneyindeki bir mahalledeki binayı vurdu. Ayrıca İsrail'in Beyrut'ta Refik Hariri Devlet Hastanesi'nin çevresini hedef aldığı saldırıda ölenlerin sayısı 13'e yükseldi (AFP)

• 30/30

  21 Ekim 2024 - ABD'nin Kuzey Karolina eyaletinde gerçekleştirilen kampanya mitinginde eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçilerinden biri, break dans yapıyor. Birleşik Devletler'de 2024 Başkanlık Seçimi, 5 Kasım'da gerçekleşecek. Donald Trump, pazar günü Pensilvanya eyaletindeki bir McDonald's'ta çalışırken, Kamala Harris, Stevie Wonder'la şarkı söyledi (Julia Demaree Nikhinson/AP)

Konuyu fazla uzatmadan, Tanpınar'ın Huzur romanı nerede kalmıştı diyeceğinizi tahmin ederek hemen meseleyi bağlayalım.

"Huzur"da Yahya Kemal'i temsil eden İhsan, romanın bir yerinde "Bizde niye Batı romanında insanın bireysel ıstırabını anlatan eserler yok?" diye hayıflanan Suat'a "Onlar bizim için lükstür, biz henüz hayat kavgası veriyoruz, bireyin yerine toplumu ve onun sorunlarını anlatmalıyız" diye özetleyebileceğimiz bir cevap verir.

Romanda, Tanpınar'ın sanatçı kimliğini temsil eden Suat'ın intiharı, daha önceki yazımızda da belirttiğimiz gibi sanatın kurban edilmesidir.

Tanpınar da estetiğin şiire bırakılmasını, romanın "biz"i anlatması gerektiğini söyler gibidir.

Bütünüyle "kendi derdi billah gelmez yadıma" diyen Namık Kemal'in paltosundan çıkan Türk romancılarının eserlerini okurken, aynı zamanda batılılaşma maceramızı, bilfiil Türk ruhu ve yaşayışı dediğimiz konuların peşinde dolaşıyoruz.

Hatta ideolojilerin çöktüğünü iddia edenlere inat, ideolojik olmayan eserlere oldukça mesafeli yaklaşıyoruz.

Bu durum yalnızca bizde değil, Batı dışı bütün edebiyatlar da benzer bir tavır göstermektedir.

Mısır romanını ya da başka bir milletin romanını, ben de onları tanımak için okuyorum; kendimi değil.

Estetik anlamda sorunlu bu tutum, Jameson için romanın tekrar insan denen varlığın dünyadaki toplumsal macerasını ve özgün yerini yeniden anlatabilmesi için bir şanstır ve "ulusal alegori", şiirin olmasa da romanın ortaya çıkış nedenini tekrar hatırlamasının tek yoludur.

Şimdi belki biraz daha anlatabilmişimdir Orhan Pamuk'un, zamanında Oğuz Atay'ın, 40 kuşağı hikayecilerinin ideolojileri farklı da olsa neden bazı çevrelerce Türkiye'de olumsuz anlamda eleştirildiğini ve "ulusal alegori"nin Türk romanını anlamak için en önemli kavram olması gerektiğini.

Evet, ya Tanpınar Jameson'ı ya da Jameson, Tanpınar'ı okumuş olmalı ya da "aynı yerden okumuş" olmalılar mesele.

İnsan yalnız şuna üzülüyor: Bizim akademi ve eleştiri çevrelerinde ulusal alegori, aşağılık kompleksi içinde değerlendirilerek, toplumsal romanlar estetik kılınmaya çalışılıyor.

Tanpınar, Orhan Kemal, Yaşar Kemal'in estetik romanlar yazdığını iddia ediyoruz.

Halbuki Jameson gibi yapıp estetiği paranteze al, gizlice Bilge Karasu oku, ama Yaşar Kemal'i öne çıkar.

Tıpkı Ataç gibi…

Nurullah Ataç akşamları divan şiiri okurmuş, sonrasında da…

Son olarak şunu söyleyebilirim ki F. Jameson bana göre "ulusal alegori"yi "vicdan" anlamında kullandı!

Ben buradan okudum!

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.